Tài chính tiêu dùng: Đã qua thời tăng trưởng nóng

Sau giai đoạn đầu phát triển nóng, hàng loạt quy định chặt chẽ về tài chính tiêu dùng (TCTD) đã được nhà nước ban hành nhằm đảm bảo quyền lợi khách hàng, đồng thời giúp thị trường tài chính tiêu dùng cạnh tranh lành mạnh và phát triển bền vững hơn.

Thêm nhiều quy định đảm bảo quyền lợi khách hàng

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), 5 năm qua, tín dụng tiêu dùng đã tăng gần 5 lần.

Cụ thể, nếu như cuối năm 2012, tổng dư nợ cho vay tiêu dùng khoảng 230.000 tỷ đồng, chiếm 8% tổng dư nợ tín dụng của nền kinh tế thì đến cuối năm 2017, dư nợ tín dụng tiêu dùng đạt khoảng 1,1 triệu tỷ đồng (gấp 4,8 lần năm 2012), chiếm khoảng 18% tổng dư nợ của nền kinh tế.

Thời gian qua, hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện và chặt chẽ cũng là một điều kiện giúp tín dụng tiêu dùng ngày càng phát triển và nhận được nhiều sự tin tưởng từ khách hàng hơn.

Trong đó có thể kể đến các văn bản quy phạm pháp luật của NHNN như Thông tư số 39/2016/TT-NHNN quy định về hoạt động cho vay của TCTD đối với khách hàng; Thông tư số 43/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 quy định riêng về hoạt động cho vay tiêu dùng của CTTC phù hợp với đặc thù hoạt động cho vay tiêu dùng; Thông tư số 14/2017/TT-NHNN ngày 29/9/2017 quy định về phương pháp tính lãi trong hoạt động nhận tiền gửi, cấp tín dụng giữa TCTD với khách hàng giúp hoạt động cho vay tiêu dùng trở nên minh bạch hơn bao giờ hết.

Ngoài ra, hiện nay Trung tâm Thông tin tín dụng Quốc gia Việt Nam (CIC) cũng đang mở rộng nguồn dữ liệu, tiếp cận các nguồn dữ liệu thay thế nhằm cung cấp thêm các thông tin cần thiết về lịch sử tín dụng của hàng chục triệu khách hàng. "CIC đã tiến hành thu thập các thông tin ngoài ngành ngân hàng từ Trung tâm Đăng ký DN (Bộ KH&ĐT) đang triển khai kết nối với Cục Cảnh sát đăng ký, quản lý cư trú và dữ liệu quốc gia về dân cư (Bộ Công an) và lên kế hoạch thu thập thông tin từ các đơn vị cung cấp dịch vụ tiện ích của Việt Nam trong thời gian tới. Theo đó, CIC hỗ trợ thông tin nhưng những các công ty tài chính cần rà soát quy trình nội bộ nhằm hạn chế thấp nhất các rủi ro" – Tổng Giám đốc CIC, ông Đỗ Hoàng Phong cho biết.

Rủi ro thấp dần, lãi suất đi xuống

Một trong những hạn chế của thị trường tài chính tiêu dùng thời gian qua là câu chuyện vẫn còn tình trạng nhân viên các công ty tài chính làm phiền khách hàng khi đòi nợ.

"Các Công ty tài chính đều thừa nhận có tình trạng này vì việc quản lý nhân sự còn sơ sót. Bản chất cho vay tiêu dùng là các khoản nhỏ lẻ nên đội ngũ nhân viên rất đông, nhân viên ở khắp các tỉnh thành nên việc quản lý, giám sát vẫn còn những thiếu sót nhất định. Tất cả các CTTC thời gian qua đã và đang nỗ lực để cải thiện điều này bằng các quy chuẩn dành cho cán bộ công nhân viên"- đại diện một CTTC cho hay.

Phía NHNN cũng thừa nhận, dù các công ty tài chính minh bạch hợp đồng, quy trình chuẩn nhưng trước sức ép cạnh tranh, thị phần ngày càng lớn nên dẫn đến tình trạng nhân viên chịu sức ép về doanh số nên thiếu tuân thủ các quy trình khắt khe. Một vài nhân viên làm không đúng đã tạo thành vụ việc lùm xùm, khiến nảy sinh mâu thuẫn giữa khách hàng và công ty tài chính nói riêng, đồng thời tạo ra rủi ro trong hoạt động cho vay tiêu dùng nói chung.

Theo các chuyên gia, để giảm thiểu rủi ro trong hoạt động vay tiêu dùng, các CTTC phải không ngừng kiện toàn hệ thống kỹ thuật quản lý hồ sơ khách hàng, cần thực hiện tốt hơn minh bạch thông tin. Ngoài ra, người tiêu dùng phải hiểu rõ về tài chính tiêu dùng, có kế hoạch tài chính tiêu dùng cá nhân thật tốt để những giao dịch tín dụng tiêu dùng thể hiện được giá trị tích cực.

"Thực tế, tỷ lệ rủi ro trong hoạt động tín dụng tiêu dùng ngày càng thấp dần, tiệm cận với rủi ro của ngân hàng. Các CTTC đang nỗ lực tái cấu trúc để cạnh tranh phát triển; lãi suất cho vay tiêu dùng của CTTC ngày càng hạ, tiệm cận với cho vay bằng thẻ và tín dụng ngân hàng"- TS Đỗ Hoài Linh - ĐH Kinh tế Quốc dân thông tin.