Top 10 sự kiện ngành nông nghiệp nổi bật năm 2020

Năm 2020, ngành nông nghiệp và phát triển nông thôn (NN&PTNT) phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức.

Theo đó, đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp tác động đến đời sống kinh tế - xã hội làm đứt gãy các chuỗi cung ứng toàn cầu và gây ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất và hoạt động xuất nhập khẩu tiêu thụ nông sản; dịch tả lợn châu Phi giảm mạnh nhưng chưa được khống chế hoàn toàn nên gây không ít khó khăn cho tăng đàn, tái đàn; cúm gia cầm có nguy cơ bùng phát khi tổng đàn đang rất lớn.

Lũ lụt hạn hán xâm nhập mặn xảy ra ở cả 3 miền, nhất là khu vực miền Trung và vùng đồng bằng sông Cửu Long; thị trường tiêu thụ một số mặt hàng nông sản có xu hướng giảm và chịu tác động từ chiến tranh thương mại giữa các nền kinh tế lớn, các nước gia tăng áp dụng những biện pháp bảo hộ hàng rào kỹ thuật.

Năm 2020, ngành NN&PTNT tiếp tục cho thấy vai trò sống còn, là bệ đỡ quan trọng cho nền kinh tế. Ảnh: TTXVN

1. Tăng trưởng GDP toàn ngành 2,65%

Trong bối cảnh đó khó khăn, ngành NN&PTNT đã thực hiện "mục tiêu kép" vừa phát triển ngành, vừa phòng, chống tốt dịch bệnh...Nhờ vậy, năm 2020, toàn ngành đã đạt được những kết quả tích cực, tốc độ tăng trưởng GDP toàn ngành khoảng 2,65%.

Đối với chăn nuôi, số liệu thống kê từ Bộ NN&PTNT cho biết sản lượng thịt các loại năm 2020 đạt 5,27 triệu tấn, tăng 3,5% so với năm 2019; sữa tươi đạt trên 1,1 triệu tấn, tăng 12,9%; trứng 14,15 tỷ quả, tăng 6,6%. Trong khi đó, tổng sản lượng thủy sản đạt trên 8,4 triệu tấn, tăng 3,6% so với năm 2019.

Mục tiêu của ngành NN&PTNT trong năm 2021 phấn đấu tốc độ tăng trưởng khoảng 2,7-3%; tốc độ tăng giá trị sản xuất nông lâm thủy sản trên 2,8-3,1%, trong đó trồng trọt tăng 1,3%, chăn nuôi tăng 5,7% và thủy sản tăng 3,8%.

2. Kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đạt 41,25 tỷ USD

Năm 2020, tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt kỷ lục mới với 41,25 tỷ USD, tăng 2,5% so với năm 2019. Trong đó, các mặt hàng nông sản chính ước 18,54 tỷ USD, giảm 0,5%; thuỷ sản 8,47 tỷ USD, giảm 0,8%; lâm sản và đồ gỗ ước đạt trên 12,8 tỷ USD, tăng 13,4%.

Xuất khẩu nông lâm thủy sản đã tiếp tục duy trì được 9 nhóm mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD, trong đó có 5 mặt hàng có kim ngạch trên 3 tỷ USD (gỗ và sản phẩm gỗ đạt trên 12 tỷ USD; tôm ước đạt 3,66 tỷ USD; rau quả đạt gần 3,35 tỷ USD; hạt điều đạt 3,24 tỷ USD; gạo 3,07 tỷ USD). Thặng dư thương mại toàn ngành đạt 10,4 tỷ USD, tăng 6,5% so với năm 2019.

3. Nông sản Việt rộng đường sang EU nhờ EVFTA

EVFTA đi vào thực thi từ ngày 1/8, đã và đang mở ra cơ hội đáng kể với những doanh nghiệp đã có hoạt động xuất khẩu với đối tác EU. Không chỉ là đàm phán với giá tốt hơn, mà sản lượng cũng có thể tăng lên nhanh nếu doanh nghiệp có đủ năng lực cung ứng và đáp ứng yêu cầu chất lượng.

Theo đó, một số nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường châu Âu đã tận dụng được ưu đãi thuế quan và giá cả nhờ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).

Chỉ hơn 1 tháng sau khi EVFTA có hiệu lực, giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang thị trường châu Âu đã ghi nhận nhiều tín hiệu tích cực, tăng trưởng trong các tháng sau khi EVFTA có hiệu lực đã tăng từ 17-20% so với tháng trước đó.

Theo Bộ NN&PTNT, trong tương lai ngắn xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản tỷ USD như cà phê, trái cây, gạo, tôm... sang EU sẽ tiếp tục tăng trưởng tốt. Thậm chí, trong tương lai xa hơn, EU còn là "mảnh đất" màu mỡ để nông sản Việt "đào xới" khi thị trường này có nhu cầu nhập khẩu nông, lâm, thủy sản lớn, chiếm 8,4% tổng trị giá nhập khẩu hàng năm.

4. Chuyển đổi số trong ngành nông nghiệp

Ngày 3/6/2020, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chương trình chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030; trong đó, nêu rõ 8 lĩnh vực ưu tiên chuyển đổi số, trong đó có ngành nông nghiệp.

Theo ông Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, trong ngành trồng trọt, công nghệ IOT, Big Data bắt đầu được ứng dụng thông qua các sản phẩm công nghệ số như phần mềm cho phép phân tích các dữ liệu về môi trường, loại cây và giai đoạn sinh trưởng của cây, người tiêu dùng có thể truy suất và theo dõi các thông số này theo thời gian thực…

Trong ngành chăn nuôi, công nghệ IOT, blockchain, công nghệ sinh học được áp dụng rộng ở trang trại chăn nuôi quy mô lớn. Ngành chăn nuôi bò sữa ứng dụng công nghệ số nhiều nhất, với mô hình nổi bật là các trang trại hiện đại của Tập đoàn TH TrueMilk và Công ty Vinamilk.

Trong lâm nghiệp, ứng dụng công nghệ DND mã mạch trong quản lý giống lâm nghiệp và lâm sản; công nghệ GIS và ảnh viễn thám để xây dựng các phần mềm phát hiện sớm và cảnh báo cháy rừng từ ảnh vệ tinh, phần mềm giám sát và phát hiện sớm mất rừng, suy thoái rừng...

Trong thủy sản cũng chuyển đổi số mạnh mẽ như việc sử dụng thiết bị dò cá sử dụng sóng siêu âm, máy đo dòng chảy, điện thoại vệ tinh; máy thu lưới vây (đứng); hệ thống thu-thả lưới chụp,  công nghệ GIS và hệ thống định vị toàn cầu (GPS) giúp quản lý đội tàu khai thác hải sản xa bờ.

Ngành nuôi trồng thủy sản ứng dụng công nghệ sinh học chọn lọc, lai tạo các giống có năng suất, chất lượng cao, có khả năng kháng bệnh, chịu đựng tốt với môi trường, công nghệ nuôi thủy sản tuần hoàn (RAS), công nghệ biofloc, công nghệ nano, công nghệ nuôi lồng trên biển, công nghệ nuôi cá nước lạnh.

Công nghệ Trí tuệ nhân tạo đã được sử dụng trong nuôi tôm nhằm phân tích các dữ liệu về chất lượng nước; quản lý thức ăn và sức khỏe của tôm nuôi. Công nghệ tự động hóa đã được áp dụng khá rộng rãi trong khâu chế biến thủy sản từ phân loại, hấp, đóng gói, dây chuyền sản xuất... giúp giảm chi phí sản xuất, đảm bảo chất lượng sản phẩm thủy sản,...

5. Sắp có vaccine dịch tả lợn châu Phi "made in Việt Nam"

Trả lời câu hỏi của đại biểu Mai Sĩ Diến (Thanh Hóa) tại phiên chất vấn sáng 9/11 về quá trình nghiên cứu vaccine dịch tả lợn châu Phi, Bộ trưởng NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, với những nỗ lực, cố gắng của các đơn vị, nhánh nghiên cứu trong nước đã phân lập thành công ngân hàng virus dịch tả lợn châu Phi; giải trình tự gen của virus, nghiên cứu dịch tễ để có cơ sở xây dựng quy trình chăn nuôi an toàn.

Các đơn vị, doanh nghiệp cũng đã sản xuất được một số chế phẩm sinh học để nâng cao sức đề kháng của đàn lợn; sản xuất thử nghiệm một số lô vaccine dịch tả lợn châu Phi vô hoạt, nhược độc, qua khảo sát quy mô hẹp thì cho kết quả tốt, các đơn vị đang hoàn thiện quy trình để sản xuất ở quy mô lớn hơn.

Bên cạnh đó, Bộ NN&PTNT cũng tăng cường hợp tác quốc tế trong nghiên cứu vaccine dịch tả lợn châu Phi.

Cụ thể, ngay khi Mỹ công bố nghiên cứu thành công vaccine dịch tả lợn châu Phi, Bộ NN&PTNT đã chủ động đề nghị các nhà khoa học Mỹ hỗ trợ và tiếp nhận chủng virus dịch tả lợn châu Phi do phía bạn chuyển giao cùng quy trình công nghệ, quá trình sản xuất, thử nghiệm cho kết quả khả quan.

Bộ trưởng khẳng định, theo báo cáo của các nhà khoa học, nếu điều kiện thuận lợi thì quý 3/2021 sẽ có vaccine dịch tả lợn châu Phi sử dụng.

6. Tôn vinh 63 nông dân xuất sắc năm 2020

Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Hội Nông dân Việt Nam (14/10/1930 -14/10/2020), Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), Bộ Công Thương tổ chức Lễ Tôn vinh và trao danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2020 cho 63 nông dân tiêu biểu; trao Danh hiệu Doanh nghiệp đồng hành cùng nông dân.

Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam với chuỗi các hoạt động, sự kiện do Trung ương Hội Nông dân chủ trì, phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ NN&PTNT, Bộ Công Thương và giao Báo Nông thôn Ngày nay, Công ty CP Phân bón Bình Điền tổ chức bắt đầu diễn ra vào năm 2013.

Theo Ban Tổ chức, thông qua nhiều vòng bình chọn khách quan, công tâm, nhiều gương nông dân điển hình tiên tiến trong 3 phong trào thi đua lớn của Hội Nông dân được các địa phương đề cử để Hội đồng Chung khảo bình chọn danh hiệu "Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2020".

Qua 8 năm tổ chức chương trình, có thể thấy nếu như những năm đầu tiên các gương mặt nông dân đứng top doanh thu ở mức từ 5-10 tỷ đồng/năm thì càng về sau, số lượng những "siêu" nông dân có doanh thu lên tới 20-30 tỷ đồng ngày càng nhiều.

Thậm chí, có một số nông dân doanh thu lên tới cả trăm tỷ đồng mỗi năm. Số lượng nông dân Việt Nam xuất sắc áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật cũng ngày càng tăng. Họ đã chủ động tìm hiểu và áp dụng công nghệ 4.0 một cách hiệu quả.

Những nông dân Việt Nam xuất sắc được tôn vinh ngày 13/10 chính là những đại diện tiêu biểu cho lực lượng nông dân cả nước, là những tấm gương lan tỏa đi những giá trị tốt đẹp.

7. Cả nước có 3.200 sản phẩm OCOP

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), năm 2020, các địa phương đánh giá, phân hạng và công nhận 3.200 sản phẩm, vượt 800 sản phẩm so với kế hoạch đề ra. Hội đồng OCOP cấp quốc gia đang tổ chức đánh giá, phân hạng xem xét xếp hạng 43 sản phẩm 5 sao.

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm đã tạo sự hưởng ứng lan tỏa mạnh mẽ ở khắp các tỉnh, thành phố, đặc biệt là các chủ thể sản xuất. Đến hết năm 2020, cả nước có 63/63 tỉnh, thành phố phê duyệt đề án, kế hoạch OCOP cấp tỉnh. Số lượng địa phương tham gia, số lượng, chất lượng sản phẩm OCOP liên tục tăng.Một điểm đáng chú ý là với  hơn 1400 chủ thể có sản phẩm được công nhận OCOP có đến 38% cácchủ thể là hợp tác xã. Như vậy, Chương trình OCOP đã tạo ra sân chơi, cơ hội để nông dân liên kết, xây dựng hợp tác xã để sản xuất ra sản phẩm. Ở đó có sự nâng cấp về chất lượng, bao bì, mẫu mã, tiêu chuẩn và định hướng thị trường tiêu thụ, điều chỉnh sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường.

Những tỉnh khó khăn lại triển khai Chương trình OCOP rất hiệu quả như Lai Châu, Lào Cai, Bắc Kạn, Bến Tre… Những vùng khắc nghiệt, sản xuất quy mô nhỏ nhưng tạo ra các sản phẩm thực sự đặc hữu, đặc sắc… Bên cạnh đó, Chương trình OCOP còn tạo điều kiện để các vùng khó khăn, kể cả các hợp tác xã quy mô nhỏ được cạnh tranh bình đẳng.Nhiều chuỗi siêu thị như Big C, VinMart… đều mong muốn có một khu riêng dành cho sản phẩm OCOP. Việc triển khai chương trình đã đáp ứng nhu cầu thị trường tiêu dùng mà người dân mong muốn được sử dụng các sản phẩm phẩm đặc sản mà được đảm bảo bởi cơ quan quản lý nhà nước. Bởi, mỗi sản phẩm được công nhận phải được xét duyệt qua hội đồng từ cấp huyện, tỉnh đánh giá chi tiết từ vấn đề an toàn thực phẩm, nguồn gốc suất xứ, nguồn nguyên liệu…

8. Nhiều mô hình liên kết giữa người sản xuất với DN, HTX theo chuỗi được triển khai nhân rộng

Trong quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp, doanh nghiệp (DN), HTX sẽ là "hạt nhân" quan trọng của chuỗi giá trị sản xuất. Do vậy, việc thúc đẩy nhiều DN đầu tư vào nông nghiệp, hình thành các HTX hoạt động hiệu quả sẽ là "chìa khóa" cho phát triển giai đoạn tới.

Năm 2020, toàn ngành thành lập mới được 14 liên hiệp HTX nông nghiệp, 1.555 HTX nông nghiệp, nâng tổng số lên 68 liên hiệp HTX nông nghiệp, 17.300 HTX nông nghiệp; số HTX hoạt động hiệu quả là 14.532; có 1.718 HTX nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; thành lập mới 1.055 DN, nâng tổng số lên trên 13.280 DN nông nghiệp.

9. Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới

Trên 62% số xã đạt chuẩn nông thôn mới (tăng 8% so với cuối năm 2019); 173 đơn vị cấp huyện thuộc 50 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (tăng 61 đơn vị cấp huyện so với cuối năm 2019) và có 03 tỉnh (Nam Định, Đồng Nai và Hưng Yên) đã được công nhận hoàn thành và 9 tỉnh, thành phố đang hoàn thiện thủ tục để được công nhận hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới.

10. Nhiều dự án nông nghiệp được đầu tư

Bộ NN&PTNT cho biết, hệ thống kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn được đầu tư nâng cấp và từng bước hiện đại hóa, phục vụ ngày càng tốt hơn cho sản xuất, đời sống dân sinh. Nhiều dự án hoàn thành xây dựng, đi vào hoạt động, phát huy hiệu quả đầu tư.

Theo đó, trong khuôn khổ Hội nghị xúc tiến đầu tư tỉnh Bình Phước ngày 23/12 vừa qua, đã diễn ra lễ khánh thành tổ hợp nhà máy CPV Food - dự án trọng điểm trong thu hút đầu tư tỉnh Bình Phước.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, với công suất thiết kế 100 triệu con gà thịt/năm (sau năm 2023), chiếm khoảng 20% tổng lượng gà cả nước, CPV Food Bình Phước đi vào vận hành sẽ đưa Việt Nam vào nhóm các quốc gia sản xuất thực phẩm từ gia cầm lớn trên thế giới, giúp thúc đẩy mạnh sự phát triển ngành chăn nuôi trong nước.

Dự án CPV Food với số vốn đầu tư ban đầu 250 triệu USD - là nhà máy chế biến thịt gà có quy mô lớn nhất Đông Nam Á - kỳ vọng sẽ cung cấp sản phẩm thịt gà chất lượng cao, an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng trong nước và xuất khẩu: Nhật Bản (45%), châu Âu (35%), châu Á (10%) và Trung Đông (10%).

Trước đó, ngày 20/9 vừa qua, Nhà máy chế biến hoa quả tươi và thảo dược Vân Hồ (Tập đoàn TH) đã khánh thành. Đây là nhà máy hiện đại nhất vùng Tây Bắc, giúp bà con nông dân nơi đây tiêu thụ nông sản. Trong đó, nhà máy sẽ bao thầu toàn bộ nhãn trồng của nông dân Sơn La.

Theo ông Lương Quốc Hoàn, Giám đốc nhà máy chế biến hoa quả tươi và thảo dược Vân Hồ, công suất giai đoạn 1 (đến năm 2025) là 300 tấn rau củ quả/ngày. Thiết bị nhà máy nhập toàn bộ từ Italia. Từ ngày 15 đến ngày 19/9 cho chạy thử. Giai đoạn 1 chủ yếu chế biến cam, nhãn, xoài, táo mèo... Giải quyết được khoảng 15.000ha nguyên liệu. Vùng nguyên liệu gồm có các HTX chuyên về cây ăn quả ở Sông Mã, Vân Hồ, Mộc Châu, Yên Châu.

Ngoài ra, ngành nông nghiệp còn hàng chục nhà máy chế biến rau quả, chế biến thủy sản xuất khẩu đang trong quá trình được các doanh nghiệp đầu tư.