Hàng Việt bị “mượn danh”: Đưa thuỷ sản, dệt may, điện tử...vào giám sát đặc biệt

Đó là vấn đề được Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nêu ra trong cuộc họp về Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ" ngày 9/7 của Bộ Công Thương.

Việt Nam đã gia nhập Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), Hiệp định FTA với Liên minh châu Âu (EVFTA) song hành cùng cơ hội từ các luồng đầu tư mới, nâng cao năng lực sản xuất trong nước, tăng xuất khẩu thì việc dự báo, ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi lẩn tránh thuế, gian lận xuất xứ để phát triển bền vững sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu là cần thiết.

Yêu cầu này ngày càng trở nên cấp thiết khi xu thế bảo hộ tiếp tục có xu hướng gia tăng tại nhiều nước trên thế giới, xung đột thương mại Mỹ-Trung diễn biến phức tạp.

Mới đây, Mỹ đã áp thuế tạm thời gần 460% với thép từ Hàn Quốc, Đài Loan nhập khẩu qua Việt Nam sau đó xuất khẩu đi Mỹ. Đây là hồi chuông cảnh báo về quản lý bài toán xuất xứ hàng hoá của Việt Nam.

Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, cho biết mới đây, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 824/QĐ-TTg ban hành Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ".

Mục tiêu của Đề án là nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, đặc biệt là tham gia các Hiệp định Thương mại tự do thế hệ mới, bảo đảm thực hiện nghiêm túc và hiệu quả các cam kết trong khuôn khổ Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), các Hiệp định Thương mại tự do đã ký kết; Nhằm ngăn chặn các hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, đặc biệt là gian lận xuất xứ hàng hóa, ngăn chặn hiện tượng Việt Nam bị lợi dụng làm điểm trung chuyển để xuất khẩu hàng hóa sang nước thứ ba, theo hướng toàn diện, đồng bộ và kịp thời, giúp khai thác hiệu quả các cam kết quốc tế, phát triển bền vững xuất nhập khẩu; Bảo vệ quyền và lợi ích của Việt Nam trong thương mại quốc tế và các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chân chính của Việt Nam.

Các nhóm giải pháp và kế hoạch triển khai của Đề án tập trung bao gồm: Tăng cường quản lý, giám sát các hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, đầu tư nước ngoài; Nâng cao nhận thức, hiệu quả thực thi các quy định pháp luật về phòng vệ thương mại, xuất xứ, hải quan, chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại; Rà soát, xây dựng, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ; Ngăn chặn và xử lý nghiêm các hành vi lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại, gian lận xuất xứ hàng hóa.

Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường Trần Hữu Linh nhấn mạnh, hiện nay trên thị trường tồn tại khá phổ biến hiện tượng gắn mác "made in Vietnam" nhưng không sản xuất ở Việt Nam. Các mặt hàng chủ yếu là rau củ, quả, hàng dệt may, giày dép, đồ chơi trẻ em...

"Nguyên nhân chủ yếu của tình trạng trên là do xu hướng người Việt chuộng hàng Việt nhiều hơn, doanh nghiệp muốn lẩn tránh, trốn thuế, phân phối, tiêu thụ dễ dàng, chưa có chế tài xử lý nghiêm", Tổng cục trưởng Trần Hữu Linh đề xuất các giải pháp tăng cường công tác cảnh báo, tuyên truyền phổ biến rộng rãi, tăng cường hậu kiểm, bên cạnh đó, cần có biện pháp lâu dài về mặt công nghệ, truy xuất nguồn gốc.

Đại diện Vụ Thị trường trong nước cũng đề xuất sớm có đề án truy xuất nguồn gốc. Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ đề cập đến tình hình xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và các nước những tháng đầu năm, những mặt hàng và những thị trường có dấu hiệu bất thường, qua đó, các đơn vị khẳng định sẽ theo dõi sát sao các thị trường, phối hợp chặt chẽ với hệ thống thương vụ tại nước ngoài để có những cảnh báo sớm nhất cho các cơ quan quản lý và doanh nghiệp Việt.

Ông Trần Thanh Hải, Cục Xuất nhập khẩu cho rằng chống gian lận thương mại khó khăn nhất là vấn đề con người. Vì vậy, trong kế hoạch triển khai Đề án, theo ông Hải phải tăng cường nhân lực. Ông Trần Thanh Hải cũng nhấn mạnh, chia sẻ thông tin cần dựa trên nền tảng công nghệ. Hiện tại, Cục đã đẩy mạnh việc thực hiện C/O điện tử và hướng tới không sử dụng C/O giấy.

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định, với Đề án này, lần đầu tiên trong tiến trình hội nhập chúng ta đạt trình độ đấu tranh chống gian lận thương mại, lẩn tránh phòng vệ thương mại. Điều này liên quan trực tiếp đến thành công và tính hiệu quả của công tác hội nhập nước ta, đặc biệt trong bối cảnh vừa ký các Hiệp định thương mại tự do.

Bộ trưởng nhấn mạnh, trong bối cảnh hiện nay, nếu không quan tâm thỏa đáng đến công tác phòng vệ thương mại thì ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của công tác hội nhập. Nếu làm không nghiêm và chặt chẽ thì các mối quan hệ đối tác, đầu tư sẽ bị ảnh hưởng. Bên cạnh đó, không chỉ "đối ngoại", ngay trong vấn đề "đối nội", mở cửa thương mại mà để gian lận xuất xứ, gian lận thương mại cũng làm tổn thương đến cả thị trường nội địa.

Bộ trưởng yêu cầu tất cả các đơn vị trong Bộ đều phải xác định rõ trách nhiệm của mình để phối hợp thực hiện nhiệm vụ. Cụ thể, Cục Phòng vệ thương mại tổng hợp các ý kiến góp ý của Tổng cục Quản lý thị trường, Cục Xuất nhập khẩu, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi, Vụ Thị trường châu Âu - châu Mỹ, Vụ Kế hoạch, Vụ Thị trường trong nước... để hoàn thiện Dự thảo Kế hoạch hành động của Bộ Công Thương, báo cáo Bộ trưởng trước ngày 15/7/2019. Cục Phòng vệ thương mại sẽ là đơn vị thường trực thực hiện Đề án của Bộ Công Thương.

Bộ trưởng yêu cầu xây dựng kế hoạch phối hợp công tác giữa Bộ Công Thương với các Bộ Tài chính (Tổng cục Hải quan, thuế), Bộ Công an, Bộ Kế hoạch và đầu tư...; chia sẻ thông tin chung liên quan đến chứng nhận xuất xứ, chống lẩn tránh phòng vệ thương mại...

Bộ trưởng yêu cầu các đơn vị thuộc Bộ đặc biệt quan tâm đến những nhóm mặt hàng có "nguy cơ" như thủy sản, nông sản, dệt may, da giày, gia dụng, điện tử...và các thị trường trọng điểm như Châu Âu, Canada, Hoa Kỳ... cần có cơ chế giám sát đặc biệt.