Vì sao doanh nghiệp... ngại trọng tài ?

Mặc dù Luật Trọng tài thương mại được ban hành năm 2010, trong đó có một mục đích là hạn chế việc hủy phán quyết trọng tài. Tuy nhiên, sau 3 năm Luật trọng tài có hiệu lực, theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Lê Hồng Sơn, việc tòa án tuyên hủy quyết định của trọng tài trong nước; quyết định trọng tài nước ngoài chưa được công nhận cho thi hành đầy đủ tại VN có thể là một trong những nguyên nhân quan trọng làm giảm sức hấp dẫn, uy tín, hiệu quả của hoạt động trọng tài. Nếu nói rộng hơn thì môi trường đầu tư kinh doanh của VN cũng kém hấp dẫn.

LS Vũ Ánh Dương - Tổng thư ký Trung tâm trọng tài quốc tế VN (VIAC) cho biết: VN là “siêu vô địch” về hủy phán quyết trọng tài. Trong giai đoạn 2003 - 2010, số vụ tranh chấp có đơn yêu cầu hủy phán quyết trọng tài chiếm 12% (trong số đó 34% bị hủy). Khi Luật trọng tài thương mại có hiệu lực từ 1/1/2011 đến nay, có tới 36% số phán quyết trọng tài bị hủy.

Thủ tục để tòa án xem xét giải quyết theo trình tự tuyên hủy phán quyết trọng tài cũng đang vi phạm ở mức báo động. Theo thống kê của VIAC, 100% các vụ tòa án thực hiện thủ tục hủy phán quyết trọng tài đều vi phạm về mặt thời gian. Phần lớn các vụ giải quyết thủ tục hủy phán quyết trọng tài đều phải có thời gian trên 1 năm. Thời gian như vậy là gấp từ 4 đến 5 lần luật định. Ngoài ra, gần như 100% các trung tâm trọng tài đều không nhận được quyết định của tòa án về việc tuyên hủy hay không hủy phán quyết trọng tài. Điều này cũng vi phạm nghiêm trọng quy định về tố tụng dân sự cũng như pháp luật trong tài.

Để đối phó với tình trạng lạm dụng quyết định tuyên hủy phán quyết trọng tài của tòa án, LS Vũ Ánh Dương đề xuất, Tòa án nhân dân tối cao sớm ban hành nghị quyết hướng dẫn thi hành Luật trọng tài thương mại. Đồng thời, Tòa án tối cao cũng sớm có bộ phận theo dõi việc hủy phán quyết trọng tài. Cùng với đó, các tòa án địa phương cần có thẩm phán chuyên sâu giải quyết các vấn đề liên quan đến trọng tài.

Thực tế hiện nay, các quyết định tuyên hủy phán quyết trọng tài của tòa án không có trình tự phúc thẩm và giám đốc thẩm. Như vậy, quyết định hủy này của tòa án ban hành trong trạng thái “trên đầu không có ai”. Tức là không có cơ chế giám sát việc tuyên hủy phán quyết trọng tài của tòa án.

Theo Bá Tú