Ông Lee Kun Hee xây dựng Samsung trở thành đế chế khổng lồ thế nào?

Trong thông báo về cái chết của Chủ tịch Lee Kun-hee ngày 25/10, tập đoàn Samsung khẳng định: "Chủ tịch Lee là người có tầm nhìn xa trông rộng thực sự và đã biến Samsung thành từ một doanh nghiệp địa phương trở thành một công ty đổi mới, một cường quốc công nghiệp hàng đầu thế giới". Hiện tại, Samsung Electronics là một trụ cột quan trọng của kinh tế Hàn Quốc, theo tờ New York Times.

Ông Lee Kun Hee sinh ngày 9/1/1942 tại Uiryeong, Gyeongsangnam, miền nam Hàn Quốc, thời Nhật Bản chiếm đóng nước này. Ông là con trai thứ ba của ông Lee Byung Chul - người sáng lập Samsung vài năm trước đó với hoạt động kinh doanh chủ yếu là xuất khẩu trái cây và cá khô. Ông Lee Kun Hee tới Nhật Bản học tập từ năm 11 tuổi cùng hai anh trai bởi cha họ muốn các con học người Nhật cách xây dựng lại đất nước sau Chiến tranh Thế giới II.

Ông Lee Kun Hee tốt nghiệp Đại học Waseda (Tokyo, Nhật Bản) vào năm 1965. Sau đó, ông tiếp tục theo học chương trình thạc sĩ tại Đại học George Washington (Mỹ) nhưng không nhận bằng tốt nghiệp. Việc tiếp xúc với công nghệ tiên tiến của Nhật đã giúp ông thiết lập nền tảng cho Samsung với việc "bắt tay" các doanh nghiệp Nhật như Sanyo và nắm bắt công nghệ chíp, TV. Trong khi đó, công ty Samsung của gia đình ông bắt đầu mở rộng sang nhiều lĩnh vực khác gồm lĩnh vực bảo hiểm, đóng tàu, xây dựng, bán dẫn...

KIỂU LÃNH ĐẠO LUÔN ĐƯỢC THÚC ĐẨY BỞI KHỦNG HOẢNG

Năm 1996, ông Lee Kun Hee bắt đầu làm việc cho công ty truyền hình Tongyang, một công ty con của Samsung thời điểm đó. Sau đó, ông chuyển sang làm việc cho Samsung C&T, công ty thương mại và xây dựng của Samsung. Năm 1987, ông tiếp quản tập đoàn Samsung sau khi cha qua đời. Thời điểm đó, phương Tây chỉ biết đến Samsung như một nhà sản xuất TV giá rẻ và lò vi sóng không đáng tin cậy được bán tại các cửa hàng giảm giá. Ông Lee Kun-hee là người đứng sau không ngừng thúc đẩy Samsung vươn lên các tầm cao công nghệ mới.

Ông Lee Kun Hee và các con tại một sự kiện năm 2012 - Ảnh: AP.

Sau khi trở thành chủ tịch tập đoàn, ông bắt tay vào cuộc cải tổ lớn dù hoạt động của công ty thời điểm đó vẫn tương đối tốt.

"Chúng tôi đang ở trong thời kỳ chuyển đổi quan trọng", ông Lee chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với Forbes không lâu sau khi trở thành chủ tịch Samsung. "Nếu chúng tôi không mở rộng sang các ngành công nghiệp sử dụng nhiều công nghệ và vốn hơn, sự tồn tại của công ty sẽ bị đe dọa".

Sự cấp thiết phải đổi mới của Samsung được thể hiện rõ khi ông triệu tập các giám đốc của Samsung Electronics đến một khách sạn sang trọng ở Frankfurt (Đức) vào năm 1993. Trong suốt nhiều ngày, ông thuyết giảng cho các giám đốc điều hành, thúc giục họ từ bỏ cách làm việc và lối tư duy cũ. "Hãy thay đổi mọi thứ, ngoại trừ vợ con các anh", ông Lee phát biểu.

Theo định hướng của ông, Samsung tập trung vào việc nâng cao chất lượng sản phẩm thay vì tăng thị phần. Công ty cũng đẩy mạnh thu hút nhân tài từ nước ngoài và yêu cầu các giám đốc điều hành cấp cao phải hiểu sâu sắc về thị trường nước ngoài cũng như cách để cạnh tranh tại các thị trường đó.

Thời điểm đó, tất cả những điều này là điều không được ủng hộ tại các công ty của Hàn Quốc.

Giới bình luận đánh giá ông Lee là kiểu lãnh đạo luôn được thúc đẩy bởi khủng hoảng và ông đã truyền tinh thần này cho đội ngũ lãnh đạo Samsung, để họ luôn thay đổi và chống lại sự tự mãn.

"Môi trường kinh doanh bên ngoài không ổn nhưng lại không có cảm giác lo lắng trong tổ chức, mọi người dường như đang tự mãn. Tôi cần phải siết chặt và liên tục nhắc nhở các quản lý về việc cần có cảm giác khủng hoảng trong mình", ông Lee cho biết trong một bài viết năm 1997.

Nhằm nhấn mạnh trọng tâm chất lượng sản phẩm, năm 1995, ông Lee đã đến thăm một nhà máy của Samsung ở thị trấn Gumi sau khi một lô điện thoại di động của công ty bị phát hiện có lỗi. Những gì xảy ra tiếp theo đã trở thành huyền thoại.

Theo cuốn sách "Samsung Electronics and the Struggle for Leadership of the Electronics Industry" (Tạm dịch: Samsung Electronics và cuộc đấu tranh thành công ty dẫn đầu ngành công nghiệp điện tử) xuất bản năm 2010 của tác giả Tony Michell, 2.000 công nhân của nhà máy Gumi đã tập trung ngoài sân và buộc phải đeo băng ghi chữ "Chất lượng là trên hết". Còn ông Lee và ban giám đốc Samsung ngồi dưới dòng biểu ngữ có nội dung "Chất lượng là niềm tự hào của tôi".

Tại đây, họ đã cùng nhau chứng kiến số điện thoại, máy fax và số hàng tồn kho bị lỗi khác trị giá 50 triệu USD bị đập thành từng mảnh và đốt cháy. Khoảnh khắc này khiến nhiều nhân viên bật khóc.

Vào đầu những năm 1990, Samsung vượt qua các đối thủ Nhật và Mỹ trở thành gã khổng lồ trong ngành sản xuất chíp nhớ. Tiếp nối thành công, Samsung chinh phục thị trường điện thoại di động từ trung tới cao cấp vào những năm 2000.

Tuy nhiên, sự nghiệp của ông Lee không phải lúc nào cũng trải hoa hồng. Vào những năm 1990, tin rằng các thiết bị điện tử sẽ sớm được tích hợp vào ôtô, ông thành lập công ty sản xuất ôtô Samsung Motors nhưng đã phải bán tháo vào năm 2000.

THÀNH CÔNG ĐI LIỀN VỚI NHỮNG CHỈ TRÍCH

Samsung bắt đầu cuộc chinh phục toàn cầu vào những năm 2000, sử dụng các thiết bị bóng bẩy và cách tiếp thị bóng bẩy để gắn chặt tên tuổi vào tâm trí người tiêu dùng phương Tây. Sự nhạy bén trong kinh doanh giúp ông Lee trở thành một biểu tượng được ngưỡng mộ tại Hàn Quốc.

Dù vậy, ông và đế chế Samsung cũng vấp phải nhiều chỉ trích từ các nhà phê bình và cổ đông bởi sức ảnh hưởng kinh tế, cách quản trị phân cấp không rõ ràng và việc chuyển giao tài sản đáng ngờ của gia đình.

Nhân viên của Samsung diện kiến Chủ tịch Samsung Lee Kun Hee tại một sự kiện ở Seoul vào năm 2011 - Ảnh: European Pressphoto Agency.

Năm 2007, ông Lee tiếp tục nhìn xa về một cuộc khủng hoảng tiếp theo sắp xảy ra với Samsung. Khi đó, Trung Quốc đã nổi lên là một cường quốc trong lĩnh vực sản xuất cấp thấp, trong khi Nhật Bản và phương Tây vẫn dẫn đầu về công nghệ tiên tiến. Các công ty Hàn Quốc, trong đó có Samsung, mắc kẹt ở giữa. Khi ông bắt đầu cuộc cải tổ tiếp theo cho Samsung, hàng loạt cáo buộc trốn thuế nhằm vào ông bắt đầu nổi lên.

Năm 2008, ông Lee bị buộc tội thao túng một quỹ chính trị và giúp các con mua cổ phiếu của Samsung với giá rẻ. Dù các công tố viên không chứng minh được hai cáo buộc này, ông Lee bị kết tội trốn thuế và tham ô. Tuy nhiên, thay vì đấu tranh chống lại các cáo buộc, ông đã gây sốc khi tuyên bố từ chức trên sóng truyền hình trực tiếp.

"Cách đây 20 năm, tôi đã hứa rằng ngày Samsung được công nhận là doanh nghiệp hạng nhất, thì vinh quang và thành quả đều là của các bạn," ông Lee phát biểu vào năm 2009 trước các nhân viên với giọng nói như thì thầm. "Tôi thực sự xin lỗi vì không thể giữ lời hứa đó".

Chỉ một năm sau đó, ông được ân xá và trở lại làm chủ tịch Samsung vào năm 2010. Từ đó, ông đảm nhiệm ít trách nhiệm hơn tại tập đoàn, đồng thời đưa con trai Lee Jae Yong lên làm phó chủ tịch, chuẩn bị cho việc chuyển giao quyền lực cho thế hệ tiếp theo.

Năm 2013, ông Lee vẫn được Forbes vinh danh là người Hàn Quốc quyền lực thứ hai trên thế giới, chỉ xếp sau Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Ban Ki Moon. Sau khi ông phải phẫu thuật vì một cơn đau tim vào năm 2014, con trai ông Lee Jae-yong - phó chủ tịch Samsung Electronics, là người điều hành tập đoàn và trở thành bộ mặt của tập đoàn.

Thời điểm qua đời, ông Lee Kun Hee là người giàu nhất Hàn Quốc với tài sản ròng 20,7 tỷ USD, theo Bloomberg.