Chân dung đáng ngạc nhiên của thủ phạm khiến phố Wall chao đảo

Navinder Singh Sarao sẽ không bao giờ có tên trong danh sách những người tù nổi tiếng nhất của Wandsworth – nhà tù lớn nhất nước Anh.

William Joyce đã phản bội nước Anh, Ronnie Kray cầm đầu giới xã hội đen ở khu East End. Bruce Reynolds lập kế hoạch cho vụ cướp tàu hỏa táo tợn nhất nước Anh.

Ngày nay, Nav Sarao đang ngồi trong buồng giam có diện tích 60 foot vuông ở Wandsworth và được coi là một trong những tù nhân tồi tệ nhất ở Anh. Sarao bị buộc tội là thủ phạm khiến hơn 1.000 tỷ USD bốc hơi khỏi thị trường tài chính cách đây 5 năm. Tại “Wanno,” một pháo đài nằm bên bờ sông Thames, Sarao đều đặn đi theo thời khóa biểu giống như những thuật toán được lập trình: 6h30 có tiếng leng keng của những chiếc chìa khóa đang móc trên thắt lưng của người quản ngục va vào nhau, 8h sáng tập thể dục trên sân, ăn tối lúc 4h30 chiều và cánh cửa buồng giam bị khóa lại lúc 8h tối.

Cho đến cuối tháng 4 vừa qua, gần như không một ai trong giới đầu tư từng nghe đến cái tên Sarao. Tuy nhiên, những thông tin sau đó khiến tất cả đều phải kinh ngạc.

Sarao bị bắt tại ngôi nhà nhỏ bé nằm ở ngoại ô (nơi anh đang sống cùng với bố mẹ), bị buộc tội đã gây ra vụ flash crash năm 2010, khiến chứng khoán Mỹ giảm điểm mạnh chỉ trong vài phút. Dù giá các cổ phiếu đã nhanh chóng hồi phục sau đó, những gì xảy ra vẫn khiến nhà đầu tư kinh hoàng. Không ai có thể giải thích nguyên nhân cho đến 5 năm sau, khi cơ quan điều tra đưa ra câu trả lời: một day trader vẫn sống cùng bố mẹ ở gần sân bay Heathrow.

Ngày 9/6 vừa qua, Sarao sẽ ra tòa lần thứ 8. Mỹ đang cố gắng khép cho Sarao 22 tội danh, từ gian lận cho tới thao túng thị trường.

Chàng trai 36 tuổi bác bỏ tất cả các lời buộc tội, và nhiều người quan soát phiên tòa ngờ rằng Sarao (hay bất kỳ ai khác) không thể làm việc này một mình. Họ lập luận dựa trên một sự thực không mấy dễ chịu về các thị trường tài chính trong thế kỷ 21: máy tính, chứ không phải con người, là nhân tố điều khiển giá.

“Tôi chẳng làm gì sai trái ngoài việc làm quá tốt công việc của mình”, Sarao nói trong phiên tòa hồi tháng 5. Đây cũng là lần đầu tiên Sarao phát biểu công khai kể từ khi bị bắt.

Trong thời kỳ “hậu Madoff” hiện nay, khi một loạt các ngân hàng lớn bị buộc tội thao túng thị trường và phải nộp hàng tỷ USD tiền phạt, Sarao thách thức gần như tất cả những điều mà chúng ta trông đợi từ những tên tội phạm trong giới tài chính. Các cuộc phỏng vấn những người biết đến hoặc làm việc với Sarao đều vẽ nên một chân dung hoàn toàn khác.

Cơ quan điều tra buộc tội chiến lược giao dịch của Sarao đã giúp anh thu về hàng triệu USD, nhưng đồng nghiệp đều nói rằng Sarao là người nổi tiếng căn cơ tiết kiệm. Anh sẽ mua những chiếc bánh kẹp sau giờ cao điểm buổi trưa để tiết kiệm từng 50 xu. Thậm chí Sarao không biết lái xe ô tô.

Hàng xóm láng giềng ở nơi Sarao lớn lên nhớ về anh như một người không có gì đặc biệt. Các anh trai của Sarao cũng đi theo những con đường an toàn: một người kinh doanh đồ quang học và một người là chuyên gia IT.

Mỗi sáng Sarao sẽ thức dậy ở ngôi nhà trát bằng vữa xtucô. Mẹ Sarao chở anh đến ga tàu hỏa trong chiếc xe Vauxhall Corsa cũ kỹ, đi ngang qua những cửa hàng bán sari (quần áo truyền thống của Ấn Độ) và những ngôi chùa nhỏ ở của khu Little India.

Đi xa 15 dặm về phía Đông, Sarao bước ra khỏi thành phố và bước vào một cuộc sống khác. Đi dọc con phố Minories để tới St. Clare House, đi thang máy lên tầng 5 của tòa nhà, cởi áo khoác và vắt lên ghế, Sarao đeo tai nghe lọc bỏ mọi thông tin gây nhiễu ở xung quanh và bắt đầu làm việc.

Năm 2003, Sarao bắt đầu làm việc tại một công ty nhỏ có tên Futex với vai trò là thực tập sinh sau khi tốt nghiệp ngành khoa học máy tính từ ĐH Brunel. Sarao nhanh chóng trở thành hiện tượng khi thực hiện giao dịch 500.000 bảng mỗi tuần thay vì 500 bảng như các trader khác. Anh cũng thường ngồi một mình một chỗ. Bảng xếp hạng cuối ngày về số lợi nhuận của từng nhân viên luôn có Sarao ở những vị trí dẫn đầu.

Tuy nhiên, Sarao còn nổi tiếng vì một lý do khác: anh gần như không bao giờ chi ra quá nhiều tiên. Một ngày, anh tới văn phòng trong một bộ quần áo mới có giá 100 bảng được mua ở Sports Direct (một chuỗi cửa hàng giảm giá). Khi thị trường diễn biến theo hướng chống lại Sarao, anh ngay lập tức trả lại số hàng đã mua. Ở thời điểm đó, Sarao kiếm được 130.000 USD mỗi ngày nếu ngày đó thuận lợi.

Tại Futex, các trader mới thường giữ lại 50% lợi nhuận, trong khi những ngôi sao như Sarao sẽ được giữ lại 90%. Thế nhưng chừng đó là chưa đủ. Sarao kết thúc hợp đồng tại Futex và gia nhập CFT Financials – công ty tư nhân nhận được sự hỗ trợ về kỹ thuật từ cựu Thượng nghị sĩ Jon Corzine. Sarao nổi tiếng với biệt danh Nav.

CFT không phải là Goldmans Sachs, nhưng trong thế giới của những trader độc lập nhỏ bé (như Sarao), công ty này nổi tiếng là nơi mà các chàng trai trẻ tuổi có thể trở nên giàu có. Andrew Priston, giám đốc của văn phòng CFT ở Montreal, được báo chí Anh đặt biệt danh “người có trái tim dũng cảm”. Anh thường xuyên xuất hiện trong danh sách 30 Under 30 (30 trader dưới 30 tuổi thành công nhất) do Trader Monthly công bố. Đây là cuốn tạp chí dành cho các nhà đầu tư tài chính chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn).

Theo cáo buộc của cơ quan điều tra, chính trong những năm tháng làm việc ở CFT, Sarao đã bắt đầu “nỗ lực bóp méo” các hợp đồng chứng khoán tương lai trên hệ thống giao dịch điện tử của sàn CME. Sarao đã sử dụng “spoofing”, một kỹ thuật giao dịch không hợp pháp, để thao túng thị trường. Theo đó trader sẽ “làm ngập” thị trường bằng những lệnh đặt mua (hoặc bán) với khối lượng khổng lồ để “lái” giá cổ phiếu.

Nhiều trader nói rằng mặc dù bất hợp pháp, hiện spoofing đang được sử dụng tràn lan trên thị trường chứng khoán.

Ngày 6/5/2010, hơn 1.000 tỷ USD đã bị “thổi bay” khỏi thị trường chỉ trong nửa giờ đồng hồ. Sarao được cho là kiếm được khoảng 900.000 USD nhờ sử dụng một thuật toán gây hiểu lầm về khối lượng lệnh bán.

Trong khi Sarao đang ngồi tù ở Wanno, thế giới tài chính vẫn còn nhiều câu hỏi chưa có lời đáp. Đầu tiên, liệu một trader đơn lẻ có đủ khả năng gây ra vụ flash crash đáng nhớ nhất trong lịch sử phố Wall? Câu hỏi thứ hai (có lẽ cũng quan trọng hơn): nếu như vậy, liệu có phải trong tương lai chúng ta sẽ gặp phải những vấn đề lớn hơn?

Trong quá khứ, TTCK là chiến trường giữa các trader, ngày nay, đó là trận chiến giữa máy móc và một vài con người.