Mọi thông tin đều có thể bị làm giả trong thời đại AI, làm thế nào phân biệt được thật giả? Hãy nghe câu trả lời từ chuyên gia

Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển và trở nên phổ biến, việc phân biệt thông tin thật-giả đang trở thành một thách thức lớn đối với công chúng. Để giúp người đọc hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Hồng Phúc - nhà khoa học ứng dụng AI - về chủ đề "Làm sao để xác nhận được thông tin thật hay giả trong thời đại AI".

Mở đầu cuộc trò chuyện, chúng tôi muốn tìm hiểu về cách AI đã thay đổi bản chất của thông tin giả so với các hình thức thông tin sai lệch truyền thống và sự ảnh hưởng của các công cụ AI như ChatGPT, Midjourney hay các công cụ tạo deepfake đối với việc lan truyền thông tin giả mạo.

"Các công cụ AI vừa có năng lực viết theo mọi loại phong cách bao gồm cả chuyên nghiệp và khoa học, đồng thời các công cụ AI cũng dễ tiếp cận và sử dụng. Nên có thể nói rằng AI tạo ra lợi thế sản xuất tin giả cho những người có ý đồ xấu, giúp việc làm tin giả, dễ, nhanh, rẻ, chất lượng 'giả' cao," ông Phúc chia sẻ.

Điều này dẫn đến câu hỏi tiếp theo về cách phân biệt thông tin thật-giả trong thời đại AI đang phổ biến như hiện nay và loại nội dung AI tạo ra khó phát hiện nhất hiện nay. Theo ông Phúc, "Cốt lõi của việc phân biệt thật giả của thông tin vẫn là quy trình Fact-Checking như giới báo chí đã làm từ trước khi AI phổ dụng, đó là quy trình tìm hiểu, đối chứng với các nguồn đáng tin cậy, các điểm thông tin lõi trong một mẩu tin cần kiểm chứng thật-giả".

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng hiện nay quy trình Fact-Checking buộc phải mở rộng và áp dụng trên mọi loại hình thức nội dung không-chỉ-văn-bản như hình ảnh, âm thanh, video, vì tất cả các định dạng nội dung số hiện nay đều đã có thể được làm giả tới mức không thể nhận diện bằng các giác quan tự nhiên của con người.

Khi được hỏi về công nghệ hoặc công cụ có thể giúp người dùng dễ dàng phát hiện các nội dung do AI tạo ra, ông Phúc đã đưa ra một thực tế đáng lo ngại: "Hiện chưa có công nghệ & công cụ hiệu quả để phát hiện và phân biệt nội dung AI tạo ra dễ dàng. Các nhà khoa học còn đang chật vật khi cần kiểm định một nội dung là AI realistic generated content hay User generated content, do chúng tôi buộc phải dùng rất nhiều công cụ kỹ thuật chuyên sâu để thực hiện quá trình phân tích (inspection)".

Đáng chú ý, thách thức lớn nhất trong việc phân biệt thông tin thật-giả khi AI trở nên phổ biến như hiện nay, theo ông Phúc, là "AI càng ngày càng tạo ra nội dung không khác gì con người tạo ra, và đang tiệm cận tới mức độ y chang con người tạo ra kể cả những khiếm khuyết trong sản phẩm nội dung cũng bắt đầu giống với cả con người rồi".

Một khía cạnh quan trọng khác của vấn đề này là khung pháp lý. Khi được hỏi về việc liệu các quy định pháp lý hiện tại ở Việt Nam và trên thế giới đã đủ để đối phó với thông tin giả do AI tạo ra chưa, ông Phúc cho biết: "Hiện chúng ta còn thiếu đến cả cách thức truy ra tác giả của các nội dung AI Generated, nên việc định danh tác giả của các nội dung AI Generated gần như là không thể (không thể định danh phần mềm nào, mô hình AI nào, người dùng nào, tạo nên AI Generated content)".

Ông cũng bổ sung thêm rằng Việt Nam và cả thế giới chưa có bất kỳ quy định pháp lý nào về quyền tác giả đối với các nội dung do AI Generated, do đó cũng chưa có quy định pháp lý nào để đối phó với việc tạo tin giả từ AI.

Nhà khoa học ứng dụng AI này còn chỉ ra một khía cạnh đáng chú ý khác: "AI thường tạo ra thông tin giả một cách chủ quan không phụ thuộc vào ý đồ của con người, do bản chất của Generative AI hiện tại là các mô hình toán học xác suất (Probability Model) nên việc sinh ra các thông tin không đúng với các sự thật mà con người công nhận là chuyện thường xuyên của Generative AI". Hiện tượng này được các chuyên gia gọi là "AI bị Ảo giác" (Hallucinations), và các nhà khoa học vẫn còn đang phải nghiên cứu để giảm tỉ lệ xuất hiện ảo giác trên mỗi nội dung AI sinh ra.

Cuối cùng, về trách nhiệm của các công ty công nghệ lớn trong việc kiểm soát nội dung AI, ông Phúc khẳng định: "Có, họ có trách nhiệm cùng các nhà khoa học giảm tỉ lệ ảo giác của AI, không đưa các AI bị tỉ lệ ảo giác cao ra thị trường, áp dụng các biện pháp mã hoá định danh tác giả (user nào, phần mềm nào, mô hình AI nào) vào các nội dung mà AI sinh ra (embed fingerprints)".

Qua cuộc trò chuyện với ông Nguyễn Hồng Phúc, chúng ta có thể thấy rằng việc phân biệt thông tin thật-giả trong thời đại AI đang trở nên ngày càng khó khăn khi các công nghệ AI ngày càng phát triển. Tuy nhiên, việc duy trì các quy trình kiểm chứng thông tin cẩn thận, kết hợp với sự phát triển của các công nghệ nhận diện nội dung AI và khung pháp lý phù hợp có thể giúp chúng ta đối phó với thách thức này một cách hiệu quả hơn trong tương lai. Đồng thời, những người dùng thông thường cũng nên nâng cao cảnh giác và kỹ năng đánh giá thông tin để không bị lừa bởi các nội dung giả mạo do AI tạo ra.