Đau bụng kèm sốt, chán ăn: Cẩn thận với căn bệnh có "thời gian vàng" cấp cứu chỉ 6 giờ, để lâu nhiều biến chứng

Ruột thừa là một cấu trúc hình ống nhỏ, hình dạng như ngón tay xuất phát từ đoạn đầu của ruột già gọi là manh tràng.

Viêm ruột thừa là khi ruột thừa bị nhiễm trùng và viêm. Khi bị viêm, ruột thừa sẽ sưng to, một số trường hợp sẽ vỡ. Ai cũng có thể bị viêm ruột thừa, nhưng lứa tuổi từ 10 đến 30 là hay gặp hơn cả.

Theo TS.BS Lê Thị Tuyết Phượng Trưởng khoa Nội tiêu hoá, BV Nhân dân 115, trước đây, người ta chưa tìm thấy những chức năng rõ ràng của ruột thừa. Tuy nhiên, ngày nay đã có nhiều nghiên cứu khám phá ra chức năng của ruột thừa, đặc biệt là các chức năng liên quan đến vấn đề miễn dịch.

Trong các khoa Ngoại Tổng quát của các bệnh viện ngày nào cũng có ca mổ viêm ruột thừa.

Nguyên nhân gây viêm ruột thừa?

BS Lê Thị Tuyết Phượng cho biết, ruột thừa là cơ quan nằm ở vị trí chuyển giao từ ruột non qua ruột già. Chính vì nằm ở vị trí chuyển giao nên chức năng của nó không rõ ràng và cũng rất dễ bị tổn thương. Có nhiều nguyên nhân gây viêm ruột thừa:

Thứ nhất: Do phì đại những nang bạch huyết trong ruột thừa.

Thứ 2: Do sỏi phân. Khi phân hình thành những cục sỏi trong ruột thừa sẽ gây ra phản ứng viêm.

Thứ 3: Do dị vật (như hạt ổi không tiêu hoá được rơi xuống ruột thừa)

Triệu chứng đặc trưng của viêm ruột thừa

Theo BS Lê Thị Tuyết Phượng, triệu chứng của 1 người có thể là biểu hiện của rất nhiều bệnh khác nhau. Đối với ruột thừa nằm đúng vị trí là hố chậu bên phải thì có thể nhầm lẫn với rất nhiều bệnh như bệnh lý vùng ruột non, vùng đại tràng. Ở phụ nữ có thể nhầm lẫn với bệnh lý về phụ khoa, bệnh lý về buồng trứng, tử cung... Các triệu chứng của bệnh ruột thừa cũng có thể nhầm lẫn với bệnh lý về đường tiết niệu, thậm chí có thể nhầm lẫn với bệnh lý của gan, mật...

Tuy nhiên, có một số trường hợp ruột thừa chui xuống tận phía sau manh tràng, có khi nằm ở bên trái hoặc nằm gần gan... Do vị trí đa dạng nên việc chẩn đoán cũng phức tạp, cần phân biệt với bệnh lý của các cơ quan khác.

Trong một số trường hợp, nếu triệu chứng quá rõ ràng và nếu không phẫu thuật kịp thời thì có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm thì BS vẫn chấp nhận mổ ruột thừa mà khi mổ ra lại là bệnh lý khác.

Biểu hiện của viêm ruột thừa dựa vào 2 nhóm triệu chứng:

Thứ nhất là nhóm triệu chứng lâm sàng: Phải có các triệu chứng viêm và ở vị trí ruột thừa. Thường bệnh nhân sẽ có hội chứng nhiễm trùng:

- Mệt mỏi, chán ăn, người ớn lạnh và sau đó sốt.

- Đau bụng: Thường bệnh nhân đau ở hố chậu bên phải. Giờ đầu tiên bệnh nhân hay đau ở vùng thượng vị nên hay nhầm với đau dạ dày. Theo dõi vài giờ sau sẽ chuyển xuống đau ở vùng hố chậu phải.

- Các triệu chứng của rối loạn tiêu hoá kèm theo: buồn nôn, đi tiêu phân lỏng...

Thứ 2 là nhờ sự hỗ trợ của các phương tiện cận lâm sàng: Trong một số trường hợp đặc biệt, ruột thừa có thể nằm sau manh tràng, biểu hiện bằng triệu chứng rối loạn tiêu hoá là chủ yếu. Hoặc có trường hợp ruột thừa ở bên trái, ở cao... tuỳ vào triệu chứng chúng ta cần có những kỹ năng lâm sàng để chẩn đoán.

Bên cạnh đó, cần có sự hỗ trợ của các phương tiện cận lâm sàng như xét nghiệm công thức máu để xác định hội chứng viêm, siêu âm... Ngoài ra, trong trường hợp khó khăn hơn thì cần chụp CT ổ bụng.

Triệu chứng viêm ruột thừa cấp và viêm ruột thừa mạn có khác nhau?

TS.BS Lê Thị Tuyết Phượng cho biết, đa phần các trường hợp là viêm ruột thừa cấp. Từ viêm ruột thừa mạn không chính xác.

Bình thường viêm ruột thừa cấp nếu không xử lý sẽ vỡ ra, gây nhiễm trùng tại chỗ ở vùng hố chậu phải, sau đó gây nhiễm trùng toàn bộ ổ bụng và cuối cùng là nhiễm trùng toàn thân. Đó là con đường diễn tiến thứ nhất của viêm ruột thừa.

Con đường diễn tiến thứ 2 là ruột thừa vỡ ra gây nhiễm trùng nhưng tạo áp xe bao quanh chỗ vỡ và không lan rộng.

Trường hợp thứ 3, có thể do sức đề kháng của bệnh nhân khá tốt kèm theo sử dụng kháng sinh tại chỗ do đó những niêm mạc, mạc treo tạo thành đám quánh ruột thừa bao bọc ruột thừa lại hạn chế nhiễm trùng.

Trong trường hợp áp xe ruột thừa hay đám quánh ruột thừa có thể một số người gọi là viêm ruột thừa mạn tính, thực ra, đó là biến chứng của viêm ruột thừa cấp.

Khi nào nên mổ? Khi nào nên điều trị nội khoa?

Viêm ruột thừa đa phần là viêm cấp. Tiêu chuẩn vàng đối với điều trị viêm ruột thừa là phẫu thuật. Phẫu thuật càng sớm thì hiệu quả càng cao và không gây ra biến chứng. Nếu chẩn đoán sớm và mổ viêm ruột thừa cấp trong vòng 6h đầu thì gần như không có biến chứng gì hết. Nếu mổ ruột thừa sau 72h thì sẽ có nhiều biến chứng xảy ra do tình trạng viêm nhiễm đã lan ra bên ngoài.

Gần như tất cả các trường hợp chẩn đoán viêm ruột thừa đều phải mổ, những trường hợp không mổ bao gồm:

Đã hình thành áp xe ruột thừa: Trường hợp này BS sẽ dẫn lưu ổ áp xe, khu trú lại và dọn dẹp sạch ổ áp xe đó và theo dõi có thể mổ lại sau 6 tháng.

Đám quánh ruột thừa: BS sẽ theo dõi, một số trường hợp có thể tiêu luôn ruột thừa, 3 tháng sau sẽ đánh giá lại. Tuy nhiên, 1 số trường hợp 3 tháng sau đánh giá lại mà đám quánh ruột thừa vẫn diễn tiến thành ổ áp xe ruột thừa hoặc áp xe ruột thừa tái phát thì lúc đó sẽ tiến hành phẫu thuật.

TS.BS Lê Thị Tuyết Phượng cho biết, gần đây có quan niệm dùng kháng sinh để điều trị viêm ruột thừa, tuy nhiên, hiệu quả của nó chưa rõ ràng. Phương pháp này chỉ sử dụng trong trường hợp bệnh nhân không thể phẫu thuật (bệnh nhân quá lớn tuổi, có nhiều bệnh nặng kết hợp, có nhiều chống chỉ định phẫu thuật...). Trong trường hợp đó có thể điều trị kháng sinh thử để xem diễn tiến tình trạng viêm ruột thừa có cải thiện không, nếu không, bắt buộc phải phẫu thuật để tránh ảnh hưởng đến tính mạng.

Thời gian vàng để điều trị viêm ruột thừa cấp

Viêm ruột thừa nếu được chẩn đoán trong 6h đầu thì rất tốt, chẩn đoán càng trễ biến chứng càng nhiều. Từ biến chứng nhỏ nhất là viêm ruột thừa đông mủ, vỡ viêm ruột thừa, viêm phúc mạc khu trú, toàn thể và nặng nhất là gây sốc nhiễm trùng. Bệnh nhân có thể tử vong vì sốc nhiễm trùng.

Triệu chứng viêm ruột thừa dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác nên bệnh nhân và người nhà cần lưu ý. Trước đây có bệnh nhân bị đau bụng gió rồi tử vong, trong một số trường hợp đôi khi là viêm ruột thừa. Bệnh nhân đau bụng cứ nghĩ là đau bụng gió chỉ cạo gió và ở nhà, cuối cùng sốc nhiễm trùng tử vong.

Chính vì vậy, những trường hợp đau bụng có sốt, ớn lạnh, chán ăn thì nên đi khám ở bệnh viện.

Trong những trường hợp chưa xác định rõ là đau bụng gì thì hạn chế dùng thuốc giảm đau và kháng sinh vì sẽ làm giảm triệu chứng bệnh, kéo dài thời gian bệnh dẫn đến những biến chứng sau này.