Tái sinh dự án BOT: Khơi thông cửa ngõ thành phố?

Tắc nghẽn ở cửa ngõ

Ở cửa ngõ phía Tây TPHCM, tuyến quốc lộ 1 là đường chính kết nối giao thông giữa TPHCM với các tỉnh, thành miền Tây Nam bộ. Trong dịp nghỉ Tết vừa qua, tuyến quốc lộ 1 (đoạn An Lạc - ranh giới tỉnh Long An) thường xuyên xảy ra tình trạng đông đúc phương tiện giao thông vào giờ cao điểm. Một số thời điểm xảy ra ùn ứ ở các nút giao thông. Dù đây là trục đường chính với lưu lượng phương tiện lưu thông đông nhưng hiện trạng mặt cắt ngang đường chỉ 19 m (gồm tổng cộng bốn làn ô tô, hai làn xe máy).

Tương tự, quốc lộ 13 là tuyến huyết mạch từ các tỉnh Tây Nguyên, Bình Dương, Bình Phước đến TPHCM. Tuy nhiên, những năm qua lưu thông ở đường này đã trở thành nỗi ám ảnh của người dân vì tình trạng ùn ứ vào giờ cao điểm. Hằng ngày, cứ vào giờ cao điểm, quốc lộ 13 (đoạn từ cầu vượt Bình Phước đến ngã tư Bình Triệu) và hướng ngược lại đều ở trong tình trạng ùn ứ kéo dài.

Quốc lộ 1 đoạn từ An Lạc đến ranh giới tỉnh Long An thường xảy ra ùn tắc. Ảnh: Hữu Huy

Ở tỉnh Bình Dương, tuyến quốc lộ này được đầu tư xây dựng khang trang, thông thoáng và đang mở rộng từ 6 lên 8 làn xe. Quốc lộ 13 đoạn chạy qua TPHCM hiện chỉ 4-6 làn xe nên chưa đáp ứng được nhu cầu lưu thông. Ngoài ra, trên tuyến đường này còn có một số cây cầu nhỏ, chật hẹp tạo nút thắt cổ chai gây ùn ứ như cầu Đúc Nhỏ, cầu Ông Dầu, khiến tình hình giao thông vào giờ cao điểm càng thêm phức tạp.

Đầu tư BOT 6 tuyến đường hiện hữu

Mới đây, Sở GTVT TPHCM có văn bản gửi Sở KH&ĐT TPHCM về bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách đặc thù trong dự thảo nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017 của Quốc hội, trong đó đề cập các dự án BOT trên địa bàn thành phố. Trong văn bản, Sở GTVT TPHCM cho biết, những tuyến đường trục chính đô thị, cửa ngõ, kết nối với các tỉnh lân cận... đã được đầu tư và đang khai thác. Tuy nhiên, quy mô hiện hữu chưa đáp ứng nhu cầu lưu thông và chưa được mở rộng theo lộ giới quy hoạch.

Cũng theo Sở GTVT TPHCM, trong bối cảnh khả năng cân đối ngân sách thành phố không thể đáp ứng đủ nhu cầu đầu tư phát triển hạ tầng nói chung và kết cấu hạ tầng giao thông nói riêng, Sở GTVT đề xuất được áp dụng hình thức BOT đối với hệ thống đường bộ hiện hữu. Sở này đề xuất xem xét: mở rộng quốc lộ 1 đoạn An Lạc - ranh giới tỉnh Long An có chiều dài 9,6 km, hiện trạng mặt cắt ngang đường 19 m (bốn làn ô tô, hai làn xe máy). Dự kiến đầu tư quy mô rộng 52 m (mở rộng từ 4 lên 8 làn xe).

Sơ bộ tổng mức đầu tư dự án: 12.876 tỷ đồng; cải tạo, nâng cấp quốc lộ 22 (đoạn từ nút giao An Sương đến đường Vành đai 3) khoảng 1.200 tỷ đồng; mở rộng quốc lộ 13 (đoạn nội thành - ranh Bình Dương, chiều dài 5,8 km) hơn 12.190 tỷ đồng; dự án xây dựng hoàn chỉnh và kéo dài trục Đông - Tây về phía Nam nối ra đường Vành đai 3 khoảng 13.837 tỷ đồng; dự án mở rộng trục đường Bắc - Nam 54.204 tỷ đồng; xây dựng đường động lực (đường song song Quốc lộ 50) tổng vốn 3.816 tỷ đồng. Nếu được thông qua cơ chế, TPHCM sẽ cần thu hút khoảng 100.000 tỷ đồng xã hội hóa để thực hiện 6 dự án trên theo hình thức hợp đồng BOT.

TPHCM từng triển khai nhiều dự án BOT gồm BOT An Sương- An Lạc, cầu Phú Mỹ, mở rộng xa lộ Hà Nội và quốc lộ 1. Dự án cầu đường Bình Triệu 2 (giai đoạn một) đã kết thúc thu phí hoàn vốn. Một dự án sắp thu phí là đường nối tuyến Nguyễn Duy Trinh vào khu công nghiệp Phú Hữu. Bên cạnh đó, còn có nhiều dự án được nghiên cứu, triển khai theo hình thức BOT. Ngày 21/10/2017, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra Nghị quyết số 437. Theo đó, khi lập kế hoạch đầu tư các dự án, công trình giao thông, đối với hình thức BOT đường bộ, chỉ áp dụng đối với với những tuyến đường mới để đảm bảo quyền lợi lựa chọn của người dân; Không đầu tư theo hình thức BOT đối với dự án cải tạo, nâng cấp đường độc đạo hiện hữu. Vì vậy, một số dự án giao thông tại TPHCM đang triển khai theo hình thức BOT phải chuyển qua nghiên cứu triển khai dự án theo hình thức đầu tư công, như dự án cầu Tân Kỳ - Tân Quý (quận Bình Tân).

Với việc kiến nghị thực hiện 6 dự án BOT theo cơ chế, chính sách đặc thù như trên, Sở GTVT TPHCM cho rằng, sẽ không làm thay đổi thủ tục hành chính theo quy định do chỉ mở rộng đối tượng áp dụng hình thức BOT theo quy định của luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP). Ngoài ra, phạm vi áp dụng nội dung cơ chế, chính sách chỉ xác định trên địa bàn TPHCM.

Đảm bảo lợi ích hài hòa

Theo các chuyên gia và nhà nghiên cứu, việc huy động các nguồn lực để đầu tư phát triển hạ tầng là cần thiết. Tuy nhiên, với việc thực hiện dự án BOT ở các tuyến đường hiện hữu cần nghiên cứu kỹ và phải được thực hiện bài bản để đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà đầu tư, người dân cũng như Nhà nước.

Ông Khương Văn Mười, nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TPHCM cho rằng, việc thực hiện dự án BOT nâng cấp, mở rộng tuyến đường hiện hữu sẽ khác với việc thực hiện dự án BOT trên tuyến đường mới. Do đó, khối lượng công việc và giá trị hợp đồng sẽ phải được nghiên cứu tỉ mỉ và được cơ quan chức năng đánh giá và thẩm định, kèm theo đó là chính sách hợp lý để thu hút nhà đầu tư.

Trong khi đó, TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng, việc đầu tư cho hệ thống hạ tầng nói chung và kết cấu hạ tầng giao thông nói riêng cần huy động nhiều nguồn lực, trong đó có nguồn lực xã hội hóa. Theo ông Sơn, khi thực hiện dự án BOT ở các tuyến đường hiện hữu, cần đảm bảo nghiên cứu pháp lý, chính sách rõ ràng để thu hút nhà đầu tư cũng như đảm bảo lợi ích của người dân.