Đến cả Issac Newton cũng mất tiền vì cơn sốt tài sản, mô hình bong bóng là bài học chẳng bao giờ cũ

Không phủ nhận Issac Newton là nhà khoa học vĩ đại, người đặt nền móng cho ngành cơ học, quang học và vật lý cổ điển, nhưng ông vẫn có điểm mù của chính mình. Trong thời kỳ bong bóng Biển Nam, nhà khoa học Isaac Newton đã bị cuốn hút vào cơn sốt tài sản và để mất rất nhiều tiền. "Tôi có thể tính toán được sự chuyển động của các thiên thể nhưng không thể đo lường mức độ điên rồ của người dân", ông chia sẻ với một vẻ mặt buồn rầu. Đáng nhẽ ra trước khi quyết định đầu tư, Issac Newton nên nhớ lại câu nói phổ biến mà chính ông đã sử dụng để định nghĩa định luật vạn vật hấp dẫn của mình: "Cái gì lên, sẽ phải xuống".

Nhà đầu tư bitcoin thời nay cũng đang nếm bài học cũ kỹ này. Giá bitcoin đạt đỉnh vào tháng trước ở khoảng 20.000 USD và sáng hôm qua thì giảm xuống còn dưới 10.000 USD.

Có lẽ cách tốt nhất để hiểu bitcoin là thông qua mô hình hoạt động của bong bóng. Đây là một mô hình cổ điển được phát triển bởi nhà kinh tế học Hyman Minsky và nhà sử học Charles Kindleberger. Theo mô hình này, mỗi quả bong bóng có 5 giai đoạn: chuyển đổi, bùng nổ, hưng phấn, căng thẳng tài chính và xì hơi.

Sự chuyển đổi xảy ra khi các nhà đầu tư bị mờ mắt bởi một mô hình mới, có thể là một sự đột phá trong công nghệ hoặc lãi suất thấp chưa từng có trong lịch sử. Trong trường hợp của bitcoin đó là blockchain - công nghệ sổ cái phân quyền đầu tiên trên thế giới.

Sau khi chuyển đổi, giá tài sản sẽ tăng từ từ và ngày càng thu hút được nhiều người tham gia vào thị trường, tạo tiền đề cho sự bùng nổ. Trong giai đoạn này, tài sản có giá tăng là tâm điểm của truyền thông. Nỗi lo về việc bỏ lỡ cơ hội có một không hai khiến hoạt động đầu cơ dâng cao. Đặc biệt là những câu chuyện truyền tai về một vài người nào đó kiếm được hàng triệu, thậm chí hàng tỷ USD nhờ giao dịch tài sản nóng. Giai đoạn này đối với bitcoin xảy ra vào tháng 11, khi các quảng cáo trả tiền về bitcoin xuất hiện ở khắp mọi nơi và các cuộc thảo luận về tiền số bắt đầu có trên mặt báo.

Đến giai đoạn hưng phấn, ngay cả những người dè chừng cũng mua vào tài sản bởi xung quanh họ đang có quá nhiều người mua và giá tài sản thì đang không ngừng tăng lên một cách điên rồ. Vào thời điểm đầu tháng 12, thị trường xuất hiện hàng loạt những dự báo giá bitcoin chênh lệch nhau đến hàng lần. Trong giai đoạn này, một số người sẽ bắt đầu cảm thấy nghi ngờ và chốt lời ngay khi có thể.

Một khi giá bắt đầu giảm, tâm lý nhà đầu tư thay đổi. Những người mua vào sớm, lãi hàng triệu đô, đột nhiên cảm thấy một sự mất mát tài sản (tuy nhiên cần lưu ý rằng nhà đầu tư chỉ thực sự giàu có khi họ tất toán vị thế). Những người khác có thể đã mua trên mức giá hiện tại và hối tiếc về sai lầm của mình. Lúc này "thợ săn hàng giảm giá" sẽ nhảy vào và tạm thời đẩy giá lên cao nhưng không kéo dài.

Chúng ta vẫn chưa đạt đến giai đoạn căng thẳng tài chính, nhưng đã ở rất gần. Những lo ngại về tính an toàn của tiền thuật toán có thể là động lực cho một cơn bán tháo bitcoin thứ hai trong năm nay. Lúc đó, giá có thể giảm xuống nhanh như khi nó tăng lên mà nhà đầu tư thường miêu tả là "lên như tên lửa, xuống như cây gậy". Những lập luận chỉ trích bitcoin không thể trở thành một phương tiện thanh toán hàng ngày sẽ áp đảo. Thị trường sẽ không còn nhớ về một đồng tiền có tiềm cất trữ giá trị số hóa thay thế cho vàng.

Rất khó để định giá một loại tài sản số hóa không có dòng thu nhập. Điều đó khiến cho việc đặt mục tiêu giá đỉnh hay giá sàn đều khó khăn. Nhưng cho đến khi mọi người bắt đầu nhận ra điều này, chúng ta đã chạm đến giai đoạn xì hơi của quả bong bóng.