Nhiều nhà có xe hơi, biệt thự từ nghề nuôi ngựa bạch

Bạch mã là loài vật thường được dân gian gắn với những truyền thuyết ly kỳ. Quan niệm “ngựa bạch - sạch cửa nhà” đã khiến cho giống bạch mã bao đời bị người dân Phẩm Giàng (xã Dương Thành, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên) xa lánh và coi đó là con vật gắn liền với vận hạn đen đủi. Vậy mà, gần 20 năm qua, ngựa bạch trở thành con vật mũi nhọn trong chăn nuôi, mang lại đời sống giàu sang cho nhiều hộ dân xóm Phẩm.

Nhất nghệ tinh

Nghề nuôi ngựa bạch phát triển nhanh chóng, năm 2008, Hội Chăn nuôi ngựa bạch xã Dương Thành được thành lập. Năm 2013, Hội chuyển sang thành lập HTX Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm, xã Dương Thành với 45 xã viên.

Ông Dương Quang Bách, Phó Giám đốc HTX Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm kể, nghề nuôi ngựa ở Dương Thành có từ những năm 70 của thế kỷ trước.

Người tổ nghề được xác định là cụ Đào Văn Tề. Nhà cụ Tề đất nhiều, ruộng rộng, nuôi ngựa để thay trâu bò cầy bừa, kéo xe, lôi gỗ. Ngựa cầy ở Dương Thành là vô địch, chỉ cần khoác ách, vác vai là ngựa cầy phăm phăm, chẳng cần hò hét vắt diệt gì.

Tuy có nhiều loại ngựa được dân nuôi để khai thác sức kéo nhưng tịnh không có giống ngựa bạch. Cho đến khi người ta phát hiện được thịt xương của ngựa bạch nấu cao có tác dụng đỉnh cao đối với sức khỏe con người thì ngựa bạch bắt đầu được gây giống.

Đầu năm 2000, ông Dương Văn Đoàn rước một “nàng” ngựa bạch về nuôi. Dân trong vùng xa lánh, phụ nữ đi chợ buổi sớm gặp ngựa bạch thì quay về vì sợ vía nó đen lắm, sẽ làm ế hàng. Liền tù tì trong cả chục năm qua, mỗi năm con ngựa của ông Đoàn đẻ ra một ngựa con.

Mỗi con ngựa bạch con, ông Đoàn bán được trên 20 triệu đồng. Một vài hộ dân lân la tìm hỏi kinh nghiệm nuôi, ông Đoàn chẳng hề giấu giếm, bày hết cách. Có thêm nhiều hộ nuôi ngựa bạch nhưng người dân vẫn nghi ngờ bởi khả năng sinh sản, sinh tồn của loài vật này rất thấp.

Đến năm 2008, Trung tâm Nghiên cứu và phát triển chăn nuôi miền núi (Viện Chăn nuôi) đã tập hợp các hộ dân để thành lập Hội Chăn nuôi ngựa bạch, hỗ trợ về mặt kỹ thuật chăn nuôi cho các gia đình. Ngày đầu thành lập, Hội có 38 hội viên với số lượng trên 100 ngựa. Vì nuôi được con ngựa cái đẻ tốt nên ông Đoàn được bầu là hội trưởng.

Ông Đoàn cho biết, giờ đây người dân đã làm rất tốt kỹ thuật chăn nuôi ngựa bạch. Người ta chủ động kỹ thuật nên nuôi chúng như nuôi trâu, nuôi bò vậy. Chúng cũng ăn đủ thứ cỏ, cám.

Điều cần lưu ý là khi tậu giống, phải mua đúng ngựa bạch. Dấu hiệu dễ nhận biết nhất là da, môi, lông, mắt, chân màu hồng; con ngươi của mắt ngựa bạch bao giờ cũng tròn vào buổi sáng sớm và buổi tối nhưng cả ngày thì lại méo xệch. Giữa trưa hoặc ban đêm, mắt ngựa bạch đỏ rực.

Cổng làng nghề chăn nuôi ngựa bạch

Tránh mua nhầm phải ngựa trắng thì chỉ cần nhớ ngựa trắng dù lông trắng nhưng da, môi và móng vẫn màu đen. Ngựa trắng như vậy được gọi là ngựa kim. Nếu chọn ngựa nái thì nên chọn con có mông to, tam sơn thấp, cổ cò. Nên chọn kỹ khoang khoáy để tránh ngựa phản chủ, chết yểu, nghẹn nước. Bạch mã có mấy loài như bạch đồng, bạch sáng sáng và bạch kim. Bạch kim là quý nhất, khi tắm xong, lông ngựa lóng lánh ánh kim. Giá mua bán luôn cao.

Ông Dương Xuân Trường, Phó Giám đốc HTX Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm cho biết, ngựa bạch hay mắc một số bệnh thông thường như tụ huyết trùng, siêu mao trùng, ký sinh trùng máu. Khi nuôi ngựa nái phải tính được thời gian mang thai, dấu hiệu cắn ổ để kịp thời đỡ đẻ, chọc ối, truyền nước, tiêm kích thích đẻ, tiêm kháng sinh, tiêm phòng vacxin.

Ngựa sau đẻ khoảng 11 ngày thì lấy giống, nếu trượt thì sau đúng 21 ngày sẽ đậu. Chính vì xác định rõ công thức như vậy nên trước đây mỗi năm người chăn nuôi ngựa bạch chỉ thu được 1 lứa, 1 ngựa con nhưng bây giờ thì thời gian thu lại còn năm rưỡi 2 con.

Nhất thân vinh

Ông Dương Quốc Mạnh, kiểm soát quỹ HTX Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm cho biết, một ngựa bạch giống (6 - 7 tháng sau sinh) có giá từ 20 - 30 triệu đồng. Ngựa một năm rưỡi tuổi trở lên là có thể xuất chuồng với giá 50 - 70 triệu đồng/con. Nhẩm tính, nếu nuôi một ngựa cái lấy giống thì mỗi năm “bỏ túi” được trên 50 triệu. Nếu nuôi ngựa thịt thì mỗi tháng cũng được 5 - 10 triệu đồng/con.

Dù đã 72 tuổi nhưng ông Dương Quang Bách vẫn nuôi 6 ngựa thịt. Ông khoe, tháng 12/2009, ông mua 2 ngựa non với giá 40 triệu, năm 2010, ông bán được 70 triệu. Vậy là chỉ sau 8 tháng nuôi 2 con ngựa, ông đã để ra được 30 chục triệu. Nuôi bán ngựa giống và ngựa hơi mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt nhưng việc nấu cao ngựa bạch còn cho thu nhập cao hơn, 15 - 30 triệu/con.

Nhận thấy hiệu quả lớn như vậy nên ngoài việc chăn nuôi tại nhà, ông Bách còn là lái ngựa số 1 HTX với số lượng mỗi năm ông mua bán hàng trăm ngựa bạch. Hội Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm cũng “nể” nhất đẳng cấp rao bán ngựa bạch nấu cao của ông Dương Văn Đoàn.

Ông Đoàn thường mang ngựa đến các vị trí trung tâm phố phường để mổ thịt. Khi khách hàng được tận mắt chứng kiến ngựa bạch “xịn” thì sẽ rất dễ bán. Trong dịp đại lễ kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, ông Đoàn mang 10 ngựa bạch xuống mổ thịt nấu cao và bán sạch tại 10 chợ của Thủ đô. Những dịp Thái Nguyên có sự kiện văn hóa lớn như Festival trà, ông Đoàn đều mang ngựa lên trung tâm thành phố mổ thịt, nấu cao. Hiện nay, ông Đoàn đã mở chi nhánh phát triển nghề tại Lạng Sơn.

HTX Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm hiện có 45 xã viên với trên 200 ngựa. Cùng với những người chưa tham gia HTX thì tổng đàn ngựa bạch của xã Dương Thành phải lên tới gần 600 con. Tuy vậy, lượng ngựa bạch cả chăn nuôi lẫn trung chuyển qua xóm Phẩm lại rất lớn.

Bởi lẽ, nhiều xã viên giờ đã thành thương lái, doanh nghiệp. Ngoài ông Bách mua bán hàng trăm con mỗi năm, còn có ông Đoàn thành lập chi nhánh Lạng Sơn, ông Trường thâu tóm thị trường một số địa phương với quy mô doanh nghiệp. Năm 2012, khi cần một số lượng lớn ngựa bạch để phục vụ phát triển du lịch Phú Quốc, một doanh nghiệp đã tìm đến Dương Thành để đặt mua ngựa. Chưa đầy một tuần, HTX đã cung ứng đủ số lượng ngựa với 64 con.

Xóm Phẩm bây giờ có nhiều nhà có xe hơi, nhiều biệt thự. Đường làng Phẩm được bê tông hóa sạch đẹp. Cổng làng Phẩm được xây hoành tráng với tên làng ghi rõ: Làng nghề chăn nuôi và sản xuất các sản phẩm từ ngựa.

Từ chăn nuôi ngựa bạch, xóm Phẩm giờ có rất nhiều biệt thự

Người dân xóm Phẩm giàu nhờ nuôi ngựa bạch

Ông Dương Văn Huyên, Giám đốc HTX Chăn nuôi ngựa bạch xóm Phẩm cho biết, sự đổi thay nhanh chóng ở xóm Phẩm chính là nhờ vào ngựa bạch. HTX chăn nuôi ngựa bạch có trách nhiệm hỗ trợ xã viên về mặt kỹ thuật, hỗ trợ kinh phí khi ngựa của hội viên bị ốm hoặc chết; cung ứng giống cũng như tìm thị trường đầu ra. Các xã viên còn tình nguyện tham gia góp vốn để tăng nguồn vốn đầu tư ban đầu (mua ngựa giống) cho các xã viên mới.

Theo đó, mỗi tháng, một xã viên sẽ nộp 1 triệu đồng đóng quỹ vào ngày 27 âm lịch hàng tháng. Mỗi tháng, đội trung chuyển phải chịu trách nhiệm tìm mua được gần 100 ngựa giống mang về cung ứng cho hội viên. Tương tự, đội này cũng phải vận chuyển gần 100 ngựa mang đi bán khắp nơi trên cả nước.