Lãng phí do vô trách nhiệm

Thực tế sau 8 năm triển khai Luật Thực hành, tiết kiệm chống lãng phí (THTK, CLP) đã phát huy được một số tác dụng nhất định, tuy nhiên vẫn chưa ngăn chặn được tình trạng lãng phí trên nhiều lĩnh vực. Ông đánh giá như thế nào về những điều Luật đã làm được và những gì cần điều chỉnh?

Trong Luật đã định nghĩa, lãng phí là sử dụng không hiệu quả tài nguyên, nguồn vốn, nhân lực, thời gian lao động... Các yếu tố đó sử dụng không hiệu quả là lãng phí. Muốn chống lãng phí, thực hành tiết kiệm trước hết phải thực hiện đúng các quy định về định mức, chỉ tiêu, tiêu chuẩn, tiến độ (đều đã có) nhưng dường như khâu thực hiện là yếu nhất.

Quy định là không được lãng phí trong quá trình sử dụng đất đai, công sản, lãng phí trong các dự án treo xuyên thế kỷ, công sản, mua sắm tài sản công vẫn còn rất nhiều vượt quá cả định mức, tiến độ, quy chuẩn.

Có khi cơ quan này thực hiện rất nghiêm thì cán bộ cơ quan đó lại có thể thiệt thòi nhưng cơ quan khác không thực hiện cũng không sao. Lãnh đạo, CBCC khi tham nhũng thì bị ra trước vành móng ngựa nhưng chưa thấy xử quan chức nào vì tội lãng phí mặc dù lãng phí có thể lớn hơn rất nhiều tham nhũng.

Hay tại những dự án treo, hàng nghìn, trăm nghìn tỷ đồng lẽ ra phải sinh sôi từ đất thì lại bị chôn vùi trong đất. Đó là lãng phí. Xây dựng trụ sở hoành tráng, gần đây là phong trào xây dựng sân vận động của huyện với lưu lượng người lớn, số ghế lớn bằng sân vận động của tỉnh. Bảo tàng hàng nghìn tỷ nhưng không có hiện vật nên chỉ là xác nhà không… là lãng phí!

Ông nhận định ra sao về lãng phí trong đầu tư công?

Nguyên nhân thì có nhiều nhưng thứ nhất là thực hiện pháp luật không nghiêm.

Thứ hai là trách nhiệm người đứng đầu không rõ. Nơi nào phê duyệt đầu tư mà để thất thoát thì phải chịu trách nhiệm, không chỉ người thực hiện mà cả cấp phê duyệt vì phê duyệt bao giờ cũng trên một cấp. Chính cấp phê duyệt phải chịu trách nhiệm liên đới, sao lại vô can.

Đó là cái chúng ta chưa làm nghiêm và dường như luật pháp còn có kẽ hở.

Cử tri xót xa nhất là nhiều công trình để hoang hóa, dở dang. Đầu tư công cũng là một hình ảnh xấu trong thực hành tiết kiệm, chống lãng phí?

Đầu tư nói chung, đặc biệt là đầu tư công không theo quy hoạch, nơi nào cũng có cảng biển, sân bay, hội chứng xây nhà máy đường, xi măng… gây lãng phí lớn. Đầu tư công chưa có sự kiểm soát chặt chẽ, chỉ cần lên dự án đầu tư được cấp thẩm quyền đồng ý là được.

Tôi chưa biết có lợi ích nhóm hay không vì có đầu tư là có tiền ngân sách của Nhà nước. Đầu tư không hiệu quả, không tạo nên sự liên kết vùng, khu vực giữa tỉnh nọ và tỉnh kia, mỗi tỉnh đều muốn có thế giới riêng đầy đủ sân bay, bến cảnh thì sẽ rất lãng phí, nguồn lực ít lại bị phân tán.

Kể cả đầu tư công trình dở dang là lãng phí vô cùng lớn. Đáng lẽ phải tập trung đầu tư vào một vài công trình cho dứt điểm sau chuyển sang đầu tư công trình khác.

Dường như trong tư duy cán bộ chưa có khái niệm về phòng chống lãng phí, từ việc sử dụng chuyên cơ, xe công, khởi công, động thổ, họp hành quá nhiều. Phải chăng mình đang cứ nói phòng chống lãng phí những sự chuyển động trong nhận thức còn chưa rõ ràng?

Đúng là như vậy. Chúng ta đang kêu gọi, vận đông nhiều hơn là những quy định cụ thể, ràng buộc trách nhiệm. Anh nào ký hoặc quyết định để xảy ra lãng phí thì chính người đó phải chịu trách nhiệm.

Tôi cho rằng trách nhiệm người đứng đầu chưa rõ. Tuy Luật có quy định nhưng trách nhiệm đó pháp luật phải xử lý nhưng chưa thấy trường hợp nào bị xử lý cả vì tham nhũng bị coi là tội phạm nhưng lãng phí chỉ bị coi là khuyết điểm.

Ngoài ra, sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật trong phòng chống tham nhũng là khá tốt, có sự khép kín giữa điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án nhưng quy định lãng phí bao nhiêu là phạm tội hình sự thì chưa có quy định cụ thể nên các cơ quan bảo vệ pháp luật chưa có sự liên thông, liên kết, phối hợp liên ngành để phòng chống lãng phí nên lãng phí, thất thoát vẫn còn.

Trong khi đó đầu tư XDCB không chỉ 1 lĩnh vực mà còn nhiều lĩnh vực lãng phí thất thoát rất lớn.

Có thực trạng các cơ quan công quyền mua sắm ô tô rất nhiều, xây trụ sở hoành tráng trong khi ngân sách khó khăn. Việc này theo ông có thể kiểm soát được không và kiểm soát như thế nào?

Phải kiểm soát, trước hết cơ quan hành pháp phải kiểm soát. Có trụ sở cơ quan cấp tỉnh, huyện, thậm chí phường xã rất to, tọa lạc trên khuôn viên lớn, hoành tráng, chưa kể sân vận động, nhà hát, bảo tàng… là rất lãng phí.

Rồi hội họp có nhiều cơ quan, tỉnh này sang tỉnh khác để tổ chức hoặc ở những nơi là trung tâm nghỉ mát, kéo dài chương trình ra 2-3 ngày trước và sau ngày họp để tham quan, du lịch, rõ ràng gọi là đi tham quan, du lịch thì đúng hơn.

Đôi khi ranh giới giữa lãng phí và tham nhũng rất mong manh. Có trường hợp vừa lãng phí vừa tham nhũng thì làm sao để tách ra, thưa ông?

Lúc ấy nói rõ tham nhũng là trục lợi, vụ lợi cho cá nhân. Lãng phí đôi khi không phải do trục lợi mà là do vô trách nhiệm dù lãng phí nhiều khi thiệt hại lớn hơn nhiều.

Xin cảm ơn ông!