Làm thêm đến giới hạn nào?

Hiện nhiều người sẵn sàng làm thêm giờ để hoàn thành công việc dù mất nhiều thời gian. Vậy làm thêm là cơ hội để người lao động cống hiến hay đang khai thác quá sức lao động?

* Phóng viên: Nhiều người "làm hết việc chứ không hết giờ", điều này có được đánh giá cao không thưa ông?

- TS NGUYỄN HỮU LONG, giảng viên Trường ĐH Mở TP HCM: Đi làm, nhiều người thường xuyên nghe "đừng tính toán thiệt hơn khi ở lại công ty sau giờ làm, hay hãy đem việc về nhà giải quyết". Điều này thường gặp ở các bạn trẻ khi sếp nói những đóng góp ấy sẽ được bù đắp sau, không lo thiệt thòi; làm nhiều sẽ giỏi nhiều; đừng tính toán với công ty… Vậy tại sao cứ phải ở lại công ty trễ hay đem việc về nhà làm mới là cống hiến? Và những đóng góp đó có được ghi nhận một cách xứng đáng không?

Thực tế không đơn giản như vậy. Làm thêm thường xuyên hay luôn mang việc về nhà sẽ khiến bạn bị lép vế và thua thiệt hơn rất nhiều trên con đường sự nghiệp, nhất là khi bạn còn trẻ. Một phần vì khoảng thời gian đáng ra phải dành cho gia đình, kết nối các mối quan hệ xã hội hay trau dồi kiến thức thì bạn lại chỉ dùng để xử lý một công việc nhất định và đánh đổi sức khỏe khi làm thêm. Hơn thế nữa, trong công ty mọi người xem bạn là người luôn về trễ và không hoàn thành công việc đúng giờ.

Những khoảnh khắc ấy, vô tình khiến bạn bị đánh giá là người thiếu năng lực thay vì là người hy sinh lợi ích cá nhân cho công ty. Vì nguyên tắc bất dịch, khi làm điều gì đó quá nhiều lần, mọi người sẽ mặc định đó là điều hiển nhiên.

* Vậy việc làm thêm có cần thiết hay không?

- Nếu bạn yêu công việc của mình và sẵn sàng đánh đổi thời gian cá nhân để xử lý thì chuyện sẽ không có gì. Hoặc nếu làm thêm giờ, đóng góp của bạn được công ty ghi nhận bằng một hành động cụ thể như tính lương tăng ca thì điều này cũng không có gì đáng nói. Nhưng nếu bạn bị buộc phải làm thêm giờ, ôm đồm nhiều việc vượt quá hạn mức được đề cập trong bảng mô tả công việc một thời gian dài nhưng lại không được ghi nhận một cách thiết thực thì có nghĩa là bạn đang bị bóc lột.

Hãy nhớ rằng làm thêm là thời gian được dùng cho những trường hợp công việc phát sinh đột xuất trong giai đoạn ngắn hạn, không phải để giải quyết lượng công việc ngất ngưởng quá sức mỗi ngày. Bên cạnh đó, quyết định làm thêm hay không, phải do bạn làm chủ. Nếu không thoải mái với việc làm thêm, bạn hoàn toàn có thể từ chối. Điều này cũng đã được quy định cụ thể trong Bộ Luật Lao động năm 2019.

* Phải ứng xử ra sao trong công việc hằng ngày để xử lý tốt công việc và điều hòa các mối quan hệ, thưa ông?

- Nỗi sợ khi bị cấp trên, đồng nghiệp đánh giá là thiếu nỗ lực trong công việc khi không làm thêm khiến chúng ta hiếm khi từ chối và chấp nhận theo chỉ định của công ty. Nhưng thực tế cho thấy dù có làm thêm nhiều đến thế nào cũng không thể giúp bạn trở thành một nhân viên xuất sắc.

Nỗ lực của bạn phải được đánh giá bởi thái độ nghiêm túc trong giờ làm việc hành chính và hiệu quả đem lại. Không ai có thể đánh đồng nỗ lực trong công việc của bạn bằng những giờ làm thêm. Nếu là người có năng lực, bạn hoàn toàn có thể xử lý tốt lượng công việc phù hợp trong giờ làm, chứ không phải kéo qua khoảng thời gian khác. Vì thế, đừng để những lời nói phiến diện của đồng nghiệp hay cấp trên mà thay đổi cách làm việc của bản thân.

Làm thêm giờ không nhất thiết phải có lương, cũng không chỉ khi có công việc đột xuất, mà có thể vì bạn muốn ở lại công ty, hoàn thành công việc một cách tốt nhất hoặc nghiên cứu để cải thiện công việc, dự án hiện tại. Việc nỗ lực hoàn thiện công việc đúng cách sẽ khiến bạn trở thành người cống hiến với công ty. Chắc chắn rằng không nhà lãnh đạo tài năng nào nỡ bạc đãi nhân viên nỗ lực như vậy.

Còn nếu đã nỗ lực, làm việc hết mình để hoàn thành tốt công việc nhưng cấp trên không nhìn thấy hoặc không ghi nhận thì đã đến lúc bạn suy nghĩ có nên tìm một "bến đỗ" mới.