Nữ giáo sư duy nhất giành Giải đặc biệt VinFuture 2022: "Bố tôi là dân tị nạn 12 năm không có quốc tịch nhưng chính ông đã dạy tôi giúp đỡ người khác"

Theo số liệu thống kê của Quỹ Nhi đồng LHQ (UNICEF) và FAO, năm 2021 có khoảng 700-830 triệu người (tương đương 9,8%) dân số thế giới, bị ảnh hưởng của nạn đói. Đây chính là con số biết nói về vấn đề thiếu hụt nguồn cung, nguy cơ mất an ninh lương thực trên toàn thế giới đặc biệt là trong bối cảnh xung đột, dịch bệnh và thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu đang hoành hành như hiện nay.

Đứng trước nỗi lo mất an ninh lương thực, nhiều quốc gia, tổ chức quốc tế và nhà khoa học đã có các hành động quyết liệt. Một trong số đó phải kể đến việc phát triển, nhân giống những sản phẩm nông nghiệp vừa tạo ra năng suất lớn, vừa chống chịu lại được với sự biến đổi khí hậu.

Tại lễ trao giải VinFuture 2022 tối 20/12 vừa qua, Giáo sư Pamela Christine Ronald (Hoa Kỳ) vừa nhận được Giải Đặc biệt 500.000 USD dành cho Nhà khoa học nữ trong việc phân lập gen Sub1A tạo điều kiện phát triển các giống lúa chịu ngập úng dài hạn. Sản phẩm nghiên cứu của bà nhờ ứng dụng công nghệ đã mang được các bộ gen tốt vào các giống lúa mới. Giống lúa mới này sinh trưởng tốt, chịu ngập tốt, sản lượng cao hơn. Dự án thành công đã giúp hàng triệu nông dân không phải chịu cảnh mất trắng mùa màng do ngập lụt.

Giáo sư Pamela Christine Ronald

Cảm hứng nghiên cứu khoa học đến từ người cha là dân tị nạn

Giáo sư Pamela Christine Ronald sinh ra trong một gia đình không thực sự... khá giả khi có cha là dân tị nạn. Trong suốt 12 năm trời ròng rã, cha của bà không có quốc tịch, không có bất kỳ sự bảo hộ nào về mặt pháp lý. Thậm chí, trong thế chiến thứ 2, ông phải chạy trốn đến nhiều quốc gia khác nhau và điểm đến cuối cùng của ông là xứ sở cờ hoa tráng lệ.

"Ở đó, gia đình tôi tại đó có cuộc sống không quá khá giả là bao. Dẫu vậy, cha tôi luôn nói rằng chúng tôi là gia đình có điều kiện. Điều đó thật vô lý biết bao khi cha ngày nào cũng phải đi khỏi nơi sinh sống để làm ăn lam lũ", Giáo sư Pamela Christine Ronald bồi hồi chia sẻ lại.

Làm ăn bươn chải ngần ấy năm trời, không ai khác chính cha của bà là người thấu hiểu nhất những nỗi vất vả của người dân lao động. Cũng chính bởi vậy nên ngay từ thấm bé, bà luôn nghe được những lời nhắc nhở của cha là hãy biết quan tâm và yêu thương mọi người. Dù nghèo khó đến đâu gia đình bà cũng luôn cố gắng giúp đỡ những người yếu thế hơn. Theo bà Pamela Christine Ronald, đó chính là nguồn cảm hứng bất tận giúp bà tìm thấy được tình yêu với việc nghiên cứu khoa học, đặc biệt là về việc nghiên cứu về cây cỏ, thiên nhiên.

Giáo sư Pamela Christine Ronald sinh ra trong một gia đình không thực sự khá giả

Tình yêu dành cho khoa học đã được giáo sư Pamela Christine Ronald chứng minh trong suốt sự nghiệp làm nghiên cứu của mình. Đến nay, bà đã có cho mình rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học tầm cỡ nhưng để kể một thành tựu lừng lẫy nhất, chắc hẳn sẽ là công trình nghiên cứu về việc phân lập loại gen giúp cây lúa có thể chống chọi với điều kiện ngập nước kéo dài.

Được biết, cơ duyên để giáo sư Pamela đến với công trình nghiên cứu này là vô cùng tình cờ. Chính xác là vào năm 1995 khi bà vừa tham gia vào một dự án nông nghiệp và khám phá về quá trình phân tách gen.

"Một ngày nọ, có một người đồng nghiệp nói với tôi về sự mất mùa của những người dân Đông Nam Á. Chứng kiến sự vất vả của người nông dân, tôi không cam lòng nên tôi cùng cộng sự của mình đã cùng nhau cô lập gen và mã hóa để đưa gen đó vào cây lúa đang được trồng tại các nước Đông Nam Á. Khi ấy, tầm nhìn chúng tôi là tạo ra giống cây phù với với những đặc tính của địa phương như: thổ nhưỡng, khí hậu... chỉ là cộng thêm gen chịu ngập".

Cuối cùng, một giống lúa mang loại gen mới có thể tồn tại 2 tuần trong điều kiện ngập nước đã được Giáo sư Pamela và đồng nghiệp phát triển thành công. Khi ấy, phần lớn các giống lúa trên thế giới không thể sống quá 3 ngày trong điều kiện tương tự. Giống lúa mới này sau đó đã tới tay 6 triệu người nông dân Ấn Độ và Bangladesh và chứng minh được khả năng trong thực tiễn.

Hướng phát triển nông nghiệp cho người trẻ Việt

Quay trở lại sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam, chắc hẳn ai cũng biết được rằng Việt Nam là một trong những quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới. Theo chủ nhân của Giải Đặc biệt VinFuture 2022 dành cho Nhà khoa học nữ, đây chính là nền tảng tốt để nền nông nghiệp nước ta tiếp tục vươn xa trên bản đồ thế giới. Với tư cách là Nhà khoa học nổi tiếng, bà Pamela sẽ tiếp tục nghiên cứu và phát triển nhiều giống lúa có mùi vị, ngon miệng hơn tại Việt Nam.

Với tư cách là Nhà khoa học nổi tiếng, bà Pamela sẽ phát triển nhiều giống lúa có mùi vị, ngon miệng hơn

Tuy nhiên, trước khi làm điều đó, giáo sư Pamela Christine Ronald mong muốn có thể tái định nghĩa lại về các sản phẩm biến đổi gen, bởi hiện nay, nhiều người vẫn còn hoài nghi về những sản phẩm này. Theo giáo sư Pamela, chúng ta không nên quá sợ hãi vì tất cả đã được nghiên cứu cẩn thận trước khi đưa vào thực tiễn.

"Mọi người gọi các sản phẩm đó là sản phẩm biến đổi, chỉnh sửa gen... hay như thế nào cũng được, chúng tôi không quá quan trọng về điều đó. Điều mà cũng tôi quan tâm hơn cả là làm thế nào để phát triển bền vững. Với tư cách là nhà nghiên cứu gen, chúng tôi không quan tâm là cải tiến gen, lai ghép hay nhân giống, quan trọng là các sản phẩm tới tay người nông dân thì mang lại lợi ích gì cho họ và người tiêu dùng.

Hiện tại, để đảm bảo an toàn cho người tiêu dùng và người sản xuất nói chung, thay vì phun thuốc trừ sâu, tại sao chúng ta không đưa sẵn tính trạng đó vào cây trồng để người nông dân không phải lo lắng việc bị sâu hại tàn phá mùa màng nữa? Đây chính là điều mà khoa học đang hướng tới chứ không phải một điều cao siêu nào khác", nữ giáo sư chia sẻ.

Theo chủ nhân của Giải Đặc biệt VinFuture 2022, Việt Nam có rất nhiều điều kiện để phát triển nông nghiệp bền vững

Song hành với đó, câu chuyện làm sao để một thế hệ trẻ chất lượng cao sẵn sàng làm nghiên cứu về nông nghiệp cũng được quan tâm. Theo giáo sư, đến nay, có rất nhiều bạn trẻ tại Việt Nam vẫn còn giữ những suy nghĩ rằng làm nghề này sẽ không giúp họ kiếm ra tiền và phát triển. Trong khi đó, thực tế, nông nghiệp và đặc biệt là nghiên cứu trong lĩnh vực này đang phát triển rất nhanh ở quy mô toàn cầu. Bởi thế, những người theo đuổi nghiên cứu nông nghiệp sẽ có hội học tập và phát triển ở nhiều quốc gia trên thế giới.

"Các bạn trẻ có thể theo đuổi các lĩnh vực như di truyền học, nhân giống cây và có cơ hội học lên cao học. Những kiến thức học được sẽ giúp bạn có những phát minh và khám phá mà một ngày nào đó có thể giúp ích trực tiếp cho chính của gia đình bạn", bà nói.

Quan trọng hơn, theo bà, việc giáo dục và truyền cảm hứng đóng vai trò quan trọng giúp những người trẻ tuổi hiểu rằng làm nông nghiệp cũng hoàn toàn có thể dẫn tới thành công.

Giáo sư Pamela Christine Ronald nhận bằng Tiến sĩ Sinh học phân tử và sinh lý thực vật tại Đại học California, Berkeley. Sau đó, bà tiếp tục làm nghiên cứu sinh sau tiến sĩ về lai tạo giống cây trồng tại Đại học Cornell và là giảng viên Khoa Bệnh học thực vật của Đại học California, Davis vào năm 1992. Ở Đại học California, Berkeley, bà đã nghiên cứu tương tác giữa các vi khuẩn thực vật gây bệnh trong phòng thí nghiệm của Brian Staskawicz, một phòng thí nghiệm nổi tiếng quốc tế nghiên cứu về các bệnh trên cây hạt tiêu và cà chua. Bà chuyển sang nghiên cứu về gạo với hy vọng góp phần giúp đỡ các nước nghèo.

Bà là thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia, thành viên của Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Khoa học Mỹ và Viện Hàn lâm Nông nghiệp và Lâm nghiệp Hoàng gia Thụy Điển. Bà cũng từng được Thomson Reuters bình chọn một trong những bộ óc khoa học có ảnh hưởng nhất thế giới và là một trong 100 người có ảnh hưởng nhất thế giới về công nghệ sinh học do tạp chí Scientific American bình chọn.