Phải thấy sợ mới không dám tham nhũng

Trong khí thế đang lên của công tác phòng chống tham nhũng với nhiều kết quả đạt được, nhiều vụ án kinh tế được phanh phui, dự luật Phòng chống tham nhũng (sửa đổi) được Quốc hội (QH) đưa ra bàn thảo được cho là kịp thời và phù hợp với diễn biến của tình hình.

1.001 cách cất giấu

Đại biểu (ĐB) Nguyễn Hồng Vân (Phú Yên) trong phiên thảo luận tại hội trường QH cách đây ít ngày đã chỉ ra thực tế trong xã hội hiện nay, giao dịch ngầm, giao dịch không hóa đơn rất nhiều. Trong đó có những giao dịch ngầm không có cách xác định tài sản có giá trị lớn từ vài trăm triệu đến hàng tỉ đồng, như sim điện thoại, cây cảnh, đồ mỹ nghệ, tác phẩm nghệ thuật… "Chính các giao dịch chưa quy định tài sản phải chính chủ nên khi bị kê biên, có thể cho dòng họ mượn tài sản đó. Trước đây có tình trạng "một người làm quan, cả họ được nhờ". Bây giờ "một người bị kê biên, cả họ nhận tài sản. Tôi cho rằng đây là một vấn đề mới, khó, phức tạp, cần được cân nhắc rất thận trọng" - ĐB Nguyễn Hồng Vân nêu.

Cũng chỉ rõ thực tế hầu hết tài sản tham nhũng được cất giấu, gửi ngân hàng hoặc do người thân đứng tên, đến khi về hưu được gom lại và hợp thức hóa, ĐB Tạ Văn Hạ (Bạc Liêu) đề nghị xem xét các đối tượng từng giữ vị trí có nguy cơ tham nhũng cao, thậm chí khi nghỉ hưu. Ông cũng đề nghị khi xem xét các vụ tham nhũng, cần bổ sung quy định những người ruột thịt của công chức là đối tượng phải chứng minh nguồn gốc tài sản.

ĐB Nguyễn Bá Sơn (TP Đà Nẵng) đánh giá bản thân nội hàm của Luật Phòng chống tham nhũng không thể gánh được hết tất cả những vấn đề thuộc phạm vi phòng chống tham nhũng, đặc biệt là việc kiểm soát tài sản vốn đã rất khó bởi nhiều mánh khóe tinh vi.

Ngay cả khi mạnh tay xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ với tất cả tài sản tăng thêm ngoài tài sản đã kê khai thì trên thực tế, việc xử lý vẫn chưa được nêu rõ trong bất cứ quy định nào. ĐB Võ Đình Tín (Đắk Nông) đề nghị Ủy ban Thường vụ QH ban hành pháp lệnh riêng quy định về trình tự, thủ tục giải quyết tại tòa đối với loại tài sản thuộc diện vi phạm nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập.

Chấm dứt quyền sở hữu với tài sản bất minh

Trao đổi bên hành lang QH, ĐB Nguyễn Hữu Cầu, Giám đốc Công an tỉnh Nghệ An, cho rằng việc giải trình tài sản theo kiểu "buôn chổi đót xây được biệt phủ" là không hợp lý, song nếu không chứng minh được đó là tài sản có do tham nhũng thì không thể gọi là tài sản "bất minh". Cũng từ đó, không thể xử lý tài sản này như xử lý tài sản bất minh. "Còn nếu không chứng minh được đó là tài sản bất minh, tôi cho rằng phương án đánh thuế ở mức 45% là thích hợp. Bởi nộp thuế là trách nhiệm của mỗi người, khi tài sản, thu nhập của anh kê ra mà chưa nộp thuế thì coi là tài sản vãng lai và anh phải nộp thuế" - vị ĐB công an nêu quan điểm.

Dương Chí Dũng, nguyên Chủ tịch HĐQT Vinalines, cùng các đồng phạm tham ô 28 tỉ đồng nhưng việc thu hồi tiền phạm tội không thể thực hiện do bị án này không còn tài sảnẢnh TTXVN

Theo ĐB Mùa A Vảng (Điện Biên), trong trường hợp người phải kê khai tài sản không chứng minh được nguồn gốc tài sản theo 8 trường hợp đã quy định tại điều 221 của Bộ Luật Dân sự 2015 và cơ quan kiểm soát tài sản chứng minh được tài sản do phạm tội mà có, cần áp dụng hình thức chấm dứt quyền sở hữu tài sản theo điều 237 Bộ Luật Dân sự. Cũng có thể bổ sung vào Luật Phòng chống tham nhũng quy định về trường hợp chấm dứt quyền sở hữu tài sản của người kê khai khi họ không chứng minh được nguồn gốc hợp pháp hình thành tài sản và có dấu hiệu phạm tội mà có. Đây sẽ là phương án hoàn toàn không để lọt tội phạm, bảo đảm chặt chẽ, thống nhất với các luật liên quan.

ĐB Nguyễn Bá Sơn góp ý do trách nhiệm của cán bộ, công chức nhà nước là phải tuân thủ pháp luật về phòng chống tham nhũng, trong đó có việc kê khai tài sản. Do đó, nếu tài sản không kê khai thì không phải "đóng thuế" mà phải xử phạt hành chính tùy theo mức độ. "Tuy nhiên, đây phải là mức phạt nặng để răn đe. Sau này, nếu tài sản đó bị phát hiện do tham nhũng mà có thì tịch thu, không cần biết là trước đó đã nộp thuế hay bị xử phạt hành chính chưa" - ông Sơn nói.

Tổng kết 10 năm thực hiện Luật Phòng chống tham nhũng (2006-2016) cho thấy thiệt hại do các vụ án, vụ việc tham nhũng được phát hiện gần 60.000 tỉ đồng và trên 400 ha đất trong khi số tiền thu hồi chỉ gần 5.000 tỉ đồng và hơn 200 ha đất. Từ đó, chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho rằng thu hồi khối tài sản kếch xù từ tham nhũng là yêu cầu bắt buộc của công cuộc chống tham nhũng. ĐB Thái Trường Giang (Cà Mau) đề nghị phải làm sao để mọi cán bộ, công chức không cần, không muốn, không thể và đặc biệt là không dám tham nhũng. Để làm được việc này, theo ông, cần không ngừng hoàn thiện các chế định và kiểm soát quyền lực, giám sát quyền lực, các chế định về trách nhiệm giải trình cũng như sự tham gia tích cực của nhân dân và quản lý nhà nước và xã hội.

ĐB Lê Thanh Vân (Cà Mau) nêu một khía cạnh đặc biệt trong quan niệm về tham nhũng: "Tôi rất tiếc khi làm Bộ Luật Hình sự, tôi và một vài ĐB kiến nghị đưa hành vi lạm dụng quyền lực trong bổ nhiệm cán bộ là hành vi tham nhũng, là tội tham nhũng nhưng không được chấp nhận. Gần đây, tinh thần của Hội nghị Trung ương 7 đã coi hành vi này là hành vi tham nhũng".