Tết Hàn thực nên cúng bánh trôi màu trắng hay ngũ sắc mới đúng?

Hằng năm, cứ vào ngày 3/3 Âm lịch, người người nhà nhà lại tất bật thực hiện mâm cúng thanh đạm, giản dị để bày lên bàn thờ dâng cúng Gia thần và Tổ tiên. Ngày 3/3 Âm lịch gọi là Tết Hàn thực. "Hàn thực" nghĩa là đồ ăn nguội. Trong văn hóa cũ, mọi nhà sẽ kiêng lửa trong ngày 3/3 Âm lịch, dùng đồ nguội để dùng.

Tuy nhiên, trong văn hóa của người Việt, mọi người vẫn nấu nướng bình thường và dùng bánh trôi bánh chay để dâng cúng lên Gia tiên. Ngày lễ này chủ yếu là tưởng nhớ cội nguồn, ông bà tổ tiên đồng thời mong cho một mùa hè mát mẻ, thời tiết thuận lợi, không gây họa cho con người.

Từ xa xưa, truyền thống của các gia đình là cúng bánh trôi bánh chay màu trắng. Nhiều năm trở lại đây, nhiều nhà cũng có xu hướng dâng cúng bánh trôi ngũ sắc, tức là bánh trôi nhiều màu.

Có quan điểm cho rằng, cúng bánh trôi ngũ sắc nhiều màu như vậy là không đúng. Điều này cần hiểu ra sao?

Tại sao ban đầu chỉ cúng bánh trôi bánh chay màu trắng vào Tết Hàn thực 3/3 Âm lịch?

Tết Hàn thực mang ý tôn vinh cội nguồn của nền văn minh lúa nước

Dùng bánh trôi bánh chay truyền thống dâng cúng trong ngày Tết Hàn thực mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp. Đầu tiên phải kể tới là sự tôn trọng và "uống nước nhớ nguồn" nền văn minh lúa nước.

Bánh trôi bánh chay được làm từ bột gạo nếp cái hoa vàng. Loại gạo này là thành quả lao động vất vả của ông cha từ nền nông nghiệp lúa nước. Lúa gạo giống như "vật tổ" thể hiện cho nền lúa nước của dân ta từ thuở xưa.

Tích truyện "bọc trăm trứng của mẹ Âu Cơ"

Là con dân đất Việt, chắc hẳn ai cũng nằm lòng tích truyện bọc trăm trứng của Âu Cơ. Việc cúng bánh trôi bánh chay cũng mang ý nghĩa nhớ ơn thủy tổ sinh ra dân tộc Việt Nam.

Dựa theo truyền thuyết, tục cúng bánh trôi tượng trưng cho 50 quả trứng nở ra 50 người con theo mẹ lên rừng. Cúng bánh chay tượng trưng cho 50 trứng nở ra 50 người con theo cha xuống biển.

Bởi vậy, không chỉ do ảnh hưởng văn hóa Trung Hoa, mà tục cúng bánh trôi bánh chay mang đậm dấu ấn văn hóa người Việt. Đó cũng là ngày lễ mang ý nghĩa hướng về nguồn cội, tưởng nhớ công lao của những người đã khuất.

Bánh trôi bánh chay truyền thống làm từ bột nếp trắng, tròn đầy, viên mãn, bên trong bọc đường phên. Màu trắng cũng đại diện cho khởi nguyên tinh khiết, thể hiện cho khát vọng về những điều cát lành, viên mãn trong cuộc sống.

Tết Hàn thực cúng bánh trôi ngũ sắc là không đúng?

Trở về những năm gần đây, nhiều nhà chuộng cúng bánh trôi bánh chay nhiều màu sắc. Có nhiều quan điểm cho rằng cúng như vậy là không đúng với ý nghĩa gốc của ngày lễ Hàn thực.

Trên thực tế, cúng bánh trôi bánh chay ngũ sắc không sai. Nhiều màu sắc không phải chỉ vì "vui mắt". Huyền cơ trong việc cúng bánh trôi bánh chay ngũ sắc là đại diện cho "Ngũ hành".

Ngũ hành ở đây là Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ - 5 yếu tố cấu thành nên vạn vật. Việc cúng bánh trôi ngũ sắc cũng chỉ là hồi đáp, biết ơn đến tinh hoa trời đất mà thôi. Bánh trôi ngũ sắc có thể gồm các màu đỏ, hồng (tượng trưng cho Hỏa). Màu vàng tượng trưng cho Thổ. Màu xanh lá tượng trưng cho Mộc. Màu trắng tượng trưng cho Kim. Màu xanh dương, có thể làm từ hoa đậu biếc tượng trưng cho Thủy.

5 màu sắc này hòa quyện cũng là tượng trưng cho ý nghĩa đủ đầy, cân bằng của vạn vật.

Vậy trong Tết Hàn thực nên cúng bánh trôi bánh chay nào?

Cho nên, trong ngày Tết Hàn thực, ngoài việc cúng bánh trôi bánh chay truyền thống. Các gia đình có thể cúng thêm bánh trôi bánh chay ngũ sắc để cho thêm đủ đầy. Tuy nhiên, không nên chỉ cúng bánh trôi ngũ sắc mà bỏ qua bánh trôi bánh chay màu trắng truyền thống.

Ngoài ra, trong ngày Tết Hàn thực, mâm lễ dâng cúng không cần khoa trương, mâm cao cỗ đầy. Tránh bày vẽ các thủ tục tốn kém. Dâng lễ chỉ cần có bánh trôi bánh chay, hoa quả, trà nước là được. Cốt ở đây là tấm lòng thành của con cháu, nhớ đến ông bà tổ tiên và nguyện cầu những điều an lành trong cuộc sống.

(Thông tin mang tính chiêm nghiệm)