Khủng hoảng nhà ở tại Anh: Chăm chỉ làm việc nhưng vẫn vô gia cư

Ryan Russell tựa đầu vào bức tường trắng sạch sẽ trong một căn phòng nhỏ ấm cúng với một chiếc giường đơn bên cửa sổ. Anh tự hỏi: "Nó [căn hộ] là của tôi sao?" Bên ngoài, ánh nắng yếu ớt giữa mùa đông trải trên các mái nhà trong thị trấn Tunbridge Wells giàu có chỉ các London 45 dặm.

Người thanh niên 22 tuổi ngồi trên giường trông khá nhỏ so với vóc dáng của anh. Liệu khi nằm giường có vừa chân anh? Anh nhoẻn cười: "Tôi ổn, tôi chỉ cao 1.95 mét." Trong căn phòng ở bên kia hành lang, Josh Chantler, 23 tuổi, đứng bên cửa sổ, lặng lẽ nhìn ra bên ngoài.

Với cả hai người đàn ông đang sống tại nhà nghỉ YMCA cho người trẻ vô gia cư tại Tunbridge Wells, đây là nhà mới của họ. Họ chuẩn bị đón một vài người bạn cùng nhà lạ mặt.

Sự kiện Hỗ trợ Gia cư, một chương trình từ thiện theo mùa, đã chuyển đổi một ngôi nhà họp cũ của Phái Giáo hữu, trong đó, Phái Giáo hữu giữ lại khu vực phía trước, và chín người trẻ vô gia cư từ YMCA sẽ chuyển vào ba căn hộ trong toà nhà.

Câu chuyện của những người nam thanh niên trẻ tuổi cùng lý do ra đời sự kiện trên đã khắc hoạ một câu chuyện lớn hơn về tình trạng vô gia cư ngày càng tăng tại Anh trong giai đoạn bùng nổ việc làm.

Tại Tunbridge Wells, số lượng người ngủ vạ vật, thường là trên bậc thềm trước các cửa hàng hào nhoáng, đã tăng gấp đôi kể từ năm 2010. Tình trạng này đã được phản ánh qua các số liệu quốc gia. Nước Anh đang phải đối mặt với tình trạng ngủ vạ vật tăng ổn định kể từ những năm 1990. Theo con số chính thức, con số này hiện đã là gần 5000 người mặc dù các tổ chức vô gia cư cho rằng con số này thấp hơn so với thực tế. Cứ mỗi người ngủ tại bậc thềm, lại có 57 người khác ngủ vạ vật tại những nơi khó thấy, ví dụ như trên ghế sofa tại nhà một người bạn, trong nhà nghỉ hoặc tại những chỗ ở tạm.

Theo Shelter, tổ chức từ thiện nhà ở, tổng số người vô gia cư tại Anh là khoảng 277.000 người, tương đương dân số tại một thành phố cỡ vừa tại Anh như Brighton.

Tình trạng vô gia cư tăng diễn ra song song với "phép màu việc làm" tại Anh giúp giảm tỉ lệ thất nghiệp xuống mức thấp nhất kể từ những năm 1970. Tại Tunbridge Wells, chỉ có 0,8% dân số cần trợ cấp thất nghiệp, trong khi tỉ lệ toàn quốc là 2,3%. Các nhà thờ trong thị trấn đã lần lượt cho người vô gia cư vào ở mỗi đêm trong những tháng mùa đông giá lạnh.

Tuy nhiên, Reverend Canon Jim Stewart, chủ tịch dự án Hỗ trợ Gia cư, chia sẻ họ nhanh chóng nhận ra rằng họ cần thay đổi bởi có quá nhiều người vô gia cư đang lao đọng. Giờ tan làm là 8 giờ tối nhưng với những người làm việc trong nhà hàng và quán rượu, ca làm của họ kết thúc muộn hơn. Tương tự, một số người cần ăn sáng sớm để tới kịp ca sáng.

Theo Russell, trước đây, 95% người tại YMCA không đi làm và phụ thuộc vào trợ cấp. Nhưng hiện nay, tỉ lệ này chỉ còn 10-15%.

Vấn đề lớn nhất ở đây là thị trường nhà đất tại Anh, cụ thể là tình trạng thiếu nhà ở giá rẻ cho người có thu nhập thấp, đặc biệt là tại London và khu đông nam. Những căn hộ và nhà ở do hội đồng thành phố sở hữu từng được dùng cho mục đích "thuê nhà xã hội" với giá thấp hơn giá thị trường. Tuy nhiên, chính sách Quyền Mua những năm 1980 cho phép nông dân mua nhà giảm giá đã khiến số lượng nhà ở giá rẻ có sẵn sụt giảm trong khi những toà nhà mới xây vẫn chưa theo kịp nhu cầu.

Tunbridge Wells, thị trấn đã bán toàn bộ nhà hội đồng cho các tổ chức nhà ở vào những năm 1990, là một ví dụ. Hiện có khoảng 1000 người không đủ tiền mua hoặc thuê nhà trên thị trường đang xếp hàng đăng ký nhà ở tại thị trấn này. Con số này không hề giảm đi. Theo tính toán, thị trấn cần 341 nhà ở giá rẻ mới mỗi năm, nhưng trong vòng năm năm qua, trung bình chỉ có 100 ngôi nhà.

Việc xây dựng tại Tunbridge Wells bị cản trở bởi "vành đai xanh", một chính sách bảo vệ các vùng nông thôn khỏi sự phát triển của các đô thị. Các tổ chức nhà ở cũng gặp phải nhiều khó khăn tài chính, bên cạnh đó, chính sách quốc gia mới đây khuyến khích họ tập trung xây dựng nhà để bán hơn là cho thuê.

Điều này khiến ngày càng nhiều người buộc phải chọn lựa chọn duy nhất: thuê nhà tư nhân. Gần 40% số người trong nhóm tuổi 25-34 đang sống tại các căn hộ cho thuê tư nhân. Tỉ lệ này là 12% vào giữa những năm 1990. Trong cùng thời kỳ, tỉ lệ thuê nhà trung bình cũng tang 53% tại London và 29% tại những khu vực còn lại ở Anh.

Nguyên nhân phổ biến gây ra tình trạng vô gia cư hiện nay tại Tunbridge Wells và trên toàn quốc là nhà cho thuê tư nhân giảm dần bởi người thuê không đủ tiền thuê nhà hoặc chủ nhà đã bán căn hộ và người thuê không thể tìm được nơi ở mới phù hợp với khả năng tài chính.

Vào năm 2011, chính phủ đã phải ngưng đạo luật 25 tỉ bảng/năm trong vô vọng. Chính phủ tiến hành cải cách, trong đó, trợ cấp nhà ở giảm và tách mình khỏi sự tăng trưởng của giá thuê thị trường. Động thái này đã giúp tiết kiệm 3 tỉ bảng mỗi năm nhưng lại tạo thêm áp lực cho người lao động thu nhập thấp do giá thuê nhà tăng.

Theo Chiến dịch Vô gia cư West Kent giai đoạn 2016-2021 do hội đồng địa phương xây dựng, sẽ có một nhóm cận biên gồm những hộ gia đình thu nhập thấp và trung bình không thể sở hữu nhà cho riêng mình. Họ không đủ khả năng tài chính để thuê nhà tư nhân hoặc giá rẻ và không hi vọng sẽ được phân nhà ở xã hội. Giải quyết nhu cầu cho nhóm này là một trong những thách thức chính của chiến dịch trong thời gian tới.

Hội đồng cần phải thay đổi. Vấn đề cấp thiết nhất hiện tại là phân bố chỗ ở cho nhóm nhỏ gồm những người vô gia cư có quyền sở hữu nhà như phụ nữ mang thai và gia đình có trẻ nhỏ. Khi thị trấn không còn chỗ ở, họ đang phải sống tạm trong các căn phòng khép kín tại các thị trấn ven biển như Eastbourne và Hastings do hội đồng trả tiền thuê. Điều này đã gián tiếp gây áp lực cho những người đóng thuế và khiến những người bị ảnh hưởng tức giận, đặc biệt là những người làm việc tại Tunbridge Wells.

Vì vậy, gần đây, hội đồng đã đầu tư hai triệu bảng để mua lại một toà nhà với ý định phân bổ 25 căn hộ tại đây cho những người vô gia cư. Trong vòng hai tuần, toà nhà không còn chỗ trống.

Có ý kiến cho rằng nếu không đủ khả năng tài chính để thuê nhà theo giá thị trường tại những nơi như Tunbridge Wells, những người vô gia cư nên chuyển tới nơi khác có giá thấp hơn. Thị trường nhà ở đang không hề sốt: có rất nhiều nơi, ví dụ như các thị trấn ven biển như Blackpool tại tây bắc, có nhiều nhà ở giá rẻ. Tuy nhiên, tập trung những người nghèo nhất ở Anh tại những nơi nghèo nhất có thể gây khủng hoảng.

Ngoài ra, nếu tất cả người lao động thu nhập thấp đều chuyển đi, thì một thị trấn như Tunbridge Wells cũng không thể vận hành tốt. Cụ thể, sẽ thiếu đi những người phục vụ cà phê trong các nhà hàng mỗi sáng, cắt cỏ hay sửa giày. Bên cạnh đó, khi tới Blackpool, những người trẻ tuổi sẽ không còn việc làm và phải phụ thuộc vào trợ cấp – tiền thuế của người dân.

Đây là lý do vì sao dự án Hỗ trợ Gia cư ra đời. Mô hình từ thiện này tại Mỹ tập trung vào việc xây nhà với sự hỗ trợ từ cộng đồng. Tuy nhiên, giá đất ở Anh quá cao, và mô hình này không thể áp dụng. Thay vào đó, mô hình tại Anh đòi hỏi sự sáng tạo. Dự án tại Tunbridge Wells được khởi động bởi Phái Giáo hữu cần giảm quy mô nhưng muốn dùng phần còn lại của toà nhà cho mục đích hữu ích. Chiến dịch đã đầu tư 500.000 bảng để sửa lại toà nhà, Phái Giáo hữu đóng góp 100.000 bảng, và hội đồng hỗ trợ 250.000 bảng.

Chiến dịch này đã giúp giải quyết vấn đề cho YMCA và hội đồng thị trấn. Hiện tại, mỗi người cùng sống trong một căn hộ chung phải trả 77 bảng mỗi tuần, phù hợp với mức thu nhập thấp và mức hỗ trợ nhà ở cho người thất nghiệp.

Với những người vô gia cư như Chantler hay Russell, ngôi nhà mới không chỉ là một nơi để ở, mà còn là cơ hội thoát khỏi tình trạng vô gia cư. Chantler cho biết: "Theo tôi, nếu bạn không cảm thấy thuộc về bất cứ đâu, bạn vẫn chưa có một mái ấm thực sự. Đó là sự khác biệt giữa một ngôi nhà và một mái ấm. Nơi nào cho bạn sự thoải mái, đó chính là mái ấm." Sau khoảng thời gian bấp bênh, một căn phòng mới an toàn và ấm áp là một khởi đầu mới cho những người vô gia cư tại Tunbridge Wells.