Giải mã sự thần kỳ của Thụy Sỹ

 Tại sao Thuỵ Sỹ có tỷ lệ bằng phát minh cao nhất tính trên đầu người và tỉ lệ người đoạt giải Nobel cao hơn bất kỳ quốc gia nào khác? James Breiding cho rằng không chỉ một yếu tố đơn lẻ mà nhiều yếu tố đã kết hợp nhuần nhuyễn với nhau để tạo ra một thành quả phi thường. 

Tác giả nhóm các yếu tố này thành 3 cấp độ: cá nhân, tổ chức kinh doanh và chính quyền. 

Tại sao Thụy Sỹ, một quốc gia nhỏ bé, có tài nguyên nghèo nàn, không có đường bờ biển, nằm lọt thỏm giữa các cường quốc Âu châu xung quanh, lại có số công ty trong danh sách Fortune 500 trên đầu người lớn nhất thế giới, vượt xa cả Mỹ, Nhật, Pháp, Đức? 

Từ cấp độ cá nhân, thành công của kinh doanh phải xuất phát từ những doanh nhân có tinh thần sáng tạo và chấp nhận rủi ro. 

Sự thành công của Thuỵ Sỹ được James Breiding lý giải do tỉ lệ lớn các công dân nhập cư tới quốc gia này, “khoảng một phần ba dân số Thụy Sỹ có xuất thân là người nước ngoài”. 

Lập trường chính trị trung lập trong mọi cuộc xung đột của chính phủ Thụy Sỹ tạo điều kiện lý tưởng để những người nhập cư khắp châu Âu chạy về đây và xây dựng những doanh nghiệp của họ. Người dân nhập cư có một động lực khác thường so với người bản địa, họ “tự đấu tranh cho sự tồn tại của mình và chỉ nhận được sự tôn trọng khi đạt đến thành công. Họ không phải canh cánh về quá khứ; họ chỉ cần tập trung cho tương lai”.

Những quốc gia có đa số dân nhập cư như Israel hay Hoa Kỳ cũng có động lực tương tự, bởi người nhập cư tới vùng đất mới “không nhìn thấy mình sẽ bị mất gì, mà chỉ thấy mình sẽ thắng được gì… Quốc gia của người nhập cư là quốc gia của những tay chơi khởi nghiệp”, Dan Senor & Saul Singer viết trong Quốc gia khởi nghiệp.

Từ cấp độ môi trường kinh doanh, tương tự Israel, nền kinh tế Thụy Sỹ dựa trên nền tảng tri thức và công nghệ. 

Tỉ lệ phần trăm doanh thu của doanh nghiệp được đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) đứng thứ 6 trên thế giới. Thụy Sỹ hiểu rằng cải tiến công nghệ là chìa khoá duy nhất đưa tới năng suất cao và tăng trưởng, góp phần thúc đẩy nền kinh tế đi lên. 

Thêm nữa, xã hội Thụy Sỹ với thành phần dân số đa chủng tộc khiến tư duy quốc tế của doanh nhân rất cao, thị trường nội địa lại quá nhỏ bé khiến họ có tham vọng thường trực vươn ra toàn cầu. 

Các công ty Thụy Sỹ nổi tiếng trong việc mua lại những doanh nghiệp có thương hiệu ở quốc gia khác nhưng tôn trọng quyền tự chủ và văn hoá riêng biệt của họ. Tư duy toàn cầu hoá cộng với môi trường chính trị trung lập của chính phủ Thụy Sỹ khiến các “công ty mục tiêu đa phần sẽ tự nguyện rơi vào tay một doanh nghiệp Thụy Sỹ hơn là chịu sự chi phối của những tập đoàn lớn đến từ Mỹ, Đức hay Trung Quốc”.

Từ cấp độ chính quyền, môi trường dân chủ và tự do ở cấp độ rất cao của Thuỵ Sỹ mở đường cho thị trường tự do phát triển.

Thứ nhất, James Breiding khẳng định chính quyền Thuỵ Sỹ luôn quản lý ít nhất đối với các doanh nghiệp, đây là tinh thần đặc trưng của “khế ước xã hội” theo đó mỗi cá thế “chỉ chấp nhận mức độ quản thúc nhỏ nhất và từ bỏ ít quyền tự do nhất”. Nhiệm vụ của chính phủ là đảm bảo an ninh, tạo ra luật lệ và duy trì công lý trên toàn lãnh thổ để các doanh nghiệp tự do phát triển thay vì tìm cách làm thay doanh nghiệp hay coi họ là đối tượng để tận thu. Ở Thụy Sỹ, “chi phí quản lý và thuế suất đều được cắt giảm tới mức thấp nhất”.

Thứ hai, Thụy Sỹ có kết cấu liên bang và mỗi bang đều được trao quyền tự trị thậm chí lớn hơn hẳn các tiểu bang ở Hoa Kỳ hay Canada. Cơ chế phân quyền triệt để này dẫn tới các bang phải cạnh tranh với nhau để thu hút đầu tư và kích thích tinh thần kinh doanh. “Nếu thuế suất tại Zurich quá cao, doanh nghiệp có thể tìm đến Zug hay Schwyz”. Nhà cầm quyền từng bang có động lực phải đề ra các chính sách có lợi nhất cho doanh nghiệp, nếu không chủ doanh nghiệp sẽ dễ dàng chuyển hoạt động kinh doanh sang một nơi khác.

Thứ ba, Thụy Sỹ hoàn toàn trung lập với các cuộc chiến tranh ở châu Âu nên quốc gia này không chỉ là nơi “lánh nạn” của nhiều thương gia mà còn là “con lợn đất”, nơi doanh nhân ở châu Âu đổ tiền bạc vào do lo ngại lạm phát cao thời chiến tranh và hậu chiến. Hệ thống ngân hàng Thụy Sỹ nổi tiếng về tính bảo mật nhằm bảo vệ những người nhập cư thường xuyên phải đối mặt với nguy cơ mất sạch.

Thứ tư, Thụy Sỹ trung lập nhưng lại là quốc gia có lực lượng dân quân đông đảo nhất thế giới. Môi trường quân đội đóng vai trò như “nguyên khí quốc gia, nơi dựng xây các mối quan hệ và là lò đào tạo nên các giám đốc tập đoàn”. Thời gian hoạt động trong quân ngũ đặc biệt quan trọng trong giai đoạn khởi nghiệp về sau bởi “những sỹ quan ưu tú của đất nước có thể kết nối với nhau thành các mạng lưới quan hệ bền chặt”. 

Yếu tố này đặc biệt giống với Israel, một quốc gia có chính sách quân dịch bắt buộc mỗi năm một tháng cho các công dân nước mình. Chính sách này tạo ra một xã hội xích lại gần nhau, nuôi dưỡng vô số “mối quan hệ ràng buộc hoàn toàn khác biệt, kéo dài cả đời người”, những mối quan hệ đó là tài sản vô giá cho các doanh nghiệp trong quá trình khởi nghiệp.

Swiss Made đã khẳng định không phải lợi thế về tài nguyên hay địa lý mà tri thức đỉnh cao và môi trường kinh doanh hoàn hảo mới tạo ra mảnh đất cho thành tựu kinh tế phi thường. Như Đại sứ Thuỵ Sỹ tại Việt Nam Andrej Motyl đã viết, cuốn sách không chỉ là nguồn cảm hứng mà còn là “vị quân sư và người cổ vũ” tuyệt vời cho doanh nhân Việt Nam, cũng như là “cẩm nang” cho những người ra quyết sách trong Chính phủ.

>> Sách hay: Swiss Made - Chuyện chưa kể về đất nước Thụy Sỹ