“Đừng đầu tư đường bộ cao tốc bằng mọi giá!”

Các đề án quy hoạch giao thông đều cho thấy thời gian tới Việt Nam sẽ tiếp tục tập trung đẩy mạnh ưu tiên việc phát triển hệ thống giao thông đường bộ , đặc biệt là hệ thống đường cao tốc.

Tuy nhiên, theo quan điểm của GS. TSKH. Võ Đại Lược, chúng ta cần xem xét lại việc quá tập trung phát triển đường bộ mà “lơ là” đầu tư các loại hình khác.

“Không nên ưu tiên đường bộ cao tốc nữa. Cần chuyển hướng sang đầu tư mạnh hơn nữa vào đường thuỷ, sau đó đường sắt cao tốc và vận tải đường biển. Tôi cũng không ủng hộ việc ưu tiên cao tốc Bắc - Nam. Thay vào đó nên đầu tư các tuyến đường sắt cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, TP.HCM - Vũng Tàu”, ông Lược nói.

Lý giải rõ hơn về ý kiến trên, ông Lược phân tích: Việt Nam có lợi thế đặc biệt về giao thông thuỷ nội địa. Với chiều dài 3260km bờ biển, Việt Nam được đánh giá là một trong những nước có lợi thế hàng đầu về biển.

Cùng với đó là hệ thống 114 cửa sông, lưu lượng sông ngòi kéo dài với vài chục nghìn km và chảy qua hầu hết các trung tâm kinh tế... đây đều là những tiềm năng rất lớn. Chưa kể tới, chi phí cho loại hình giao thông thuỷ nội địa chắc chắn rẻ hơn nhiều đường bộ. Thêm vào đó lại ít ô nhiễm, ít xảy ra tai nạn hơn.

“Tiềm năng rất lớn, hiệu quả lại cao nhưng thực tế khai thác chưa được bao nhiêu. Tính đến nay, đường thủy mới chỉ chiếm khoảng 18% thị phần vận tải hàng hóa toàn ngành giao thông vận tải.

Đầu tư cũng rất ít. Tỷ lệ chỉ chiếm khoảng 2,5% trong tổng đầu tư cho toàn ngành giao thông vận tải. Muốn thúc đẩy tăng trưởng, giảm chi phí logistics thì cần đẩy mạnh đầu tư gấp 10 lần lên con số này lên bằng cả nguồn vốn ngân sách và xã hội hoá”, ông Lược nêu quan điểm.

Thay vì ưu tiên đầu tư tuyến cao tốc Bắc - Nam, ông Võ Đại Lược cũng cho rằng trước mắt cần tập trung đầu tư tuyến Hà Nội – Hải Phòng với tốc độ khoảng 250km/h. Ở khu vực miền Nam, chúng ta ưu tiên làm đường sắt cao tốc từ TP.HCM ra Vũng Tàu.

Đây là hai tuyến giao thông quan trọng của hai cụm kinh tế đầu tàu của đất nước, chiếm tới 80% sản lượng hàng hoá công nghiệp cả nước. Nếu tận dụng được hai tuyến này, chi phí vận tải cho các doanh nghiệp sẽ giảm đi đáng kể, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Ngoài ra, ông Lược cũng nhấn mạnh cần phát triển vận tải đường biển vì vận tải hàng hóa bằng đường biển rất có lợi. Một đất nước với 3.200 km bờ biển mà không phát triển vận tải biển thì e rằng không hợp lý, không tận dụng được lợi thế, tiềm năng.

Tuy nhiên, theo chuyên gia Võ Đại Lược, đó là lý thuyết còn trên thực tế đường bộ vẫn được ưu tiên hơn cả. “Ra khỏi Hà Nội là cao tốc. Bấy lâu nay người ta nói nhiều đến nhóm lợi ích khi phát triển quá nhiều BOT đường bộ cao tốc”, ông Lược nói.

Ông Lược cho biết nhóm học giả Fulbright đã có tính toán chi phí cho 1km đường cao tốc ở Việt Nam trung bình khoản 12 triệu USD, cao hơn nữa có thể tới trên 20 triệu USD. Như vậy có thể thấy chi phí đầu tư cao tốc ở Việt Nam cao vào loại hàng đầu thế giới, hơn Trung Quốc và thậm chí cả Mỹ.

Trong khi đó, tổng mức đầu tư càng cao thì phí càng đắt, thời gian thu phí càng kéo dài. Phí đường bộ quá cao tạo gánh nặng cho người dân, doanh nghiệp.

“Chi phí logistics - vận tải, lưu kho, lưu bãi… hiện chiếm 21%-25% GDP của Việt Nam, cao vào loại hàng đầu thế giới. Trong khi đó, nếu chúng ta tận dụng được loại hình vận tải nội thuỷ... thì mức phí chắc chắn sẽ giảm đi”, ông Lược nhận định.

Tuy nhiên trên thực tế, theo ông Lược, các nhà đầu tư không thích rót tiền vào những loại hình như giao thông nội thuỷ. Bởi vì vốn đầu tư thấp, không hấp dẫn. Họ thích rót vốn vào đường bộ cao tốc hơn. Đó cũng là lý do ở các nước chi phí huy động tư nhân làm đường cao tốc (BOT) thấp, chỉ chiếm 10% đường bộ. Mà Việt Nam thì con số này rất lớn.

GS. TSKH. Võ Đại Lược cho rằng, để đẩy mạnh việc rót vốn từ tư nhân vào giao thông thuỷ nội địa thì nhà nước cần có những chính sách ưu đãi rõ ràng. Có thể bỏ ngân sách đầu tư hạ tầng rồi cho tư nhân thuê. Tư nhân họ mới quản lý tốt được. Hoặc là các lĩnh vực khác như vận tải, kho bãi, đóng tàu... đều rất cần thu hút tư nhân.

“Phải làm lại chiến lược phát triển giao thông vận tải, cần đầu tư vào đường thủy và đường sắt hơn nữa. Đồng thời quy hoạch lại các kế hoạch hiện nay. Phải có quy hoạch quốc gia về giao thông nội thuỷ, chứ không phải từng tỉnh từng vùng. Quy hoạch cũng cần được đấu thầu quốc tế, có tham khảo từ các nước có kinh nghiệm.

Nhìn ra Nhật Bản sẽ thấy, quốc gia đảo nên vận tải đường biển rất được ưu tiên. Vấn đề của phát triển đó là làm sao tận dụng một cách triệt để các lợi thế, tiềm năng. Việt Nam muốn phát triển cũng phải đi theo hướng đó”, ông Lược nhấn mạnh.