Hạt cải dầu thổi bùng căng thẳng Canada – Trung Quốc

Trung Quốc hồi tháng 3 thông báo tạm ngừng thông quan hạt cải dầu nhập từ Richardson International, nhà xuất khẩu hạt cải dầu lớn nhất của Canada sang thị trường Trung Quốc. Hội đồng Hạt cải dầu Canada cuối ngày 21/3 cho biết tất cả thương vụ mua hạt cải dầu Canada từ Trung Quốc đã dừng lại.

“Có sự lạc quan rằng các vấn đề về hạt cải dầu với Trung Quốc có thể được giải quyết nhanh chóng nhưng những cuộc thảo luận cho đến nay vẫn chưa thể mang lại một giải pháp tức thời”, theo Hội đồng Hạt cải dầu Canada.

“Các nhà xuất khẩu hạt cải dầu cho biết phía Trung Quốc không muốn mua sản phẩm của Canada lúc này”.

Ngày 26/3, Trung Quốc mở rộng lệnh cấm sang Viterra Inc, nhà xuất khẩu hạt cải dầu lớn thứ hai Canada, với lý do sản phẩm có sâu bệnh. Chính phủ Canada lập tức lên tiếng, cho biết Trung Quốc không đưa ra được bằng chứng khoa học để lý giải và nước này đang tự làm tổn hại danh tiếng. Trung Quốc cũng đã phàn nàn về chất lượng hàng từ nhà xuất khẩu hạt cải dầu lớn thứ ba Canada. “Những biện pháp hạn chế của Trung Quốc được cho là dựa trên cơ sở khoa học. Chúng tôi đã đề nghị cung cấp bằng chứng”, Bộ trưởng An toàn công cộng Canada Ralph Goodale nói với Reuters. “Hiện tại, họ chưa cung cấp gì. Chúng tôi sẽ nỗ lực hết sức trong vấn đề này”.

Thủ tướng Canada Justin Trudeau đã bày tỏ quan ngại về lệnh cấm và đề xuất cử phái đoàn tới Bắc Kinh để tìm hiểu. Các quan chức thanh tra thực phẩm Canada nói họ không phát hiện vấn đề nào với hạt cải dầu xuất khẩu.

Hạt cải dầu được các nhà nghiên cứu từ Đại học Manitoba, chuyên về nông lương, phát triển vào những năm 1970. Họ muốn đưa ra loại hạt có lượng axit erucic thấp hơn hạt dầu thông thường. Hạt cải dầu còn có giá trị kinh tế cao. Theo Hội đồng Hạt cải dầu Canada, hạt cải dầu có lượng dầu nhiều gấp đôi so với đậu tương, phần bã có hàm lượng protein cao, phù hợp làm thức ăn chăn nuôi. Hạt cải dầu thường được trồng vào tháng 5, thu hoạch từ cuối tháng 9 đến đầu tháng 10 hàng năm.

Trung Quốc là một thị trường lớn, chiếm khoảng 40% giá trị hạt cải dầu xuất khẩu của Canada, nhiều hơn cả ba thị trường tiếp theo là Nhật Bản, Mexico và Liên minh châu Âu (EU) gộp lại. Năm 2018, giá trị hạt cải dầu Trung Quốc nhập khẩu của Canada là 2,7 tỷ USD, lực cầu khá mạnh. Diện tích trồng hạt cải dầu tại Canada đã tăng ba lần trong 20 năm qua với khoảng 43.000 nông dân trồng loại hạt này. Năm 2018, Canada thu hoạch 9,1 triệu hecta hạt cải dầu với sản lượng 20,3 triệu tấn, giảm so với mức kỷ lục 21,3 triệu tấn năm 2017.

Nông dân vùng thảo nguyên phía tây Canada, khu vực trồng nhiều hạt cải dầu, kêu gọi chính phủ liên bang nhanh chóng hành động để giải quyết tranh chấp thương mại với Trung Quốc. “Mùa hạt cải dầu khá ngắn và vấn đề đang ngày càng đè nặng lên các nông dân”, Stephen Vandervalk, phó chủ tịch Hiệp hội trồng hạt miền tây Canada, phát biểu trước Ủy ban nông nghiệp Hạ viện ngày 9/4. Các nông dân vùng thảo nguyên sẽ “không còn thời gian” nếu tình hình không được giải quyết trong vài tuần nữa.

Theo Vandervalk, cuộc tranh chấp hiện tại có thể nhanh chóng trở thành “cuộc khủng hoảng lớn nhất” mà gia đình ông đối mặt trong 100 năm trồng trọt ở Southern Alberta, bang Alberta. Gia đình ông có thể mất 100.000 USD trong năm 2020 nếu tranh chấp kéo dài. “Đây chỉ là một vấn đề thuần chính trị và đơn giản. Vấn đề chính trị cần giải pháp chính trị. Nếu cần kiểm tra sản phẩm, hãy cứ làm, nhưng trong thời gian đó, nông dân Canada là bên trả giá cho sự thất bại chính trị”, Vandervalk nói, kêu gọi Canada gây áp lực chính trị lên Trung Quốc.

Cánh đồng hạt cải dầu ở Canada

Mark Kaun, nông dân trồng hạt cải dầu ở Red Deer, bang Alberta, có cùng quan ngại. Tranh chấp hiện tại đã khiến ông thiệt hại khoảng 25.000 USD. Hầu hết sản lượng năm 2018 của ông vẫn nằm trong bao lưu kho. Lưu trữ cùng là một vấn đề. “Tôi không đủ chỗ để bảo quản sản lượng trong hai năm”, ông nói.

Megz Reynolds, nông dân tỉnh Saskatchewan, cho rằng Trung Quốc đang đáp trả chính trị lại Canada. Trung Quốc bất bình với Canada từ sau vụ giám đốc tài chính Huawei Mạnh Vãn Chu bị bắt tại Vancouver tháng 12/2018 theo đề nghị dẫn độ từ Mỹ. Reynolds dự đoán nông dân Canada sẽ giảm quy mô trồng hạt cải dầu, thay thế bằng cây lanh hoặc mù tạt. Curt Vossen, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Richardson International, ước tính quy mô trồng hạt cải dầu năm nay giảm 10% hoặc hơn.

Để ứng phó tạm thời, Bộ trưởng Thương mại Canada Jim Carr hôm 1/4 thông báo ông đang thương lượng với những nước nhập hạt cải dầu khác như Pakistan, Mexico xem họ có muốn mua thêm hay không. “Mọi sự hỗ trợ từ chính phủ đều đáng hoan nghênh”, Kevin Serfas, phó chủ tịch tổ chức Hạt cải dầu Alberta, nói với SCMP. “Nhưng mong muốn lớn nhất là hai bên ngồi vào bàn đàm phán để chúng tôi có thể biết chuyện gì đang xảy ra và cách giải quyết. Nếu là sâu bệnh, hãy cho chúng tôi biết đó là gì”.

Giá hạt cải dầu trong tháng 3 đã giảm 10% so với tháng 2. Mức giảm này tương đương biên lợi nhuận của hầu hết nông dân Canada, theo Serfas.