Không phải Warren Buffett, các cổ đông của Berkshire nên cảm ơn người đàn ông này

Năm 1996, một nhóm cổ đông sở hữu tài sản đặc biệt là cổ phiếu Berkshire vốn đang được giao dịch ở mức giá 33.000 USD/cổ phiếu. Đây cũng là năm mà Buffett giới thiệu dòng cổ phiếu mới – cổ phiếu loại B – cho các nhà đầu tư. So với cổ phiếu loại A, cổ phiếu loại B hạn chế hơn về quyền biểu quyết nhưng lại có giá chỉ bằng 1/30. Điều này giúp các nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể dễ dàng sở hữu cổ phiếu của tập đoàn Berkshire.

Tuy nhiên đây là một quyết định mà Buffett đã miễn cưỡng đưa ra sau khi chịu sự tác động từ bên ngoài. “Chất xúc tác” chính là Katz và nhóm của ông – những người khi đó đang thành lập các công cụ đầu tư khá giống với các quỹ tương hỗ. Họ sẽ kích động làn sóng phản đối của các nhà đầu tư không có đủ tiềm lực tài chính để mua cổ phiếu Berkshire.

Ông chủ của Berkshire từ lâu vẫn muốn bảo vệ mức giá cao chót vót vì đây là một yếu tố khuyến khích nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu lâu hơn cũng như hạn chế tình trạng đầu cơ.

Tuy nhiên, kể từ khi ra đời đến nay, cổ phiếu loại B đã đạt được thành công vang dội, nâng cao sức hấp dẫn của Berkshire và giúp củng cố danh tiếng của huyền thoại Warren Buffett. Sau khi chia tách tỷ lệ 1/50 năm 2010, hiện mỗi cổ phiếu này đang được giao dịch ở mức 147 USD. Cổ phiếu “nguyên thủy” hiện có giá khoảng 220.000 USD.

Chỉ trong 1 thập kỷ, số người tham dự đại hội cổ đông thường niên của Berkshire đã tăng từ mức 5.000 người của năm 1996 lên gấp 5 lần. Năm ngoái, con số lên đến hơn 40.000 người.

Từng là một chính trị gia ở Philadelphia, Katz chưa từng mua cổ phiếu loại B của Berkshire, nhưng ông vẫn luôn tỏ ra tự hào vì đã đóng vai trò quan trọng trong việc thay đổi lộ trình phát triển của Berkshire.

“Tôi coi đó là một vinh dự. Tôi đã chạm trán với Warren Buffett và cánh tay phải của ông ấy là Charlie Munger và họ đã để ý đến tiếng nói của một người bé nhỏ như tôi”. Về phần mình, Buffett nói ông rất vui mừng vì mọi thứ đã hoạt động hiệu quả.

Katz dành cả sự nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tài chính và chính trị. Ông từng chạy đua cho chức Thống đốc bang Pennsylvania vào năm 1994 nhưng đã thất bại và cũng 3 lần để trượt chức Thị trưởng Philadelphia. Thời kỳ giữa những năm 1990, khi người con trai cả chuẩn bị vào đại học, ông đã dành gần như toàn bộ số tiền tiết kiệm được đầu tư vào 4 cổ phiếu Berkshire ở mức giá 19.000 USD mỗi cổ.

Sau khi thảo luận với các cổ đông khác về các cách để giúp các nhà đầu tư nhỏ lẻ có thể tiếp cận với cổ phiếu Berkshire, Katz thành lập một quỹ đầu tư tín thác. Ông có ý tưởng tập hợp tiền từ các nhà đầu tư nhỏ và sử dụng các quỹ để mua cổ phiếu Berkshire.

Katz dành1 tháng để nhốt mình trong phòng ngủ ở căn nhà nghỉ dưỡng mùa hè tại Bắc Carolina, nghiền ngẫm 20 báo cáo thường niên của Berkshire. Mùa thu năm 1995, ông thành lập The Bershire Trust. Các tài liệu marketing nói rằng quỹ này sẽ đầu tư vào “một thứ duy nhất”, hứa hẹn giúp người mua tiếp cận được với “nhà đầu tư vĩ đại nhất trên thế giới”.

Ông cũng viết thứ cho Buffett. “Nhà tiên tri xứ Omaha” không hài lòng. Ông cử Munger và Robert Denham (người sau này là Chủ tịch của Salomon Brothers) đến gặp Katz. Qua nhiều cuộc điện thoại, cuộc họp và trao đổi thư từ, thậm chí những “đặc phái viên” của Buffett từng cảnh báo Katz rằng họ sẽ dập tắt nỗ lực của ông bằng cách chia tách cổ phiếu hoặc tạo ra một loại cổ phiếu mới.

Dù chịu nhiều áp lực nhưng Katz vẫn quyết định đổi tên quỹ thành Affordable Access Trust để loại bỏ số tiền hoa hồng mà ông dự định sẽ thu. Ông quyết làm đến cùng với hi vọng có thể kêu gọi được khoảng 250 triệu USD.

Trong lá thư gửi cổ đông năm 1996, Buffett tuyên bố những quỹ tín thác như vậy đi ngược lại với các lợi ích trong dài hạn của các cổ đông hiện hữu, vì nhu cầu quá cao đối với cổ phiếu này sẽ tạo nên bong bóng đầu cơ. Thêm vào đó, ông viết: “Họ sẽ thu phí rất cao và lợi dụng những nhà đầu tư nhỏ lẻ chưa có nhiều kinh nghiệm.”

Cuối cùng Berkshire thông báo kế hoạch phát hành cổ phiếu loại B. Tháng 5/1996, Berkshire tung ra 517.500 cổ phiếu B, thu được 565 triệu USD. Katz phải từ bỏ ý tưởng của mình.

“Là một người giành nhiều thời gian kinh doanh chứng khoán, đây là vụ giao dịch lớn nhất mà tôi từng tham gia mà không được trả bất cứ thứ gì”, Katz nói.

Buffett cũng đã phải thừa nhận vai trò của Katz. “Cuối cùng thì cổ phiếu B đã làm lợi cho tất cả mọi người, vì thế theo một cách kỳ lạ chúng tôi mang ơn”, Buffett viết trong lá thư thường niên gửi cổ đông năm 1997.

Katz sớm giã từ thế giới tài chính. Giờ đây người đàn ông 66 tuổi là một nhà sản xuất phim tài liệu. Một trong những dự án của ông là bộ phim 14 tập nói về lịch sử của Philadelphia đang được phát trên đài truyền hình địa phương.

Katz bán cổ phiếu Berkshire khi phải trả tiền học phí cho các con. Ông bỏ ra gần 80.000 USD và thu về hơn 290.000 USD. Cũng có lúc ông đã nghĩ tới việc mua cổ phiếu B, nhưng cuối cùng quyết định không mua.

“Tôi vui mừng vì ông ấy đã có thể thu lời từ Berkshire nhờ chính những cổ phiếu chứ không phải vì thu phí từ các nhà đầu tư không chuyên”, Buffett nói

Và cuối cùng thì gia đình của Katz vẫn tìm ra cách để kiếm tiền từ lực lượng người hâm mộ đông đảo của Berkshire. Người con trai trẻ tuổi nhất - Benjamin Katz – là một phi công đóng quân ở căn cứ quân sự gần Omaha. Hàng năm căn hộ của anh đều đón tiếp các vị khách thuê nhà là cổ đông của Berkshire.