So phí đường bộ Việt Nam với thế giới: Có gì khập khiễng không?

Mới đây, trả lời báo chí về căn cứ tính phí BOT, Thứ trưởng Giao thông Vận tải Nguyễn Hồng Trường cho biết với các trạm thu phí trên cao tốc, hầu hết đang thu với mức 1.500 đồng/km với xe tiêu chuẩn, trừ Hà Nội - Hải Phòng thu với mức 2.000 đồng/km.

Các trạm BOT quốc lộ phổ biến 30.000-35.000 đồng/lượt xe tiêu chuẩn, một số trạm là 45.000 đồng/lượt xe.

Thứ trưởng lưu ý phí đường bộ BOT của Việt Nam là "rẻ nhất" trong Đông Nam Á và cũng thấp hơn nhiều quốc gia khác. Ông dẫn chứng phí trung bình ở Trung Quốc là 1 nhân dân tệ/km (3.400 đồng), còn các nước Châu Âu khoảng 0,5-1 USD/km (11.000 – 22.000 đồng).

Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng lấy giá trị tuyệt đối của phí đường bộ Việt Nam so sánh với các quốc gia khác ở các nước phát triển hơn như Trung Quốc và Châu Âu là không công bằng, vì thu nhập bình quân/người của Việt Nam vẫn ở mức thấp hơn, trong khi chất lượng đường xá chưa đạt tiêu chuẩn như nước bạn.

Trên thực tế, rất nhiều nước ở Châu Âu đã miễn phí phí đường bộ từ lâu, có thể kể đến Ukraine, Cyprus, Iceland, Luxembourg, Kosovo…

Một số nước khác thì chỉ thu phí khi phương tiện lưu thông qua hầm và cầu cụ thể, như Bỉ, Đan Mạch, Hà Lan, Thụy Điển, Latvia…

Do đó, thay vì so sánh, hãy cùng ghi nhận mức phí và cách thu phí đường bộ tại một số nước có hệ thống thu phí tương đồng và cả khác biệt với Việt Nam.

Singapore

"Quốc đảo sư tử" Singapore là một trong những nước sở hữu hệ thống giao thông hiệu quả bậc nhất thế giới.

Kể từ tháng 9/1998 đến nay, Singapore đưa vào sử dụng hệ thống thu phí đường bộ điện tử, gọi tắt là ERP (Electronic Road Pricing), thay thế hoàn toàn phương pháp thủ công trước đây.

Hệ thống ERP hoạt động dựa trên 3 bộ phận chính là các cổng ERP đặt trên các tuyến đường, thiết bị thu phí gắn trên xe và thẻ nạp tiền trả trước (CashCard hoặc EZ-Link), và Trung tâm hệ thống giao thông thông minh Singapore (ITSC).

Các cổng ERP được hỗ trợ bởi hệ thống camera theo dõi hoạt động của các xe qua cổng, đồng thời ghi lại biển số xe và kiểm tra các xe gắn thiết bị thu phí hay không.

Một cổng ERP đặt trên tuyến đường tại Singapore.

Phương pháp này chiếm dụng diện tích ít hơn, cắt giảm toàn bộ nhân viên bán vé như trước, có chi phí duy trì thấp. Hơn cả, nó hạn chế xe lưu thông trong giờ cao điểm.

Theo đó, các xe đi vào trung tâm, xa lộ và trục giao thông chính đều phải trả phí, đặc biệt trong giờ cao điểm (từ 8h30 – 9h30 sáng).

Tính bình quân, mức phí phải trả qua từng cổng gắn ERP khoảng 2 dollar Singapore (khoảng 33.000 đồng), trong đó, mức phí thấp nhất là 0,5 dollar Singapore và mức phí cao nhất là 4 dollar Singapore.

Mức phí sẽ thay đổi 30 phút một lần theo mật độ lưu thông trên đường và mỗi 3 tháng, Cơ quan quản lý giao thông đường bộ Singapore sẽ kiểm tra lại mức giá thu một lần để điều chính cho hợp lý.

Anh

Thủ đô London của Anh cũng học tập mô hình ERP hiện đại của Singapore, triển khai vào năm 2013. Tuy nhiên London xây dựng hệ thống giá khác nhau cho ngày thường và ngày cuối tuần, cũng như sáng và tối.

Ví dụ với một xe tiêu chuẩn, phí qua mỗi cổng vào khoảng 5,5 bảng (175.000 đồng) vào ngày thường, 4,8 bảng (khoảng 153.000 đồng) vào ngày trong tuần, và giảm xuống còn 3,8 bảng (khoảng 121.000 đồng) vào buổi tối, tính từ 23:00 - 6:00.

Một điểm khác biệt khác là Anh giảm giá 5% cho những chủ xe thanh toán trước thông qua thẻ tín dụng, thay vì tiền mặt.

Tây Ban Nha

Đường cao tốc ở Tây Ban Nha chia làm hai loại: Một là có phí, một là miễn phí. Nhìn chung, đường tính phí chiếm khoảng 20% mạng lưới giao thông toàn quốc gia, một tỷ lệ khá thấp.

Phí đường bộ sẽ được thu qua các trạm, với mức trung bình vào khoảng 0.06 euro/km (1.500 đồng).

Tuy nhiên phí qua hầm của Tây Ban Nha khá đắt. Phí lưu thông qua hai hầm có lưu lượng giao thông cao nhất là Cadi và Vallvidrera lần lượt là 9,88 euro (khoảng 249.000 đồng) 3,09 euro (khoảng 78.000 đồng).

Ấn Độ

Chính phủ Ấn Độ hiện đang áp dụng mức thu phí đường bộ tối thiểu 4 Rupi/km (gần 1.400 đồng/km).

Tuy nhiên đối với giới tài xế tại quốc gia này, đây vẫn bị xem là mức phí quá cao, ảnh hưởng tới thu nhập của họ.

Cuối năm ngoái, các hiệp hội tài xế đã đồng loạt đình công trên quy mô lớn, khiến hoạt động vận chuyển hàng hóa trên toàn Ấn Độ rơi vào tình trạng ùn tắc nghiêm trọng.

Đề xuất của New Delhi về dự án thu phí đường bộ điện tử cũng vấp phải nhiều phản đối do thiếu tính khả thi.

Malaysia

Tính đến năm 2012, Malaysia áp dụng phí sử dụng đường bộ thu theo đầu phương tiện; chưa áp dụng phí hạn chế phương tiện giao thông cá nhân đường bộ và phí tắc nghẽn giao thông.

Từ cuối năm 2015, Malaysia tăng phí sử dụng đường bộ trên diện rộng. Phí của 18 trục đường cao tốc chủ chốt tăng từ 10 sen – 4,7 ringgit (5.7000 – 27.000 đồng).

Ví dụ, phí đường bộ thu qua các trạm trên tuyến Duta-Ulu Kelang Expressway sẽ tăng lên 2.50 ringgit (tương đương 14.200 đồng). Phí thu qua hai trạm trên tuyến Kuala Lumpur-Karak Highway sẽ tăng lên 6 ringgit và 3,5 ringgit (khoảng 34.200 đồng và 20.000 đồng)

Tính đến năm 2012, Malaysia áp dụng phí sử dụng đường bộ thu theo đầu phương tiện.

Trong Luật về giao thông công cộng đường bộ năm 2010, Chính phủ Malaysia đã đưa ra loại phí tắc nghẽn giao thông. Theo đó, các chủ phương tiện sẽ bị thu phí khi đi vào các khu vực có lưu lượng giao thông cao trong giờ cao điểm.

Luật cũng quy định người trốn tránh việc trả phí tắc nghẽn sẽ bị phạt 2.000 RM (tương đương 624 USD) hoặc bị phạt tù 6 tháng, hoặc chịu cả 2 hình phạt trên.

Trung Quốc

Trong 3 loại phí giao thông đường bộ cơ bản, Trung Quốc đã áp dụng 2 loại phí. Thứ nhất là phí sử dụng đường, dưới hình thức “phí bảo trì đường bộ” thu theo đầu phương tiện, sau đó chuyển sang hình thức “thuế xăng dầu” kể từ năm 2009. Thứ hai là phí lưu hành phương tiện giao thông cá nhân đường bộ, dưới hình thức “thuế sử dụng xe cơ giới/tàu thuyền”.

Trung bình, phí đường bộ đối với một xe đi từ Bắc Kinh đến Thượng Hải có thể rơi vào khoảng 600 nhân dân tệ (hơn 2 triệu đồng), đắt hơn vé một chiều trên xe lửa tốc độ cao.