Các công ty FDI điều khiển thị trường thức ăn chăn nuôi Việt Nam

Các chuyên gia tại hội thảo “Tăng cường tính cạnh tranh trong thị trường lúa gạo và chăn nuôi Việt Nam" tổ chức ngày 8/9 cho rằng thị trường thức ăn chăn nuôi nước ta có dấu hiệu bị điều khiển bởi một số công ty FDI lớn, vì vậy cần giám sát chặt chẽ việc mua bán sáp nhập và có quy định giới hạn mức lợi nhuận cho mặt hàng này.

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết giá cả nhập khẩu của nhiều loại nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi liên tục giảm trong thời gian gần đây. Thêm vào đó, mới đây Chính phủ đã có chính sách miễn giảm thuế GTGT cho thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, giá mặt hàng này lại có mức giảm chưa tương xứng.

Theo lý giải của các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi, do một số nguyên liệu như bột cá, vitamin các loại… không được miễn giảm GTGT. Đồng thời, doanh nghiệp vẫn phải chịu các khoản GTGT từ chi phí vận chuyển tăng, giá điện, giá nước, chi phí máy móc thiết bị… nên giá chỉ có thể giảm giá từ 2,5 – 3%.

Một nguyên nhân khác khiến giá thức ăn chăn nuôi trong nước cao là do sự phụ thuộc quá nhiều vào nguyên liệu nhập khẩu. Theo công ty Cargill nếu giá 1kg bắp tại Mỹ là 2.600 đồng/kg thì khi nhập khẩu vào Việt Nam có giá là 5.200 đồng/kg, đậu nành có giá 4.500 đồng/kg ở Mỹ, về Việt Nam có giá là 9.000 đồng/kg.

Ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội thức ăn chăn nuôi Việt Nam đưa ra một nguyên nhân đội giá nữa là lãi suất ngân hàng hiện vẫn ở mức cao. Hiện tại, lãi suất thương mại ở mức 11%, trong khi các nước khác như Trung Quốc, Thái Lan chỉ từ 3 – 5%. Ông Lịch cho rằng, nếu Nhà nước áp dụng giảm thuế cho tất cả các loại nguyên liệu bổ sung dùng để chế biến thức ăn chăn nuôi, giá sản phẩm đầu ra có thể giảm được từ 7 – 8%.

Do sự yếu thế về vốn, chiến lược kinh doanh và nguồn nguyên liệu, nguy cơ ngành thức ăn chăn nuôi rơi vào tay nước ngoài là rất lớn. Vì vậy có ý kiến đề xuất Nhà nước cần có chính sách kiểm soát việc mua bán, sáp nhập doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi trong nước với doanh nghiệp FDI.

TS Nguyễn Văn Giáp, Giám đốc Trung tâm Chính sách và Chiến lược Nông nghiệp – Nông thôn Miền Nam (SCAP) nhận định phần lớn thị phần sản xuất thức ăn chăn nuôi đang nằm trong tay các doanh nghiệp FDI. Cụ thể, Công ty CP Chăn nuôi CP Việt Nam chiếm 19,4%, Công ty TNHH Cargill chiếm 8,1%, Proconco 7,5%.

Ông Giáp nhìn nhận thị trường có dấu hiệu bị điều khiển bởi một số công ty lớn. Các công ty FDI chiếm thị phần lớn, tỷ lệ tập trung thị trường tăng trong những năm gần đây. Đồng thời có hiện tượng liên kết định giá lỏng lẻo khi các công ty nhỏ định giá theo các công ty lớn, có hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh khi sử dụng hệ thống phân phối đại lý độc quyền và chiết khấu lớn. Từ đó các công ty thức ăn chăn nuôi định giá bán cao hơn mức giá cạnh tranh gây thiệt hại cho người chăn nuôi và người tiêu dùng.

Hiện nay, các doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi trong nước công bố tỷ lệ lợi nhuận trên giá thành sản xuất 1 kg thức ăn chăn nuôi vào khoảng 1 – 3%. Tuy nhiên, theo nhận định của một số chuyên gia tỷ lệ này phải lên đến 10 – 15%.

Ông Giáp cũng phân tích, trong trường hợp các doanh nghiệp đầu tư theo chuỗi, chẳng hạn như Công ty CP (Thái Lan), vừa kinh doanh thức ăn chăn nuôi, vừa có sản phẩm thịt, trứng thì mặc dù thị phần vẫn dưới 30% nhưng ảnh hưởng của công ty này đến ngành chăn nuôi sẽ lớn hơn, vì nó ảnh hưởng không chỉ đến thị trường thức ăn chăn nuôi mà cả thị trường trứng, thịt. Do đó, cần giám sát chặt chẽ các hoạt động kinh doanh của những công ty này, đồng thời phải cụ thể hóa quy định kinh doanh đối với doanh nghiệp đầu tư theo chuỗi.

Ngoài ra, thực tế cho thấy việc giảm thuế GTGT mang lại lợi ích nhiều hơn cho các doanh nghiệp kinh doanh, đặc biệt là doanh nghiệp FDI khi lợi nhuận của họ hầu như không ảnh hưởng, thậm chí còn tăng lên, trong khi nguồn thu của Nhà nước lại giảm. Do đó, cần có quy định giới hạn mức lợi nhuận cho các mặt hàng này, như trường hợp Thái Lan quy định lợi nhuận đối với mặt hàng này không quá 5%.