Điện hạt nhân không còn phù hợp với xu thế thời đại

“Điện hạt nhân có hệ số công suất cao, xây dựng nhà máy không tốn nhiều diện tích nhưng đây không phải là loại năng lượng bền vững. Điện hạt nhân không hề rẻ lại không đảm bảo được an ninh năng lượng, không góp phần giảm thiểu phát thải và không phải là công nghệ năng lượng của tương lai”.

Nhận định này được hầu hết các diễn giả trong nước và quốc tế đưa ra tại một hội thảo khoa học về chính sách phát triển năng lượng nguyên tử ở Việt Nam và thế giới diễn ra mới đây.

Nhiều đại biểu bày tỏ lo ngại với những rủi ro, thách thức đối với việc phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam, khi nhìn thấy tỉ trọng đóng góp của điện hạt nhân là không đáng kể (dự kiến đạt 3,6% công suất vào năm 2030).

Do đó, các đại biểu cho rằng, cần xem xét kỹ vấn đề vốn đầu tư, sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài, vấn đề an toàn, quản lý chất thải và tính minh bạch. Đồng thời, các chuyên gia quốc tế cũng đã đưa ra những kinh nghiệm của quốc gia họ, hi vọng Việt Nam sẽ hết sức cân nhắc, thận trọng trong chính sách phát triển năng lượng nguyên tử.

Khi chia sẻ kinh nghiệm quốc tế liên quan đến năng lượng nguyên tử, các ý kiến đều có chung nhận định, điện hạt nhân là công nghệ phức tạp, có rủi ro cao đòi hỏi hệ thống quản lý, giám sát và tuân thủ nghiêm ngặt, chặt chẽ để đảm bảo an toàn, an ninh tuyệt đối cho cộng đồng.

Cụ thể là để đảm bảo điện hạt nhân an toàn, đỏi hỏi phải có một cơ quan kiểm soát độc lập, không tư lợi với việc phát triển điện hạt nhân, được cấp kinh phí đầy đủ và không phụ thuộc vào nhà đầu tư và vận hành để tránh mâu thuẫn lợi ích.

Bên cạnh đó, không giống các nhà máy điện thông thường, khi hết tuổi thọ, các nhà máy điện hạt nhân phải tốn thêm chi phí xử lý chất thải hạt nhân và chi phí tháo dỡ.

Trong khi hiện nay, trên thế giới chưa có quốc gia nào tìm ra giải pháp để xử lý rác thải hạt nhân an toàn ngay cả những nước tiên tiến như Mỹ và Đức. Chi phí lưu giữ rác thải hạt nhân càng ngày càng tăng và chưa biết đến khi nào mới kết thúc.

Theo kinh nghiệm từ nước Đức - một quốc gia đã từng có nhiều nhà máy điện hạt nhân hoạt động, thì những chi phí này thậm chí còn lớn và tốn kém nhiều thời gian hơn chi phí và thời gian xây dựng nhà máy điện hạt nhân. Đây thực sự đang là áp lực lớn đối với chính phủ và người dân Đức.

Ông Klaus-Peter Dehde, Thị trưởng vùng Elbtau của Đức - một cộng đồng sống gần nơi lưu giữ chất thải phóng xạ cho biết, Đức đã phải bỏ ra 15 tỷ EUR để hỗ trợ và vận hành các nhà máy điện nguyên tử, khoản tiền này không bao gồm các khoản chi phí đã phải chi ra và tới đây sẽ phải chi thêm cho việc lưu giữ rác thải hạt nhân. “Nếu tính tổng thể thì phải lên đến hàng nghìn tỷ EUR”, ông Dehde chỉ rõ.

Đáng chú ý là nhà máy điện hạt nhân tiềm ẩn nhiều rủi ro, sự cố đặc biệt trong điều kiện thiên tai bất thường. Đặc biệt là khi sự cố xảy ra sẽ đưa đến những thảm họa lớn khó có thể khắc phục, trong khi nguyên tử là loại năng lượng không có công ty bảo hiểm nào tham gia đảm bảo 100%.

Theo bà Sonja Schirmbeck - Tiến sỹ, Phó trưởng đại diện Viện Chính trị FES của Đức tại Việt Nam thông tin, cơ quan này đã từng đến thăm quan nhà máy điện hạt nhân cỡ nhỏ tại Đức và nhận thấy, trong thời gian vận hành, nhà máy đã phải dừng hoạt động khoảng 500 lần vì gặp phải sự cố.

Còn theo bà Kanna Mitsuta, phụ trách Chương trình năng lượng và hạt nhân thuộc Tổ chức những người bạn Trái đất (Nhật Bản) cho biết, năm 2011, sự cố nổ nhà máy điện hạt nhân ở Fukushima đã làm phát tán một lượng lớn phóng xạ khắp phía Đông Nhật Bản, đe dọa phơi nhiễm phóng xạ tới hàng trăm nghìn người, đất đai bị nhiễm phóng xạ, thủy sản nhiễm độc…

“Chi phí để ổn định, dọn dẹp và sửa chữa từ sự cố hạt nhân Fukushima ít nhất là 13.000 tỷ Yen - tương đương khoảng 130 tỷ USD và có lẽ sẽ lên đến hàng chục nghìn tỷ Yen. Đa số các chi phí này sẽ được gánh vác bởi thế hệ trẻ ngày nay và các thế hệ tương lai”, bà Kanna Mitsuta chỉ rõ.

Với những bất lợi được đưa ra khi phân tích về xu thế phát triển điện hạt nhân trên thế giới, ông Dehde cho rằng, năng lượng nguyên tử không còn phù hợp với xu thế thời đại. Chính vì thế, nước Đức đã quyết định sẽ đóng cửa tất cả các nhà máy điện hạt nhân vào năm 2022.

Bà Kanna Mitsuta cũng cho biết, sau thảm họa hạt nhân Fukushima, hơn 50% dân chúng Nhật Bản đã phản đối điện hạt nhân và tới đây sẽ không có nhà máy điện hạt nhân mới nào được xây dựng thêm ở Nhật.

Tại cuộc hội thảo này, Trung tâm phát triển sáng tạo xanh (GreenID) cũng đã đưa ra đề xuất về giải pháp năng lượng thay thế, đó là tập trung vào tăng cường sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; kết hợp với chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế sử dụng ít năng lượng và đẩy nhanh phát triển năng lượng tái tạo.

Kịch bản đề xuất này của GreenID đã chỉ ra nhiều lợi ích trong vấn đề tạo việc làm, giảm bớt áp lực chi phí, ít rủi ro và tăng chỉ số an ninh năng lượng quốc gia vì sự phát triển bền vững./.