Nhìn lại chặng đường 12 năm họa sĩ Lê Linh kiên trì đi đòi tác quyền cho "Thần đồng đất Việt"

Phan Thị thua kiện, họa sĩ Lê Linh được công nhận là tác giả duy nhất của "Thần đồng đất Việt"

Sáng 18/02, TAND TP HCM, trong phiên xét xử sơ thẩm đã đưa ra phán quyết vụ kiện tác quyền bộ truyện tranh "Thần đồng đất Việt" giữa nguyên đơn là ông Lê Phong Linh, bị đơn là Công ty truyền thông giáo dục và giải trí Phan Thị.

Theo đó công nhận ông Lê Phong Linh (họa sĩ Lê Linh) là tác giả duy nhất của 4 hình tượng trong "Thần đồng đất Việt": Trạng Tí, Sửu Ẹo, Dần Béo và Cả Mẹo.

Họa sĩ Lê Linh và niềm vui sáng 18/02.

Phán quyết sơ thẩm cũng xác nhận bà Phan Thị Mỹ Hạnh (Giám đốc công ty Phan Thị) không phải là đồng tác giả. Qua đó, buộc công ty Phan Thị phải chấm dứt việc tạo ra và sử dụng các biến thể của 4 hình tượng nhân vật nói trên. Thêm vào đó, bên cạnh việc phải thanh toán 15 triệu đồng tiền chi phí luật sư cho ông Lê Linh, Phan Thị cũng phải xin lỗi tác giả trên 2 tờ báo lớn trong liên tiếp 3 kì.

Bộ tứ siêu đẳng của bộ truyện "Thần đồng đất Việt": Trạng Tí, Sửu Ẹo, Dần Béo và Cả Mẹo.

Vậy là vụ kiện tác quyền hi hữu kéo dài suốt 12 năm liên quan tới bộ truyện tranh Việt dài tập nhất, nổi tiếng và được yêu thích nhất đã có cho mình một cái kết. Cái kết có thể ngọt hay đắng với mỗi bên nhưng điều quan trọng nhất, những đứa con tinh thần "xa nhà" bấy lâu đã được về với cha đẻ của chúng.

Hành trình về nhà của Trạng Tí và các bạn: 12 năm tranh chấp, 8 lần hòa giải bất thành và 3 lần thay đổi thẩm phán

Để có được trái ngọt là sự công nhận sở hữu trí tuệ, họa sĩ Lê Linh đã phải trải qua một hành trình dài tới 12 năm, thời gian dài kỷ lục cho một vụ kiện tác quyền. 12 năm ấy là vô số lần đi lại giữa nhà và tòa, là 8 lần hòa giải bất thành và trải qua tới 3 đời thẩm phán mà vẫn chưa được giải quyết dứt điểm.

Năm 2001, Lê Linh bắt đầu hợp tác với Phan Thị, tới năm 2002, tập đầu tiên của "Thần đồng đất Việt" ra mắt. Với tạo hình nhân vật đáng yêu, nét vẽ tươi sáng đậm chất Việt, cốt chuyện hài hước, gần gũi, bộ truyện ngay lập tức tạo dấu ấn mạnh mẽ và khác biệt trong lòng độc giả nhỏ tuổi giữa lúc truyện tranh ngoại đã ngập tràn.

Với rất nhiều người, nhắc tới truyện tranh Việt là nhớ ngay tới "Thần đồng đất Việt".

Họa sĩ Lê Linh từng chia sẻ, ông vẽ các nhân vật "Thần đồng đất Việt" từ năm 2002 đến năm 2005, sau tập 78 ông ngừng sáng tác. Thời điểm này, Lê Linh vô tình phát hiện trong hồ sơ đăng ký bản quyền, bà Phan Thị Mỹ Hạnh ghi tên mình là đồng tác giả với anh.

Năm 2007, Lê Linh quyết định kiện về tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ bộ truyện "Thần đồng đất Việt". Trong đơn, họa sĩ yêu cầu xác định ai là tác giả duy nhất của bộ truyện thay vì là đồng tác giả với bà Mỹ Hạnh như trong hồ sơ đăng ký bản quyền từ Phan Thị. Ông cũng đồng thời yêu cầu Phan Thị không được phép sáng tác những biến thể của các nhân vật.

Năm 2008, TAND TP HCM (đơn vị thụ lý vụ kiện) theo thủ tục tiến hành 3 vụ hòa giải nhưng đều bất thành. Theo vị họa sĩ, tòa tổ chức nhiều lần hòa giải nhưng trong những lần này chỉ có ông có mặt còn phía bị đơn không đến. Tháng 8/2018, Tòa quyết định xét xử nhưng do vụ xác định vụ kiện không thuộc thẩm quyền nên chuyển hồ sơ xuống TAND Quận 1 thụ lý tiếp.

Các nhân vật, mô tuýp truyện trong Thần đồng đất Việt được Phan Thị khai thác thành nhiều bộ truyện khác nhau.

Cuối năm 2008, ông Lê Linh tiếp tục nộp đơn kiện lên TAND Quận 1, 3 buổi hòa giải được tổ chức sau đó cũng bất thành. Trong quãng thời gian này, "Thần đồng đất Việt" vẫn tiếp tục được phát hành dưới tên Phan Thị.

Cũng trong khoảng thời gian này, họa sĩ Lê Linh sáng tác truyện "Long thánh" với nhân vật chính là Long Tinh. Phan Thị sau đó kiện ngược lại ông vì cho rằng Lê Linh đã sử dụng hình tượng Trạng Tí để sáng tạo ra nhân vật Long Tinh.

Nhân vật Long Tinh (trái) được Công ty Phan Thị cho là xuất phát từ Trạng Tý (phải).

Trong suốt 7 năm sau đó, vụ kiện gần như chìm vào quên lãng khi không có thêm tình tiết hay động thái nào.

Năm 2015, vụ kiện được tái khởi động, đồng thời vị thẩm phán phụ trách cũng được đổi sang người khác. Từ năm 2016 tới 2018, có 2 buổi hòa giải bất thành khác được tổ chức. Giữa 2017, Lê Linh yêu cầu tòa án trưng cầu giám định của Trung tâm giám định quyền tác giả để làm căn cứ xác định tác quyền.

Năm 2018, ngày 18/05, TAND Quận 1 đã 4 lần triệu tập nhưng không lần nào có đủ mặt 2 bên. Tới 28/12, phiên tòa xét xử được mở nhưng phải hoãn vị bị đơn là Phan Thị tiếp tục vắng mặt.

Năm 2019, phiên tòa được mở lại ngày 24/01 với sự có mặt của hai bên nguyên và bị đơn cùng những màn tranh cái gay gắt. Kết thúc phiên tòa, Viện kiểm sát đề nghị công nhận Lê Linh là tác giả duy nhất của "Thần đồng đất Việt". Ngày 14/02 Hội đồng xét xử thông báo nghị án.

Sáng 18/02/2019, sau khi xem xét kỹ những bằng chứng, TAND Quận 1, TP HCM tuyên công nhận Lê Linh là tác giả duy nhất của 4 nhân vật "Thần đồng đất Việt". Theo đó, buộc Phan Thị chấm dứt việc tạo ra và sử dụng 4 hình tượng nhân vật này trên các biến thể khác nhau, thanh toán chi phí luật sư cho nguyên đơn và công khai xin lỗi ông Lê Linh trên 2 tờ báo trong 3 kỳ liên tiếp.

Tập đầu tiên của Thần đồng đất Việt - tác phẩm do họa sĩ Lê Linh và công ty Phan Thị thực hiện - ra mắt năm 2002. Truyện lấy bối cảnh thời Hậu Lê, kể câu chuyện và cuộc đời của Lê Tí - một trạng nguyên nước Việt - cùng những người bạn thân là Sửu Ẹo, Dần Béo, Cả Mẹo. Tí là một cậu bé hiếu thảo, ham học và có trí thông minh hơn người. Cậu trở thành lưỡng quốc trạng nguyên. Cùng Sửu, Dần và Cả Mẹo, Tí có công lớn trong việc phò trợ vua Lê chống sự xâm lược của quân Minh.

Tác phẩm còn có thêm các bộ truyện tranh liên quan như Thần đồng đất Việt khoa học, Thần đồng đất Việt Mỹ thuật, Thần đồng đất Việt Toán học, Thần đồng đất Việt Hoàng Sa - Trường Sa. Đây được coi là bộ truyện tranh Việt Nam dài nhất cho tới nay (hơn 220 tập).

Trong thời gian Lê Linh theo đuổi vụ kiện, công ty Phan Thị kiện ngược họa sĩ vì đã sử dụng nhân vật Trạng Tí trong Thần đồng đất Việt để sáng tác nhân vật Long Tinh truyện Long Thánh.