Lộ diện những “thiên đường thuế” lớn nhất gây thiệt hại hàng trăm tỷ USD cho Việt Nam và các quốc gia khác

Những thiên đường thuế tồi tệ nhất trên thế giới đã lộ diện

Trong báo cáo mới nhất, Oxfam đã nêu tên các “thiên đường thuế” đang dẫn dắt cuộc đua xuống đáy toàn cầu về thuế thu nhập doanh nghiệp, làm thất thoát của các quốc gia hàng trăm tỷ USD cần cho công cuộc xoá nghèo đói và bất bình đẳng.

Danh sách đầy đủ của các “thiên đường thuế” trên thế giới được xếp theo mức độ nghiêm trọng, gồm: (1) Bermuda (2) Quần đảo Cayman (3) Hà Lan (4) Thụy Sỹ (5) Singapore (6) Ireland (7) Luxembourg (8) Curaçao (9) Hồng Kông (10) Cộng hòa Síp (11) Bahamas (12) Jersey (13) Barbados, (14) Mauritius và (15) Quần đảo British Virgin.

Vương quốc Anh không xuất hiện trong danh sách, nhưng bốn vùng lãnh thổ thuộc quốc gia này lại có tên trong danh sách, bao gồm: quần đảo Cayman, Jersey, Bermuda và Quần đảo British Virgin.

Nhiều quốc gia trong danh sách “tồi tệ nhất” đã bị nghi vấn có liên quan trong các vụ bê bối về thuế. Ví dụ như, Ailen với thỏa thuận thuế với Apple, cho phép công ty công nghệ toàn cầu khổng lồ chi trả mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 0,005% tại quốc gia này. Hay quần đảo British Virgin là nơi tọa lạc của hơn một nửa trong số 200.000 công ty “ma” do Mossack Fonseca thành lập – là một công ty luật có vai trò trọng tâm trong vụ bê bối Hồ sơ Panama.

“Thiên đường thuế đang giúp các doanh nghiệp lớn chiếm đoạt từ các quốc gia hàng tỷ đô la mỗi năm. Các doanh nghiệp đang tiếp tay cho một hệ thống kinh tế vô cùng bất công, khiến hàng triệu người mất đi hầu hết các cơ hội cải thiện cuộc sống tốt hơn.” Esme Berkhout, cố vấn thuế của Oxfam cho biết.

Cụ thể, hành vi trốn thuế thông qua những “thiên đường thuế” này đã khiến các quốc gia đang phát triển đang mất gần 100 tỷ USD hàng năm. Trong khi đó, số tiền này có thể tạo cơ hội cho 124 triệu trẻ em thất học được tiếp cận giáo dục, 6 triệu trẻ em sẽ được cứu sống nhờ được chi trả các biện pháp y tế.

Tuy nhiên, thiên đường thuế chỉ là một phần của vấn đề. Các quốc gia trên khắp thế giới đang cắt giảm thuế cho doanh nghiệp để cạnh tranh thu hút đầu tư. Theo ước tính của Action Aid, ngoài 100 tỷ USD trên, các quốc gia đang phát triển mất thêm 138 tỷ USD cho các ưu đãi thuế họ dành cho các doanh nghiệp lớn.

Việt Nam có bị ảnh hưởng?

Theo Oxfam, ở mức độ toàn cầu, các chuyên gia ước tính thiệt hại từ những hoạt động lợi dụng các thiên đường thuế gây thiệt hại ít nhất 100 tỷ USD cho các quốc gia đang phát triển hàng năm, trong đó có Việt Nam.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam đến từ các thiên đường thuế càng ngày càng thường xuyên hơn, tăng 47% chỉ trong vòng một năm.

Một số vùng lãnh thổ nằm trong danh sách thiên đường thuế lớn nhất của Oxfam đang tăng cường các hoạt động và ngày càng trở thành nguồn đầu tư thường xuyên tại Việt Nam như Singapore, BVI, Jersey, Luxembourg, Quần đảo Cayman hoặc Bermuda.

Vì vậy, Oxfam cho rằng nếu không có cơ chế quản lý phù hợp sẽ dẫn đến rủi ro là lợi nhuận của các khoản đầu tư này sẽ không được giữ tại Việt Nam.

Nghiên cứu sắp được công bố của Oxfam tại Việt Nam cho thấy mặc dù ưu đãi thuế được sử dụng rộng rãi, nhưng có ít bằng chứng cho thấy ưu đãi thuế giúp tăng đầu tư hoặc tăng trưởng kinh tế.

Các ưu đãi thuế lớn nhất, cụ thể là miễn thuế có thời hạn, được dành cho khoản đầu tư lớn trong sản xuất và bất động sản. Các khoản đầu tư này vẫn được thực hiện cho dù không có các ưu đãi này, làm thất thoát một khoản doanh thu đáng kể mà không mang lại lợi ích kinh tế đi kèm.

Tính phức tạp của quy định ưu đãi thuế của Việt Nam và thiếu thông tin, số liệu, đã gây khó khăn cho nhà nghiên cứu và nhà đầu tư phân tích chính xác chi phí và lợi ích của ưu đãi thuế.

Lấy ví dụ trong năm 2014, Oxfam chỉ rõ, nhằm thu hút đầu tư của Samsung, Indonesia miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 10 năm, còn Việt Nam là 15 năm.

Do đó, Oxfam khuyến nghị Việt Nam nên hợp tác với các quốc gia khác, đặc biệt là các nước thành viên ASEAN, nhằm đặt một mức thuế thu nhập doanh nghiệp công bằng, lũy tiến, đóng góp cho lợi ích chung, và chấm dứt cuộc đua thuế.

Việt Nam cũng cần rà soát các chính sách ưu đãi thuế và thực hiện phân tích chi phí-lợi ích một cách thận trọng và mang tính dài hạn trước khi ban hành và sau khi thực hiện chính sách ưu đãi thuế, cả về khía cạnh xã hội lẫn bình đẳng giới.

Đồng thời Việt Nam cần thiết lập cơ chế báo cáo để cơ quan thuế thu thập và công khai thông tin và dữ liệu liên quan đến chính sách ưu đãi thuế như số dự án được hưởng ưu đãi thuế, số giảm thu ngân sách do ưu đãi thuế, đóng góp của dự án được hưởng ưu đãi đối với nền kinh tế về khía cạnh việc làm, kim ngạch xuất khẩu.

Thực hiện thống kê chi tiêu thuế như nhiều quốc gia khác đã thực hiện gần đây như Thái Lan hay Malaysia. Chi tiêu thuế thực chất là số giảm thu ngân sách do thực hiện chính sách miễn giảm thuế. Chi tiêu thuế cũng được coi là khoản chi ngoài ngân sách.