Ngân hàng Nhà nước: Có trường hợp thế chấp sổ tiết kiệm ngoại tệ để vay tiền đồng rồi gửi tiết kiệm

Ngày 28/6/2023, Ngân hàng Nhà nước đã ban hành Thông tư số 06/2023/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 39/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 (Thông tư 39) quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng (TCTD) đối với khách hàng. Thông tư 06 sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 01/9/2023. Xung quanh vấn đề này, Ngân hàng Nhà nước đã có một số giải thích về các quy định mới.

Nới lỏng quy định cho khách hàng vay để trả nợ trước hạn

Tại Thông tư 06, NHNN đã bổ sung quy định tạo điều kiện cho TCTD được xem xét, quyết định cho khách hàng vay để trả nợ trước hạn khoản vay tại TCTD khác phục vụ nhu cầu đời sống, thay vì chỉ quy định đối với khoản vay phục vụ sản xuất kinh doanh như tại Thông tư 39 hiện hành. Điều này tạo điều kiện cho khách hàng tăng khả năng tiếp cận vốn tín dụng ngân hàng, có thêm cơ hội lựa chọn dịch vụ và tiện ích tốt hơn tại các TCTD khác (nếu có).

NHNN cũng bổ sung quy định TCTD được xem xét, quyết định cho khách hàng vay để trả khoản vay nước ngoài dưới hình thức mua bán hàng hóa trả chậm. Đây là hoạt động mua bán hàng hóa quốc tế thông thường, do đó Thông tư 06 bổ sung quy định nêu trên để tạo điều kiện cho khách hàng vay vốn phục vụ nhu cầu này.

Khách hàng vay mua nhà, xây sửa nhà phải có phương án, dự án nhu cầu vốn

Trước đây Thông tư 39 quy định phương án sử dụng vốn là tập hợp các thông tin về việc sử dụng vốn của khách hàng, trong đó phải có các thông tin: a) Tổng nguồn vốn cần sử dụng, chi tiết các loại nguồn vốn trong tổng nguồn vốn cần sử dụng (trong đó có nguồn vốn cần vay tại TCTD); mục đích sử dụng vốn; thời gian sử dụng vốn; b) Nguồn trả nợ của khách hàng; c) Phương án, dự án thực hiện hoạt động kinh doanh (trừ nhu cầu vốn phục vụ đời sống).

Tuy nhiên, trên thực tế thời gian qua, TCTD cho khách hàng vay vốn để mua nhà ở, xây dựng, cải tạo nhà ở; nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để xây nhà ở thường với số tiền có giá trị khá lớn, do đó cần phải bổ sung quy định khách hàng phải có phương án, dự án đối với nhu cầu vốn này để TCTD có đầy đủ thông tin về mục đích vay vốn của khách hàng và để đảm bảo giám sát việc khách hàng sử dụng vốn vay đúng mục đích.

Đối với các nhu cầu vay vốn phục vụ đời sống khác, TCTD tiếp tục thực hiện theo các quy định tại Thông tư 39; theo đó phương án sử dụng vốn của khách hàng chỉ cần có thông tin về tổng nguồn vốn cần sử dụng, mục đích sử dụng vốn, thời gian sử dụng vốn, và nguồn trả nợ của khách hàng, mà không cần phải xây dựng phương án, dự án cụ thể phục vụ nhu cầu đời sống.

Bổ sung các nhu cầu vốn không được cho vay

Để góp phần đảm bảo an toàn, hiệu quả, hạn chế rủi ro phát sinh trong hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng, kiểm soát việc khách hàng sử dụng vốn vay đúng mục đích, nâng cao chất lượng tín dụng, nhưng vẫn đảm bảo phù hợp với nhu cầu thực tế, Thông tư 06 bổ sung quy định về một số nhu cầu vốn TCTD không được cho vay.

Những nhu cầu vốn này cũng đã được NHNN cảnh báo TCTD thời gian qua như: vay vốn để gửi tiền; để thanh toán tiền góp vốn, mua, nhận chuyển nhượng phần vốn góp của công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh; góp vốn, mua, nhận chuyển nhượng cổ phần của công ty cổ phần chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán hoặc chưa đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom.

Ngoài ra không được cho vay để thanh toán tiền góp vốn theo hợp đồng góp vốn, hợp đồng hợp tác đầu tư hoặc hợp đồng hợp tác kinh doanh để thực hiện dự án đầu tư không đủ điều kiện đưa vào kinh doanh theo quy định của pháp luật tại thời điểm TCTD quyết định cho vay, để bù đắp tài chính.

Phát hiện trường hợp thế chấp sổ tiết kiệm ngoại tệ vay tiền đồng để gửi tiết kiệm

Đối với quy định không được cho vay để gửi tiền, NHNN lý giải, thực tiễn thời gian qua, qua công tác thanh tra, giám sát có phát sinh trường hợp TCTD đã thực hiện cho vay để chứng minh khả năng tài chính của khách hàng vay khi đi lao động, học tập ở nước ngoài dưới hình thức vay tiền để gửi tiết kiệm hoặc khách hàng thế chấp sổ tiết kiệm ngoại tệ vay tiền đồng để gửi tiết kiệm.

Liên quan đến vấn đề này, NHNN đã có văn bản số 9565/NHNN-CSTT ngày 06/12/2019 cảnh báo các TCTD. Bản chất của tiền gửi tiết kiệm và giao dịch chứng minh tài chính của khách hàng phải hình thành từ chính nguồn tiền của khách hàng; không phải là tiền đi vay từ TCTD. Theo đó, Thông tư 06 bổ sung quy định TCTD không được cho vay vốn để gửi tiền nhằm đảm bảo kiểm soát sử dụng vốn vay đúng mục đích và kiểm soát rủi ro khoản vay cũng như đảm bảo phù hợp với bản chất của tiền gửi tiết kiệm, bản chất giao dịch chứng minh tài chính.