Financial Times: Người tiêu dùng Việt Nam ngày càng quan tâm đến mua sắm trực tuyến

Trần Ngọc Thái Sơn thành lập start-up thương mại điện tử trong phòng ngủ của bố mẹ anh ở thành phố Hồ Chí Minh vào một buổi sáng thứ bảy năm 2010. Đơn hàng đầu tiên đến vào một buổi sáng thứ Hai, khi Sơn mời bạn của mình mua một cuốn sách, và anh đã đi xe máy đến giao hàng.

Tám năm sau, Tiki.vn không chỉ bán sách tiếng Anh mà còn bán hàng hóa từ tã lót và đồ điện tử đến vé máy bay và bảo hiểm. Tiki có tổng giá trị hàng hóa bán hàng năm, một chỉ số mà các trang web thương mại điện tử đo lường doanh thu, vào khoảng 240 triệu USD và phân phối hàng hóa trên khắp Việt Nam. Nhà sáng lập Tiki cho biết: "Việt Nam là một đất nước có dân số trẻ và đang trải qua thời kỳ dân số vàng. Chúng tôi là một đất nước làm việc và mua sắm."

Số lượng người tiêu dùng kỹ thuật số (những người từ 16 tuổi trở lên và thực hiện tìm kiếm sản phẩm và dịch vụ qua mạng trực tuyến) tại các nước Đông Nam Á. Cột bên trái là số lượng (triệu người) cột bên phải là tốc độ tăng trưởng hằng năm (%).

Anh cho biết Tiki đang xem xét mở rộng ra khu vực, có thể bắt đầu với Đài Loan. Tiki.vn là một trong số nhiều công ty thương mại điện tử, được các công ty nước ngoài góp vốn, nhắm tới Việt Nam, nơi thu nhập tăng cao và tỷ lệ kết nối internet ngày càng tăng đang thúc đẩy nhiều người mua sắm trực tuyến hơn.

Vào tháng trước, Amazon, nhà bán lẻ khổng lồ của Mỹ, đã tham dự hội nghị ngành tại Việt Nam, khiến các nhà bán lẻ và một số người tiêu dùng, những người hay mua hàng trên Amazon.com và phải trả phí vận chuyển và thuế nhập khẩu, kì vọng gã khổng lồ Mỹ sẽ sớm gia nhập thị trường Việt Nam.

Hiện tại, sự cạnh tranh chủ yếu là cuộc chiến ủy nhiệm (proxy war) giữa các công ty thương mại điện tử của Trung Quốc. Lazada, thuộc sở hữu của Alibaba, là công ty dẫn đầu thị trường trong khi JD.com gần đây đã mua 22% cổ phần của Tiki với số tiền không tiết lộ. Nền tảng thị trường trực tuyến Shopee, thuộc sở hữu của Tập đoàn SEA- Singapore, cũng có cổ đông là gã khổng lồ Tencent của Trung Quốc.

Thương mại điện tử chậm cất cánh ở Đông Nam Á so với ở Trung Quốc do những khó khăn về hậu cần. Tuy nhiên, các doanh nghiệp trực tuyến đang bùng nổ: Bain, một công ty tư vấn, gần đây ước tính rằng khu vực này có 200 triệu người tiêu dùng kỹ thuật số (trong tổng 405 triệu người trưởng thành) - những người đã mua hàng hóa hoặc dịch vụ trực tuyến. Việt Nam có 35 triệu người trong số đó. Dân số trẻ giúp Việt Nam nằm trong số những nước có lượng người sử dụng thiết bị di động nhiều nhất trong khu vực, trong khi người tiêu dùng ở đây dành nhiều thời gian cho việc truy cập mạng trực tuyến hơn hầu hết các nước láng giềng. Nielsen, công ty nghiên cứu thị trường, ước tính rằng người Việt Nam dành gần 25 giờ để truy cập mạng trực tuyến mỗi tuần, ngang bằng với hoặc chỉ sau Singapore và Philippines.

Số giờ/tuần mà người dân các nước Đông Nam Á dành để truy cập mạng trực tuyến cho mục đích cá nhân.

Tuy nhiên, theo các công ty thương mại điện tử, Việt Nam đặt ra một thách thức đặc biệt cho thị trường giao hàng do đường xá xuống cấp, tắc nghẽn giao thông và khoảng cách địa lý lớn - hai thành phố lớn nhất là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, cách nhau hơn 1.600km.

Ông Vũ Đức Thịnh, giám đốc phụ trách hậu cần của Lazada tại Việt Nam, cho biết: “Thách thức cho thương mại ở Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng, là hậu cần”. Hãng thương mại điện tử Singapore đang thử nghiệm việc sử dụng xe đạp và xe ba bánh điện ở Việt Nam và các quốc gia Đông Nam Á khác.

Các công ty thương mại điện tử cũng phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các cửa hàng mua sắm vật lý (bricks-and-mortar), vốn đang được hưởng đầu tư và doanh thu tăng lên trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng bền vững, khi GDP tăng hơn 7% mỗi năm.

Chi tiêu tiêu dùng Việt Nam bùng nổ khi nền kinh tế tăng trưởng mạnh. Tuy nhiên, người tiêu dùng Việt Nam nổi tiếng là nhạy cảm về giá, điều này tạo thêm thách thức trong việc xác định giá và phí vận chuyển. Huỳnh Mai, một cô gái 25 tuổi và đang làm việc cho một công ty quảng cáo ở Thành phố Hồ Chí Minh, là một trong những người mua sắm trực tuyến mới mà các nhà bán lẻ nhắm tới. Mai đã dùng thẻ Visa để thanh toán thay vì trả tiền mặt khi giao hàng. Cô thường mua hàng qua kênh trực tuyến Lazada, từ mỹ phẩm, quần áo, đồ gia dụng cho đến chiếc máy giặt Electrolux. Cô mua sách trên Tiki, và bị cuốn hút bởi những tin đồn rằng Amazon có thể đến Việt Nam. Mai thỉnh thoảng cũng mua hàng từ trang web của Mỹ thông qua một người bạn sống ở đó, và trả thêm tiền cần thiết để chuyển hàng về Việt Nam. Mai nói: "Nếu Amazon đến đây, đó là một điều thực sự tuyệt vời. Nhưng thách thức sẽ là giá của các sản phẩm: Tôi nghĩ rằng nếu họ muốn thu hút khách hàng Việt Nam, họ phải đưa ra mức giá tốt nhất”.