Hướng tới thanh toán không dùng tiền mặt

Xu hướng thời đại

Theo số liệu vừa được NHNN cập nhật những ngày giáp Tết, tỷ trọng tiền mặt/tổng phương tiện thanh toán có xu hướng giảm dần, từ 14,02% năm 2010 còn khoảng 12% hiện nay; trong khi đó tỷ lệ người dân có tài khoản NH ở mức khá cao, đến cuối tháng 10-2016 đã đạt trên 67,4 triệu tài khoản cá nhân (so với mức 16,8 triệu tài khoản vào cuối năm 2010). Trên toàn quốc hiện có trên 254.000 POS và 17.379 ATM được lắp đặt (tăng lần lượt 13,77% và 5,39% so với thời điểm cuối năm 2015).

Đồng thời, số lượng thẻ NH phát hành, số lượng và giá trị giao dịch thẻ tăng khá nhanh, đến cuối tháng 10-2016 số lượng thẻ phát hành đạt mức trên 110,8 triệu thẻ (tăng 11,36% so với thời điểm cuối năm 2015). Đáng chú ý, một số NHTM đã chủ động trong việc đầu tư, áp dụng nhiều giải pháp công nghệ thanh toán mới, hiện đại như xác thực vân tay, sinh trắc, sử dụng mã QR Code, thanh toán phi tiếp xúc, mang lại tiện lợi và an toàn trong giao dịch thanh toán điện tử.

Mới đây, Đề án phát triển TTKDTM tại Việt Nam giai đoạn 2016-2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt với mục tiêu đến cuối năm 2020, tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán ở mức thấp hơn 10%; tỷ lệ người dân từ 15 tuổi trở lên có tài khoản tại NH tối thiểu đạt 70%. Ngoài ra, 100% các siêu thị, trung tâm mua sắm có thiết bị chấp nhận TTKDTM; 70% các đơn vị cung cấp dịch vụ, viễn thông sẽ TTKDTM; 50% cá nhân, hộ gia đình ở các TP lớn sử dụng phương tiện TTKDTM.

Không những vậy, các cơ quan còn xem xét ban hành quy định giao dịch mua bán bất động sản và những tài sản có giá trị lớn (như ô tô, xe máy, tàu thuyền…) cũng thực hiện TTKDTM. Hoặc toàn bộ những hoạt động như thu phí cầu đường, mua xăng dầu, mua vé xe buýt, đi taxi, chi trả bảo hiểm xã hội, thu học phí... được khuyến khích phát triển các loại thẻ đa dụng, đa năng, thẻ phi vật lý, thẻ không tiếp xúc.

An toàn là trên hết

Hiện nay, một số dịch vụ công cộng cơ bản như thu tiền điện, nước, cáp truyền hình, internet... đều đã được các NH triển khai mạnh mẽ. Khách hàng chỉ cần có tài khoản NH là có thể ủy thác cho NH thanh toán các khoản chi phí sinh hoạt nhằm thúc đẩy TTKDTM.

Tuy nhiên, rào cản hoạt động này gặp phải là thói quen tiêu dùng bằng tiền mặt của nhiều người dân vẫn chưa thay đổi. Tâm lý người dùng vẫn lo ngại về chất lượng hàng hóa, vấn đề an ninh an toàn trong thanh toán trực tuyến khi mua sắm và trả tiền qua mạng. Điều này cũng dễ hiểu, bởi trong thời gian qua xuất hiện một số rủi ro trong công nghệ và các rủi ro liên quan khác phát sinh trong quá trình sử dụng các hoạt động dịch vụ NH.

Mặc dù các NH hiện đang tập trung đầu tư lớn cho hệ thống công nghệ, bảo mật cũng như áp dụng các quy trình thanh toán theo chuẩn quốc tế nhưng vẫn có thể xảy ra rủi ro. Theo ông Nguyễn Hoàng Dũng, Phó Tổng giám đốc VietinBank, vấn đề tội phạm công nghệ cao thực sự là nỗi lo và là mối quan tâm hàng đầu của nhiều lãnh đạo NH.

Các NH thường xuyên nhận được khuyến cáo của NHNN và các bộ phận quản trị rủi ro của NH cũng thường xuyên cập nhật và nâng cao chất lượng để vượt qua các thách thức, tăng cường sự an toàn cho NH. Đồng thời, đối với những vụ việc đã được phát hiện rất cần xử lý nhanh, hợp lý để tạo niềm tin cho khách hàng.

Theo các chuyên gia, cùng với sự phát triển của công nghệ trong thanh toán điện tử, tội phạm trong lĩnh vực này sẽ gia tăng. Ngay cả tại các nước phát triển nơi có hệ thống pháp lý và công nghệ tiên tiến cũng không bảo đảm an toàn tuyệt đối trong thanh toán điện tử.

Như vậy, việc chấp nhận rủi ro nhất định để phát triển TTKDTM. Về phía khách hàng, chuyên gia cũng khuyến cáo cần phải tăng tính bảo mật trong thanh toán. Một khi khách hàng hiểu và nhận thức đầy đủ về việc sử dụng dịch vụ NH, cách thức, quy trình và các yêu cầu về bảo mật thông tin sẽ hạn chế rất nhiều rủi ro phát sinh liên quan đến dịch vụ thẻ hay thanh toán trực tuyến, chuyển tiền, rút tiền.

Trên thực tế, trong thời gian qua một số vụ mất tiền trong tài khoản có phần do lỗi của người dùng khi làm lộ những thông tin về tài khoản của mình. Do đó, việc tuyên truyền nâng cao ý thức, cảnh giác để hạn chế những rủi ro trong giao dịch là hết sức cần thiết. Hơn nữa, chính các TCTD cũng phải quan tâm đến sự phát triển phù hợp, tương xứng quy mô, khả năng của tổ chức trong việc ứng dụng và phát triển công nghệ với trình độ và khả năng quản trị của NH.