Nikkei: Bán khống mang lại nhiều lợi ích cho nhà đầu tư, doanh nghiệp và nền kinh tế châu Á

Khi đại dịch Covid-19 tác động nặng nề khiến cho thị trường chứng khoán toàn cầu "rơi tự do" vào khoảng thời gian đầu năm nay, chính phủ nhiều nước châu Âu và châu Á đã có động thái cấm bán khống cổ phiếu.

Thế nhưng khác với nhiều nước như Pháp, Italy hay Bỉ đã cho phép bán khống trở lại từ tháng 5 năm nay, chính phủ nhiều nước châu Á ví như Malaysia vẫn tiếp tục cấm bán khống. Thái Lan duy trì cấm bán khống cổ phiếu đến ngày 1/10/2020. Hàn Quốc mới đây đã công bố cấm hoàn toàn bán khống đến tận tháng 3/2021.

Xét đến việc các thị trường chứng khoán châu Á đều đã hồi phục lên lại ngưỡng cao của năm 2019, việc giới chức nhiều nước vẫn không muốn cho chấp nhận bán khống khá khó hiểu, theo khẳng định của bài báo mới đây trên Nikkei.

Và ngay cả tại một số thị trường ở châu Á mà hoạt động bán khống hiện đang được cho phép, bán khống cũng đang phải chịu quá nhiều kiểm soát kỹ thuật. Chỉ có tại số ít thị trường như Nhật, nhà đầu tư mới được thực sự bán khống theo cách mà họ làm tại Mỹ hoặc Anh.

Từ nhiều thập kỷ qua và cho đến nay, các nhà quản lý và nhiều thành viên thị trường tại châu Á và một số nơi khác có một tâm lý khá phổ biến, đó chính là việc họ cho rằng bán khống chỉ giúp người đầu cơ kiếm tiền dễ dàng bằng cách tác động xấu đến cổ phiếu của công ty.

Điều này có thể lý giải cho việc tại sao giới chức quản lý tại Đức, căn cứ đáng tự hào của chủ nghĩa tư bản châu Âu, đã cấm bán khống một cách có chọn lọc với cổ phiếu của một số doanh nghiệp.

Đúng là những người bán khống hưởng lợi khi giá cổ phiếu đi xuống. Tuy nhiên, cái người ta đã không nói đến chính là một khi nhà quản lý muốn được thừa nhận rằng thị trường hoạt động hiệu quả và bền vững phụ thuộc khá nhiều vào việc thành viên thị trường có toàn quyền tự do để thực hiện hoạt động giao dịch kiểu như vậy.

Nếu không cho phép bán khống, thật khó để nhà đầu tư phát hiện ra những hoạt động sai trái của doanh nghiệp tại nhiều công ty, gần đây nhất có thể kể đến sai trái về doanh thu tại Wirecard hay chuỗi cà phê Luckin của Trung Quốc.

Nếu không chấp nhận bán khống, thị trường chứng khoán đó đã bị tước đi lợi ích của việc có một công cụ đủ mạnh để ngăn tình trạng vỡ bong bóng chứng khoán trên thị trường. Các thị trường cấm bán khống trở nên có sức chống chọi kém và thị trường đó cũng kém hấp dẫn với nhà đầu tư toàn cầu cũng như không đủ khả năng hỗ trợ nền kinh tế thực.

Phần lớn các nhà đầu tư hiện nay đang đi theo một nguyên tắc chung: Mua thấp và cố gắng bán thật cao. Bán khống hoạt động theo một nguyên tắc gần tương đương nhưng theo chiều ngược lại: Bán cao và mua thấp.

Nếu bạn tin rằng giá cổ phiếu của một công ty chuẩn bị giảm, do phân tích của bạn hoặc bởi bạn tin rằng như vậy, hoặc bạn muốn bảo vệ giá trị danh mục đầu tư, bạn có thể vay cổ phiếu từ công ty và bán. Sau này bạn cần mua lại chỗ cổ phiếu đó để trả lại cho bên cho vay. Nếu giá cổ phiếu giảm trong khoảng thời gian trên, bạn kiếm được tiền, nhưng nếu giá cổ phiếu tăng, bạn mất tiền.

Nhiều thị trường châu Á đang hạn chế bán khống - Nguồn: FTSE

Có rất ít bằng chứng cho thấy rằng việc cấm bán khống giúp giảm đi biến động của thị trường trong khủng hoảng. Ngoài ra có nhiều nghiên cứu cho thấy điều ngược lại mới đúng. Và rõ ràng, các công cụ bán khống minh bạch cũng như được quản lý chặt chẽ phục vụ cho lợi ích của cả nhà đầu tư tổ chức, nhà đầu tư cá nhân, doanh nghiệp niêm yết cũng như các nền kinh tế.

Thứ nhất, việc bán khống có thể giúp điều chỉnh thị trường khi thị trường đang trở nên "quá nóng". Nếu không có công cụ này, sẽ rất dễ hình hành bong bóng chứng khoán, và rồi bong bóng vỡ, nhiều nhà đầu tư "chịu trận". Việc cấm bán khống khiến cho nhiều nhà đầu tư phải mua cổ phiếu giá cao hơn. Cần nhớ rằng một khi cổ phiếu bị bán khống, sau đó bên bán buộc phải mua lại cổ phiếu đó, chính vì vậy cấm bán khống cũng lấy đi một công cụ bình ổn thị trường khi thị trường điều chỉnh.

Việc bảo vệ danh mục đầu tư sử dụng công cụ hợp đồng tương lai và quyền chọn buộc các thành viên thị trường phải rút ngắn trạng thái và vay cổ phiếu. Trên thực tế, một số nhà đầu tư tổ chức được yêu cầu phải bảo vệ/phòng vệ cho danh mục của họ, điều đó cũng đồng nghĩa họ không thể đầu tư vào thị trường cấm bán khống.

Khi nhà đầu tư phải né tránh thị trường cấm bán khống, lượng vốn đổ vào doanh nghiệp niêm yết sẽ bị hạn chế, lợi suất của nhà đầu tư thu về cũng giảm đi, chi phí cho tất cả các nhà đầu tư đều tăng lên.

Theo báo cáo của MSCI, một tổ chức toàn cầu cung cấp các chỉ số chứng khoán, tài sản cố định, quỹ đầu cơ cổ phiếu với tổng giá trị đầu tư khoảng 13 nghìn tỷ USD, bán khống có thể coi như một yếu tố quan trọng giúp mang lại hiệu quả cho thị trường. Trong quá khứ, MSCI từng cảnh báo không ít nước rằng họ sẽ có thể bị loại bỏ khỏi một số chỉ số nhất định nếu họ cấm bán khống.

Một lợi ích quan trọng khác của bán khống chính là nó cho phép thực hiện các chiến lược đầu tư đúng với nguyên tắc xã hội và quản trị đồng thời hỗ trợ cho một nền kinh tế bền vững. Hiệp hội quản lý đầu tư thay thế vào tháng 7/2020 cho rằng việc cho phép bán khống có thể giúp tạo ra nhiều tác động kinh tế bằng cách tác động đến bản chất của dòng vốn đầu tư thông qua đầu tư tích cực.

Tác giả bài viết cho rằng đã đến lúc châu Á cần cân nhắc lại việc cấm bán khống. Chính phủ nhiều nước cần nhận ra rằng cơ chế bán khống được quản lý chặt chẽ và minh bạch giúp thị trường hoạt động hiệu quả hơn, giúp thị trường hấp dẫn hơn với nhà đầu tư toàn cầu, đồng thời giúp thị trường hỗ trợ các nền kinh tế địa phương hiệu quả hơn.

Tác giả bài viết, ông Paul Solway, hiện đang làm việc tại Hiệp hội cho vay chứng khoán Pan Asia. Bài viết phản ánh quan điểm của tác giả và báo Nikkei.