Người phụ nữ khai sinh trà túi lọc Atiso: 'Chậm mà chắc' luôn hiệu quả với người mới bắt đầu

Bà trở thành người tiên phong trong việc tìm ra một sản phẩm mới làm từ Atiso.

* Từ một kế toán trưởng ở xí nghiệp dược bước sang sản xuất trà túi lọc Atiso, bà có thấy mình liều khi không hề có chút kinh nghiệm trong lĩnh vực này?

- Trước khi quyết định ra làm trà tôi đã có kinh nghiệm gần 20 năm làm việc tại Xí nghiệp Liên hiệp Dược Lâm Đồng. Giai đoạn đó, Xí nghiệp nhận lệnh của UBND tỉnh là phải quan tâm sản xuất trà Atiso để cung cấp cho người tiêu dùng trong nước và nhắm tới xuất khẩu. Dù làm kế toán trưởng nhưng tôi kiêm thêm nhiệm vụ theo dõi định mức trồng Atiso ở khu vực Thái Phiên (TP. Đà Lạt).

Mỗi vụ thu hoạch, Xí nghiệp chỉ mua lá Atiso tươi để sản xuất thuốc viên, hoa Atiso để xuất khẩu, còn thân và rễ không thu mua do có vị đắng. Nhìn hàng đống thân, rễ Atiso bỏ ngổn ngang, tôi thấy tiếc, nên cứ suy nghĩ mãi không lẽ cây dược liệu quý như vậy mà chỉ xài được lá và hoa thôi sao?

Và tôi đã nhờ các dược sĩ trong Xí nghiệp nghiên cứu giúp xem thân và rễ Atiso có tác dụng gì không. Khi biết được chúng cũng có tác dụng không thua gì lá và hoa, tôi bắt đầu nghĩ đến việc làm trà. Lúc này trên thị trường đã có trà túi lọc Lipton, nên tôi mới nghĩ đến việc bắt chước họ để làm trà túi lọc từ Atiso.

* Công việc được tiến hành ra sao, thưa bà?

- Do ban đầu còn mới mẻ nên mọi thứ đều làm bằng tay. Tôi xuống vườn Atiso ở Thái Phiên vác thân và rễ về nhà mày mò làm trà, mục tiêu đầu tiên là làm sao cho trà không bị đắng. Thử nghiệm không biết bao nhiêu lần, 3 tháng sau thì thành công. Rồi đến công đoạn tìm giấy gói trà.

Tìm khắp Đà Lạt, rồi Sài Gòn cũng không có loại giấy giống giấy gói trà Lipton, cuối cùng tôi phải nhờ một người bạn định cư ở Canada bay sang Pháp mua gửi về. Năm 1990, làm hộp, làm bao rất khổ chứ không như bây giờ, nên những người đi sau trong ngành này có nhiều cơ hội tiếp cận công nghệ và khỏe hơn người đi trước rất nhiều.

* Và thị trường đã phản ứng thế nào với trà túi lọc Atiso?

- Hàng không bán được. Lúc đó, người Đà Lạt chỉ quen dùng hoa Atiso sấy khô, không ai uống trà Atiso làm từ thân và rễ, mặc dù tôi đã tận dụng hết các mối quen biết với các nhà thuốc tại TP.HCM và Đà Lạt để nhờ bán giúp. Kết quả trà không bán được, họ cất chung với thuốc trong kho hóa chất nên lô hàng đầu tiên hỏng hết, bay sạch mười lăm triệu đồng vốn ban đầu.

Thế là chồng tôi không cho làm nữa, tôi cố gắng thuyết phục để thử vận may lần hai với cam kết nếu thất bại sẽ dẹp luôn. Rút kinh nghiệm lần trước, với số vốn 25 triệu đồng mượn từ người chị, tôi đầu tư bài bản hơn, lần này còn mời cả báo chí tham gia giới thiệu giúp. Tôi còn mạnh dạn cam kết thu mua thân và rễ Atiso cho dân.

May mắn lúc đó tôi có được đơn hàng của một khách hàng Đài Loan với số lượng 15.000 hộp trà túi lọc Atiso, giá 10.000 đồng/hộp, cao gấp 4 lần giá bán ở thị trường nội địa. Nhờ vậy tôi mới trả được nợ cũ lẫn nợ mới và có vốn để tái sản xuất trà với thương hiệu Ngọc Duy (tên con trai đầu lòng của tôi). Vị khách Đài Loan đó đến bây giờ vẫn là khách hàng của chúng tôi.

(Xem thêm: Tổng biên tập tạp chí Huffinton Post khuyên phụ nữ nên làm ít, ngủ nhiều)

* Giai đoạn này Ngọc Duy đã có đối thủ chưa, thưa bà?

- Lúc chúng tôi làm sản phẩm này, ở Đà Lạt hầu như chưa có ai làm, mãi đến khi tôi chuyển qua nghiên cứu làm hai, ba công đoạn từ mỏ hàn, dập tay và cuối cùng là đặt máy móc một cách bài bản để sản xuất thì các doanh nghiệp sản xuất trà Atiso ở Đà Lạt mới bắt đầu ra đời. Khoảng năm 1997, có đến 52 đơn vị sản xuất nhỏ lẻ trà túi lọc Atiso.

Giai đoạn này mới thực sự là cuộc chiến giữa các doanh nghiệp về giá bán sản phẩm, chứ nguyên liệu thì không thiếu. Cụ thể, thấy giá trị kinh tế tăng cao, người dân ngày càng trồng nhiều Atiso, và trong khi Ngọc Duy mua thân Atiso với giá 135.000 đồng/kg thì các cơ sở khác mua cọng với giá 25.000 - 30.000 đồng/kg để trộn vào làm trà.

Hàng bán ra vì thế vàng thau lẫn lộn. Ngọc Duy suýt phá sản vì cạnh tranh không lại về giá, hàng bán không được. Song tôi không thể giảm giá sản phẩm vì điều này đồng nghĩa với làm giảm uy tín của Ngọc Duy. Cuối cùng tôi chấp nhận bù lỗ cho các đại lý, hàng mới lưu thông trở lại. Ở Sài Gòn tôi mất thị trường cũng vì lý do này. Lúc đó, có một xí nghiệp dược đề nghị hợp tác, nhưng do không có người quản lý nên tôi đã từ chối.

* Với gần 24 năm trên thương trường, bà có điều gì nhắn nhủ các con khi họ đang kế tục việc kinh doanh của bà?

- Trước đây, hầu như chỉ có mình tôi làm hết mọi việc, con cái không đứa nào chịu về phụ mẹ mà chỉ muốn ra làm riêng, nhưng qua nhiều lần thất bại nay cũng chịu về phụ gia đình. Nhìn lại từ thời mới thành lập, Ngọc Duy chỉ là một cơ sở nhỏ, đến nay, sau gần 24 năm phát triển, chúng tôi đã có đến 35 mặt hàng được bán trên toàn quốc và xuất khẩu sang thị trường các nước Nhật, Mỹ, Canada, Đài Loan, Mông Cổ, Lào, Campuchia...

Giờ Đà Lạt chỉ còn có 3, 4 doanh nghiệp trà làm ăn được, còn lại gần như bị khai tử, cho thấy việc kinh doanh không dễ để trụ vững. Nên điều tôi muốn nói với các con là dù làm bất cứ điều gì, trong kinh doanh cũng vậy, phương án chậm mà chắc xem ra vẫn hiệu quả đối với người mới bắt đầu.

>> Ông Lý Quý Trung kể chuyện kinh doanh nhà hàng