Thị trường tôm Việt Nam đang bị đe dọa từ việc thu mua không cần chất lượng!

* Cảnh giác gian thương phá thị trường

Qua cách mua bán này vô hình biến thương lái trong nước trở thành gian thương phá thị trường, làm mất hình ảnh tôm Việt Nam.

Núp bóng “làm ăn”

Từ đầu năm đến nay, ngoại trừ mất một vài tháng các nhà máy chế biến thủy sản trong vùng ĐBSCL thiếu nguyên liệu do ảnh hưởng đợt hạn, mặn vừa qua, nhìn chung giá tôm nguyên liệu và giá trị kim ngạch xuất khẩu tôm tiến triển khá tốt.

Tuy nhiên, gần đây khi tin thương lái TQ gián tiếp tham gia mua tôm nguyên liệu thông qua thương lái, đại lý và gia công tại một số nhà máy, bối cảnh mua bán tôm nguyên liệu khá lộn xộn.

Cán bộ Chi cục Thủy sản các tỉnh Sóc Trăng, Bạc Liêu… cho biết, có nghe tin từ người dân báo lại, một vài địa phương có khách là người TQ đến tận ao nuôi xem tôm. Họ chỉ xem, còn người mua trực tiếp là các thương lái hay đại lý thu mua tôm tại địa phương.

Một nguồn tin trong giới DN chế biến xuất khẩu thủy sản cho biết, tại Sóc Trăng, một vài nhà máy như P., U… có thu mua tôm và hợp đồng gia công hàng tôm tươi xuất tiểu ngạch sang Trung Quốc.

Tôm được chế biến đơn giản, sau khi phân loại theo kích cỡ, tôm nguyên con (còn đầu, vỏ) hoặc cắt bỏ đầu nhưng còn phần vỏ của thân và đuôi để nguyên, sau đó đông thành block rồi xuất xưởng.

Thoạt nhìn qua chuyện mua bán, có cạnh tranh giá cả sẽ có lợi cho người nuôi tôm. Tuy nhiên thương lái TQ thu mua tôm chỉ cần đúng cỡ, còn lại không yêu cầu kiểm kháng sinh, thậm chí thương lái bơm chích tạp chất vào tôm (chủ yếu như rau câu từ bột agar) kể cả sơ chế trong điều kiện không đảm bảo vệ sinh (nguồn nước)… cũng dễ dàng cho qua. Cách mua dễ dãi này giống như tiếp tay làm ăn gian dối.

Trong khi đó nạn “tôm bẩn” đang làm đau đầu các nhà máy xuất khẩu thủy sản trong vùng chuyên chế biến hàng cao cấp sang thị trường Nhật, Mỹ, các nước EU… Vì thị trường những nước này luôn có yêu cầu khắt khe, nghiêm ngặt; đòi hỏi tôm nguyên liệu sạch, không nhiễm kháng sinh, không nhiễm vi khuẩn gây bệnh nguy hiểm, không tạp chất.

Nguy cơ mất thị trường

Từ tháng 5/2016, ông Võ Văn Phục, Giám đốc Cty CP Thủy sản sạch VN đã than phiền và bức xúc vấn nạn “tôm bẩn” có nguy cơ làm mất thị trường Nhật.

Ông nói: Tôm mua qua từ các tỉnh Bạc Liêu, Cà Mau và Kiên Giang hiện có trên 90% bị nhiễm vi khuẩn gây bệnh và bị bơm chích agar. Do đó tôi phải cho chuyển các điểm thu mua sang các tỉnh khác an toàn hơn như Bến Tre, Trà Vinh, Long An để có nguồn cung tốt hơn. Tuy nhiên vẫn không đủ tôm nguyên liệu sạch, Cty đành phải từ chối những hợp đồng lớn.

Ông Phục cho biết thêm: Nguyên nhân tôm nhiễm vi khuẩn gây bệnh chủ yếu xuất phát từ nước đá, công cụ, nguồn nước và cả trên người công nhân tại các cơ sở sơ chế tôm trước khi cung ứng về nhà máy chế biến xuất khẩu. Việc bơm chích tạp chất cũng chủ yếu xuất phát từ các cơ sở này. Cơ quan chức năng cần kiên quyết hơn với nạn “tôm bẩn”.

Cần nghiêm cấm dùng kháng sinh cấm, bơm tạp chất vào tôm (Ảnh: HP)

Theo các DN thủy sản xuất khẩu, nếu thương lái TQ đến ĐBSCL thu mua tôm tươi cũng có nghĩa là có thêm đối tác cùng tham gia mua tôm. Có thể xem đây là cơ hội để người nuôi có thêm lựa chọn nơi mua cao giá hơn để bán. Vấn đề là phải cạnh tranh sòng phẳng, đúng chuẩn chất lượng.

Thương lái TQ thường khai thác trang thiết bị các nhà máy làm ăn thua lỗ, đang bỏ không, gia công với giá rất thấp. Các nhà máy này có việc làm còn hơn ngồi không nên chấp nhận làm công giá rẻ theo ý muốn của họ.

Ông Hồ Quốc Lực, Tổng Giám đốc Cty CP Thực phẩm Sao Ta, nhận xét: Thương lái TQ chỉ mua tôm mang tính chất giai đoạn, thời điểm, với số lượng bù vào thiếu hụt tại chính quốc. Mà sự thiếu hụt này không thường xuyên. Cho nên thương lái TQ mua tôm cũng bấp bênh.

Khi thương lái TQ mua giá cao, các nhà máy VN thấy không kham nổi, không thể ký hợp đồng (vì ký giá quốc tế mà mua theo giá mua của thương lái TQ sẽ bị lỗ), khi thương lái TQ ngưng mua, giá tôm tươi sẽ bị giảm đột ngột gây tâm lý hoang mang trong cộng đồng người nuôi tôm và xã hội. Mặt khác, khi các nhà máy VN hạn chế ký hợp đồng vì bị thương lái TQ cạnh tranh mua thì mất cơ hội khuếch trương hình ảnh con tôm VN trên thị trường thế giới.

“Thương lái TQ mua tôm chấp nhận tôm có tạp chất sẽ làm ảnh hưởng chung chất lượng tôm VN. Nếu thương lái TQ mua tôm tươi thường xuyên, giá tốt thì hoan nghênh. Nhưng mua theo kiểu mưa nắng hiện nay chỉ có hại chung cho cộng đồng ngành tôm VN. Do đó cơ quan chức năng cần kiểm tra tư cách pháp nhân, trách nhiệm thuế đối với hoạt động thương lái TQ và cấm mua bán tôm có tạp chất”, ông Lực kiến nghị.