Mục tiêu nội địa hóa ô tô thất bại!

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng ngày 10-11 đã chủ trì cuộc họp về tình hình phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.

Mới sản xuất phụ tùng đơn giản

Báo cáo về tình hình của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam , Thứ trưởng Bộ Công Thương Cao Quốc Hưng cho biết Việt Nam hiện có 400 doanh nghiệp (DN) trong lĩnh vực này, đa số có quy mô vừa và nhỏ. Tổng công suất lắp ráp thiết kế khoảng 460.000 xe/năm. Trong đó, khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chiếm khoảng 47%, DN trong nước khoảng 53%.

Mỗi năm, ngành công nghiệp ô tô đóng thuế trên 1 tỉ USD, giải quyết công ăn việc làm cho khoảng 100.000 lao động trực tiếp. Các chủng loại xe tải, xe khách từ 10 chỗ ngồi trở lên, xe chuyên dụng sản xuất trong nước đã đạt tỉ lệ nội địa hóa cao như: xe tải đến 7 tấn sản xuất trong nước đáp ứng khoảng 70% nhu cầu với tỉ lệ nội địa hóa trung bình 55%; xe khách từ 10 chỗ trở lên, xe chuyên dụng đáp ứng khoảng 90% nhu cầu, tỉ lệ nội địa hóa trên 45%...

Tuy nhiên, Thứ trưởng Cao Quốc Hưng thừa nhận ngành công nghiệp ô tô mới chỉ sản xuất được một số ít chủng loại phụ tùng đơn giản, có hàm lượng công nghệ thấp như: gương, kính, ghế ngồi, bộ dây điện, ắc quy, săm-lốp, một số sản phẩm nhựa. Trong 400 DN, chỉ một số rất ít đầu tư dây chuyền dập thân, vỏ xe.

“Mục tiêu đạt tỉ lệ nội địa hóa đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi là 60% vào năm 2010 đã hoàn toàn thất bại, đến nay mới đạt bình quân khoảng 7%-10%, trong đó cao nhất là Toyota Việt Nam với riêng dòng Innova, đạt 37%” - ông Hưng cho biết.

Ngoài ra, các DN cũng chưa hợp tác - liên kết và chuyên môn hóa trong sản xuất, lắp ráp ô tô , sản xuất phụ tùng, linh kiện; chưa hình thành được hệ thống các nhà cung cấp nguyên vật liệu và sản xuất linh kiện quy mô lớn. Đặc biệt, mục tiêu giá bán xe hợp lý, phù hợp túi tiền người dân không đạt được và giá bán xe tại Việt Nam vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực.

Hỗ trợ doanh nghiệp để thành ngành công nghiệp chủ lực

Đại diện Công ty Toyota Việt Nam cho rằng tuy là lĩnh vực được ưu tiên phát triển nhưng những chính sách hiện nay của Việt Nam thì các nước khác vẫn áp dụng nên chưa tạo được cú hích cho ngành ô tô phát triển. Trong khi đó, Thái Lan, Malaysia giảm mạnh thuế đối với các dòng xe chính phủ ưu tiên phát triển. Vì vậy, DN đương nhiên sẽ hướng tới nhập khẩu nếu chi phí sản xuất bằng hoặc cao hơn.

Đại diện Toyota Việt Nam dự báo đến năm 2030, thị trường ô tô Việt Nam vào khoảng 1 triệu chiếc. Để khai thác thị trường tiềm năng này, đại diện Toyota Việt Nam đề xuất chính sách hỗ trợ không nên cụ thể hóa cho DN nào mà là hỗ trợ cho cả ngành công nghiệp ô tô.

Cụ thể, đến năm 2018, cần tập trung đầu tư một số chi tiết có kích thước, trọng lượng lớn để giảm chi phí vận chuyển. Khi thị trường đủ lớn thì có thể hướng tới sản xuất một số thiết bị công nghệ cao, các thiết bị truyền động. Bên cạnh đó, tỉ lệ nội địa hóa không nên và không thể áp đặt bằng con số cụ thể vì khi điều kiện cho phép, DN có thể chủ động tăng tỉ lệ này.

“Việc Chính phủ đưa ra chính sách “hỗ trợ có thời hạn” thì Tổ chức Thương mại thế giới vẫn cho phép và các nước vẫn thực hiện” - vị này nhận xét.

Theo đại diện Ford Việt Nam, chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô đã rõ ràng nhưng các chính sách để thực hiện cần cụ thể, minh bạch, dễ dự đoán. “Trong quá trình hình thành chính sách, DN mong muốn cơ quan quản lý nhà nước có quy trình tham vấn dài hơn để DN đủ điều kiện rà soát, góp ý kiến. Đối với các chính sách ảnh hưởng trực tiếp đến DN, cần có lộ trình thực hiện cụ thể, phù hợp” - vị này kiến nghị.

Về tỉ lệ nội địa hóa, tại cuộc họp, đại diện các DN cho biết họ sẽ tìm kiếm tất cả khả năng để có thể sản xuất trong nước nếu việc này mang lại hiệu quả. Ông Trần Ngọc Hà, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Máy động lực và Máy nông nghiệp, cho rằng không nên đặt ra mục tiêu nội địa hóa mà nên đặt mục tiêu cụ thể để phát triển ngành công nghiệp ô tô.

Các DN ô tô trong nước cũng nêu ý kiến về việc phải chủ động hợp tác, phối hợp, cung cấp chéo sản phẩm cho nhau. Theo họ, muốn như vậy, Chính phủ cần sớm quy chuẩn hóa một số cụm, chi tiết.

Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh mục tiêu phát triển công nghiệp ô tô là trở thành ngành kinh tế chủ lực, đáp ứng nhu cầu cho người dân và DN, hướng đến xuất khẩu. Phó Thủ tướng khẳng định lấy mục tiêu phát triển để hành động, tháo gỡ khó khăn cho DN, bao gồm DN sản xuất, lắp ráp, DN phụ trợ.

Do đó, các DN sản xuất, lắp ráp ô tô cần vào cuộc tích cực, chủ động hơn, thể hiện qua việc tăng cường kết nối, phối hợp giữa các DN trong nước với DN quốc tế. Các DN cũng cần tái cấu trúc, lựa chọn sản phẩm chủ lực, giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng, giảm giá thành sản phẩm.

Giao nhiệm vụ cụ thể, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành khẩn trương rà soát cơ chế, chính sách để bổ sung các chính sách còn thiếu, điều chỉnh những chính sách chưa phù hợp, quan trọng hơn là tạo sự đồng bộ, thống nhất. Một ưu tiên của Chính phủ trong thời gian tới là phát triển công nghiệp hỗ trợ thông qua việc đẩy mạnh hợp tác, mở rộng thị trường và triển khai những chính sách để hấp dẫn các nhà đầu tư vào lĩnh vực này.