Hướng dẫn viên cầm cự trong đại dịch: “Còn khỏe mạnh là còn tất cả”

Tháng 7, 2021 có lẽ là thời gian đau thương nhất với Phạm Long Điền, hướng dẫn viên tiếng Anh vào nghề từ năm 2016. Cả gia đình 9 người nhưng đã 6 người bị nhiễm Covid. Trong căn nhà đơn giản, ngang 3 m, dài 7m, trên đường Tôn Đản, Quận 4, TP HCM, là nơi người cô ruột và hai vợ chồng em gái sinh sống. Cách đây 4 ngày, cô của Điền, 70 tuổi, đã mất vì không thể chiến thắng biến chủng của virus corona. "Chỉ trong vòng 1 tuần, tôi đã mất đi người cô, gia đình ngày qua ngày đang cần sự giúp đỡ về lương thực và tài chính, tôi chưa từng nghĩ rằng mọi thứ tồi tệ thế này", Điền xót xa kể lại.

Hiện tại, những người thân còn lại của Điền đang phải vật lộn với căn bệnh. Mặc dù lớn tuổi, nhưng cô của Điền không có dấu hiệu bệnh nền, vì thế người nhà chủ quan không thông báo với đội ngũ y tế và ban quản lý phường cho đến khi virus xâm lấn tim và phổi, sức khỏe của cô anh đã không thể cứu vãn được.

Khi đại dịch xảy đến, Điền cho biết vẫn còn ít tiền dành dụm từ công việc anh yêu thích và kiếm được thêm một khoản khác từ chạy grab và làm đồ da thuộc một vài mặt hàng như kiềm, kéo, cưa… chuyên dụng cho người đi trekking. Thu nhập lúc ấy trên dưới 1 triệu đồng, tuy không nhiều nhưng vẫn còn đồng ra đồng vô. Dịch bệnh ngày càng nghiêm trọng, không có nguồn khách như trước kia. Điền nghĩ đến việc chạy Grab nhưng chiếc xe máy vẫn còn đang sửa chữa cộng với e ngại dịch bệnh, Điền chỉ dám quanh quẩn ở nhà. Thu nhập đã ít nay lại càng không có. Tài chính cạn kiệt trở thành áp lực đè nặng lên giấc ngủ của chàng trai sinh năm 1988. Khi bản thân anh và người nhà nhiễm bệnh, hàng xóm ngại tiếp xúc, nên sự giúp đỡ càng thu hẹp. Cho đến khi người cô dần mất ý thức, nói không rõ chữ tròn vành, chỉ biết ú ớ vài từ trong miệng, nỗi lo ấy càng lớn dần.

Là người còn khỏe mạnh trong nhà, Điền cố ăn cho lại sức mặc dù cảm thấy nhạt miệng do triệu chứng từ Covid. Người cô ruột không còn sức chống chọi nữa, và qua đời, gia đình anh bị buộc phải hỏa táng thi thể càng sớm càng tốt. Chi phí mua bình oxy và thuốc men khiến gia đình không thể gánh vác nổi. Ban quản lý phường hứa cho gia đình anh mượn ít tiền để hỏa táng người thân. Số tiền hỏa táng tổng cộng 13 triệu đồng, gồm chi phí thiêu, chở, khử trùng thi thể.

Không còn cách nào khác, Điền phải cầu cứu sự giúp đỡ của các đồng nghiệp từ một diễn đàn hướng dẫn viên tiếng Anh. Chỉ sau vài tiếng, anh đã có số tiền nhiều hơn mong đợi. Cũng như những người khác trong đại dịch, Điền không muốn nhận thêm vì còn nhiều hoàn cảnh khó khăn hơn. Điền không biết những ngày sắp tới sẽ thế nào, nhưng anh vẫn cố giữ tinh thần lạc quan kèm nhắn nhủ với nhiều đồng nghiệp: “Còn khỏe mạnh là còn tất cả”.

Điền đang giới thiệu với du khách quốc tế về quy trình làm kẹo dừa miền Tây. Ảnh: NVCC.

Theo Nghị quyết số 68/NQ-CP, ngày 01/07/2021 và hướng dẫn tại Quyết định số 23/2021/QĐ-TTg, ngày 07/07/2021, mọi doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lữ hành, các HDV du lịch được nhận hỗ trợ từ gói 26.000 tỷ đồng.

Do đặc điểm của nghề HDV du lịch, trong số hơn 26.000 hướng dẫn viên được Tổng cục Du lịch cấp thẻ có tới 90% là hướng dẫn viên tự do đi hướng dẫn cho nhiều doanh nghiệp du lịch khác nhau. Với đặc thù của HDV tự do, khi đi hướng dẫn, HDV chỉ có hợp đồng theo tour theo khung thời gian chương trình tour công ty lữ hành với du khách. Thông thường các tour này có thời hạn dưới 30 ngày.

Theo quy đinh tại Khoản 1 Điều 2 Luật bảo hiểm xã hội, thì với HĐLĐ dưới 1 tháng, người lao động không cần đóng BHXH. Nên các hợp đồng theo tour dưới 30 ngày vẫn là hợp pháp nếu có thể hiện đủ 10 mục theo khoản 1 Điều 21 mà Luật Lao động 2019 quy định.

Chính vì đặc điểm này, khi có thông tin về gói hỗ trợ, hợp đồng lao động tuân theo quy định tại Điều 13, Bộ luật Lao động số 45/2019/QH14, ngày 20/11/2019, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2021 thì hợp lệ để làm hồ sơ nhận hỗ trợ. Cũng căn cứ Nghị quyết số 68/NQ-CP, các hợp đồng có hiệu lưc từ 01/01/2020 đến thời điểm nộp hồ sơ trợ cấp, mà các hợp đồng có hiệu lực từ 01/01/2020 đến ngày 31/12/2020 sẽ áp dụng theo Luật Lao Động 2012.

Tuy nhiên, gần 2 năm qua, rất nhiều công ty du lịch điêu đứng thậm chí phá sản, rút giấy phép hoạt động. Nhân lực lao động trong nghề phải tìm cách sinh tồn bằng nhiều nghề khác nhau. Vì những lẽ ấy, rất khó để tìm lại những mối quan hệ công việc và theo đó đi tìm văn bản hợp đồng hướng dẫn viên tự do theo tour dù là tour ngắn hạn để được xác nhận là rất khó, có hay chăng là những hợp đồng theo tour từ 2019 trở về trước.

Đại diện một diễn đàn hướng dẫn viên nói tiếng Anh, anh Trần Văn Dương cho biết: "Hiện tại chúng tôi đã mất đi dưới 10 anh em đồng nghiệp, chủ yếu là những người có bệnh nền. Dù nguồn lực tài chính đang cạn kiệt, chúng tôi cố gắng giúp đỡ nhau đến mức có thể, và rất khẩn thiết cần số tiền 3,7 triệu đồng đến tay hướng dẫn sớm nhất vì tài chính đang cạn kiệt dần và rất khó tìm việc trong giai đoạn giãn cách xã hội kéo dài liên tục thế này."

Đối với các hướng dẫn viên, trước khi đại dịch kết thúc, bất kỳ khoản hỗ trợ nào trong giai đoạn này rất quan trọng để giúp đỡ phần nào cho gia đình. Riêng bản thân mỗi người, ai cũng mong công việc yêu thích mau chóng quay trở lại nhưng có lẽ ngày ấy vẫn còn xa vời vợi. Ảnh: JP Klovstad.