Bức tranh giám sát thị trường tài chính của Việt Nam hiện nay ra sao?

Chiều ngày 25/6, Viện Nghiên cứu Quản lý Trung ương (CIEM) đã tổ chức Hội thảo “Thực trạng và triển vọng của hệ thống giám sát tài chính”.

Giám sát tài chính là hoạt động theo dõi, kiểm tra thường xuyên tình hình tài chính tiền tệ nhằm mục đích ngăn chặn sự đổ vỡ của hệ thống tài chính thông qua phát hiện và ngăn chặn những vấn đề khó khăn về tài chính trước khi nó vượt ra khỏi tầm kiểm soát.

Tuy nhiên, các chuyên gia tham dự hội thảo cho rằng: Hệ thống tài chính toàn cầu ngày càng mở rộng, biến động liên tục rất khó lường dẫn đến những thay đổi lớn và tinh xảo hơn rất nhiều, đồng thời khiến hệ thống giám sát tài chính toàn cầu, từng khu vực, từng quốc gia, đặc biệt là Việt Nam còn đang bỏ xa so với sự năng động của thị trường này.

Bức tranh giám sát tài chính của Việt Nam

Thị trường tài chính Việt Nam đang được giám sát theo mô hình chuyên ngành và tiến sĩ Nguyễn Tú Anh – Viện Nghiên cứu Quản lý Trung ương đã vẽ lại bức tranh đó với các phác họa chính bao gồm:

Các định chế tài chính do NHNN quản lý là các tổ chức tín dụng bao gồm: 5 NHTM nhà nước, 35 ngân hàng TMCP, 50 Chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 4 ngân hàng liên doanh, 41 văn phòng đại diện của các tổ chức tín dụng nước ngoài, 18 công ty tài chính, 12 công ty cho thuê tài chính và khoảng 1119 quỹ tín dụng nhân dân, 1 ngân hàng chính sách.

Các định chế tài chính do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước quản lý là Sở giao dịch chứng khoán, các công ty chứng khoán, quỹ đầu tư chứng khoán, quỹ đầu tư chỉ số, các nhà đầu tư chứng khoán cá nhân...

Các định chế tài chính khác do Chính phủ và Bộ tài chính quản lý là những định chế có sử dụng nguồn vốn từ ngân sách nhà nước và các công ty bảo hiểm bao gồm: Quỹ bảo hiểm xã hội, ngân hàng Phát triển Việt Nam, các công ty bảo hiểm; các quỹ có nguồn gốc ngân sách như Quỹ đầu tư phát triển, Quỹ bảo lãnh tín dụng địa phương...

Cơ chế giám sát còn “nặng” về giấy tờ hành chính

Theo các diễn giả, với xu hướng hệ thống tài chính ngày càng phát triển đa dạng cả về hình thức và loại hình hoạt động, mô hình thanh tra giám sát phân tán theo chuyên ngành đang nảy sinh nhiều khó khăn cho việc giám sát chặt chẽ hoạt động của các định chế tài chính đang mở rộng theo xu hướng tập đoàn.

Tiến sĩ Trần Kim Chung - Phó Viện trưởng CIEM cho rằng, hệ thống giám sát tài chính hiện tại của Việt Nam đang có rất nhiều điều đáng bàn. Chẳng hạn, sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý còn hạn chế, mô hình thực hiện phân tán, cơ chế giám sát còn nhiều bất cập, theo kiểu "nặng" về giấy tờ hành chính.

Mặt khác, ông Chung cũng chỉ ra, việc hoạt động phối hợp giám sát giữa các bên chức năng hiện vẫn mang tính chất  sự vụ và việc hợp tác chia sẻ thông tin hạn chế, dừng lại ở chức năng nhiệm vụ của từng bên, khiến việc thực thi gặp không ít khó khăn.

“Đối với thanh tra Ngân hàng Nhà nước, mô hình tổ chức bộ máy chồng chéo, có sự không thống nhất giữa Trung ương và địa phương và năng lực giám sát, quản trị ngân hàng chưa bắt kịp với nhịp độ phát triển của thị trường” – Ông Chung lấy ví dụ.

Bà Nguyễn Thị Kim Thanh - Viện Chiến lược ngân hàng (thuộc NHNN) thì cho rằng, việc kiểm soát rủi ro các tập đoàn tài chính cho tới thời điểm này chưa có một quyết định rõ ràng cho phép một cơ quan có thẩm quyền tiến hành thanh tra.

“Thực tế, nhiệm vụ kiểm soát chung này, tạm thời được coi là thuộc chức năng của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, song cơ quan này lại không có chức năng giám sát từng định chế tài chính mà chỉ tham mưu cho Chính phủ trong giám sát tổng thể thị trường tài chính” – Bà Thanh nói.

Chuyên gia tài chính Cấn Văn Lực cho rằng, kinh nghiệm thế giới cho thấy, việc lựa chọn mô hình giám sát hợp nhất hay giám sát chuyên ngành không phải là điều quan trọng nhất; điều quan trọng nhất là cần bắt kịp các thay đổi, biến động của thị trường tài chính.

Theo ông Lực, Việt Nam cần xác định rõ vai trò của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia và trách nhiệm của các cơ quan liên quan (như: NHNN, Bộ Tài chính trong đó có Ủy ban CKNN và Cục bảo hiểm).

“Một tổ chức chịu trách nhiệm cho rủi ro hệ thống, xử lý khủng hoảng và giám sát các tập đoàn tài chính nên được nghiên cứu thành lập” – Ông Lực nêu kiến nghị.

Khánh Linh