Hồ tiêu trở thành 'nông sản tỷ USD' sau đúng 1 thập kỷ: Nhìn lại lời cảnh báo giấc mơ vàng đen 1 tấn tiêu bằng 6,5 cây vàng của 'vua tiêu'

Giá tăng phi mã đã đưa tiêu - “vàng đen” của Việt Nam - trở lại thời hoàng kim. 9 tháng đầu năm, xuất khẩu tiêu đã thu về hơn 1 tỷ USD. Như vậy, sau đúng 1 thập kỷ, xuất khẩu hạt tiêu chính thức trở thành nông sản tỷ USD (năm 2014 đạt 1,2 tỷ USD) của Việt Nam. Năm 2015, giá hạt tiêu đạt đỉnh lịch sử khi chạm mốc 230 triệu đồng/tấn.

“Giấc mơ vàng đen” đã được người mệnh danh là “vua tiêu” cảnh báo từ đầu năm, khi giá tiêu bắt đầu đột biến.

"Giá vàng năm 2015 khoảng 35 triệu đồng/lượng. Tức, 1 tấn hạt tiêu giá 230 triệu đồng, tương đương với 6,5 lượng vàng. Đây cũng chính là lý do nhiều người ví hạt tiêu là sản phẩm 'vàng đen' của Việt Nam lúc bấy giờ", ông Phan Minh Thông – Chủ tịch Phúc Sinh Group – trong một chia sẻ nhớ lại thời hoàng kim của hạt tiêu.

Cũng trong giai đoạn này, theo ông Thông nông dân ở nhiều tỉnh ồ ạt mở rộng diện tích trồng hồ tiêu, kể cả ở những nơi không phù hợp với loại cây này khiến sản lượng tăng mạnh, cung vượt cầu dẫn tới giá liên tục giảm mạnh. Hệ quả, có thời điểm, giá hạt tiêu xuống dưới giá thành, nông dân thua lỗ nặng, thu hẹp đáng kể diện tích hoặc chuyển sang cây trồng khác.

Tháng 8 vừa qua, Phúc Sinh trở lại vị trí nhà xuất khẩu tiêu số 1 Việt Nam sau nhiều năm bị doanh nghiệp FDI vượt mặt.

2024 là một năm hoàn hảo để nhìn lại những huy hoàng và cả những cuộc vật lộn ở trong quá khứ của ngành hàng hạt tiêu

Là người trong ngành, ông Thông cho biết, 2024 là một năm hoàn hảo để nhìn lại những huy hoàng và cả những cuộc vật lộn ở trong quá khứ của ngành hàng hạt tiêu.

Trong quá khứ, giá tiêu tại Việt Nam đã có đợt tăng mạnh từ năm 2010 đến đỉnh điểm là năm 2015. Lúc đó, hạt tiêu trở thành ngành tỷ USD và khi giá chạm mốc 230 triệu VND/tấn (năm 2015).

So sánh, giá vàng giai đoạn này khoảng 35 triệu đồng/lượng và giá USD là 21.350 đồng trên 1 USD; 230 triệu đồng trên 1 tấn tiêu tương đương với 6,5 cây vàng hay 10.700USD. Đây cũng chính là cội nguồn cho ví von tiêu chính là sản phẩm "vàng đen" lúc bấy giờ.

Được giá, những người trong chuỗi sản xuất tiêu bắt đầu đầu cơ. Theo quan sát của ông Thông, giai đoạn 2015 rất nhiều nông hộ lúc đó còn trữ 3 tấn, 5 tấn tiêu trong nhà, họ kỳ vọng giá tăng lên 250 triệu đồng/tấn mới bán.

Nghịch cảnh xảy ra ngay sau đó, tiêu sau khi đạt đỉnh đã quay đầu giảm không ngừng. Đến năm 2019, giá tiêu chỉ còn 36 triệu đồng/tấn, "bốc hơi" 85% trong 3,5 năm. Sản lượng hạt tiêu của Việt Nam lúc đó cũng cao đỉnh điểm, gần 300.000 tấn - một con số kỷ lục khi tăng từ 122.000 tấn (năm 2015).

Điều này đã đẩy nhiều người dân vào cảnh nợ nần, phả sản, nhiều nương rẫy trồng tiêu bị bỏ hoang.

1 tấn tiêu năm 2014 có giá ngang 6,5 cây vàn g, giấc mơ "vàng đen" liệu có trở lại?

Theo ông Thông, cây tiêu khó trồng và khó chăm sóc, nếu không được tưới theo chu kỳ và không chăm sóc thường xuyên nó rất dễ chết. Do cơn khủng hoảng hồi năm 2015 khiến nhiều người bỏ bê mảng tiêu.

Tính đến cuối năm 2023, sản lượng tiêu cả nước đạt khoảng 170.000 tấn và năm 2024 giảm còn khoảng 160.000 tấn, tức là giảm từ thời đỉnh cao 300.000 tấn năm 2015.

So với giá tiêu hiện tại trong nước là 140.000 – 142.000 đồng/kg, giá vàng là 83 triệu đồng/lượng, giá USD là 25.500 đồng trên 1 USD, thì gần như rất ít người bán tiêu ra thị trường, ông Thông nhận định.

Theo vị này, giá tiêu có thể tiếp tục tăng nữa, và người nông dân có quyền mơ về "giấc mơ vàng đen" còn dang dở song cũng cần nhớ bài trong quá khứ.

Ghi nhận, giá trung bình tiêu Việt xuất khẩu trong tháng 9/2024 đạt 6.239 USD/tấn, tăng 67,5% so với tháng cùng kỳ năm ngoái và đây cũng là tháng ghi nhận mức giá xuất khẩu cao nhất trong nhiều năm qua.

Trên thị trường thế giới, kết thúc phiên giao dịch gần nhất, Hiệp hội Hồ tiêu Quốc tế (IPC) niêm yết giá tiêu đen Việt Nam ở mức 6.800 USD/tấn với loại 500g/l; loại 550g/l ở mức 7.100 USD/tấn; giá hạt tiêu trắng ở mức 10.150 USD/tấn.

Trong khi đó, giá hạt tiêu tại thị trường nội địa dao động từ 146.000-150.000 đồng/kg tuỳ loại.

Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) dự báo giá hồ tiêu thế giới sẽ duy trì ở mức cao trong ngắn hạn do nguồn cung hạn chế.

Về dài hạn, giá hạt tiêu xuất khẩu sẽ vẫn được hỗ trợ, bởi sản lượng mặt hàng này của Việt Nam trong vụ mùa 2025 dự kiến giảm. Vụ hạt tiêu năm 2025 ở nước ta sẽ thu hoạch gần như toàn bộ vào tháng 2, một số vùng kéo dài đến tháng 3 và tháng 4, chậm hơn 1-2 tháng so với những năm trước do ảnh hưởng của hạn hán kéo dài.

Thông tin từ Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA), lượng hạt tiêu trong dân gần như không còn, chỉ còn ở trong các đại lý và kho của doanh nghiệp. Dự báo trong 3–5 năm tới, sản lượng hạt tiêu toàn cầu vẫn không đủ để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng.

Các chuyên gia nông nghiệp cũng đồng tình hạt tiêu đã bước vào chu kỳ tăng giá mới. Chu kỳ này sẽ kéo dài 10-15 năm và giá có thể đạt đỉnh 350.000-400.000 đồng/kg.

Theo số liệu sơ bộ từ Hải quan, trong tháng 9 năm nay, Việt Nam đã xuất khẩu 20.000 tấn hạt tiêu, thu về 125 triệu USD. So với cùng kỳ năm ngoái, xuất khẩu hạt tiêu tăng 10,4% về lượng và 84,9% về giá trị. Giá xuất khẩu trung bình đạt 6.239 USD (hơn 153 triệu đồng) một tấn, tăng 67,5% - mức cao nhất trong 8 năm.

Lũy kế 9 tháng đầu năm, Việt Nam đã thu về hơn 1 tỷ USD từ 203.000 tấn hạt tiêu. Mặc dù lượng hàng xuất khẩu giảm 1,5% so với cùng kỳ năm ngoái, giá trị lại tăng 46,9%.