Từ Giải thưởng VinFuture:"Tầm vóc người Việt thể hiện qua trách nhiệm phụng sự nhân loại"

PGS-TS Chu Hoàng Hà, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhìn nhận về Giải thưởng khoa học và công nghệ quốc tế đầu tiên do người Việt khởi xướng - giải thưởng VinFuture.

VinFuture và sự tiên phong của người Việt với trách nhiệm toàn cầu

- Lần đầu tiên nghe về Giải thưởng Khoa học công nghệ có quy mô và giá trị cao bậc nhất thế giới hiện nay do chính những con người Việt Nam sáng lập, cảm xúc của ông là gì?

Với tôi đó là niềm vui lớn bởi lần đầu tiên, có một giải thưởng tầm cỡ như vậy "khai sinh" từ Việt Nam nhằm tôn vinh, hỗ trợ cho các nhà khoa học trên toàn thế giới. Khoa học công nghệ là lĩnh vực cả thế giới coi trọng, coi là động lực đem lại sự tiến bộ và sự phát triển kinh tế, xã hội. Bởi thế việc có một giải thưởng để thấy xã hội đang tôn trọng những con người làm khoa học, từ đó khuyến khích nhiều thành phần tham gia, để làm nên những điều tốt đẹp cho cả nhân loại, là điều vô cùng đáng quý.

- Tuy nhiên, liệu Giải thưởng VinFuture có trùng lặp với các Giải thưởng Khoa học lớn khác đã có lâu nay không, thưa ông?

Đúng là thế giới có nhiều giải thưởng nhưng giải thưởng thường niên có giá trị lớn, lên tới 3 triệu USD dành cho 1 tác giả/nhóm tác giả như VinFuture thì rất ít. Ngoài ra, mỗi giải thưởng đều có tiêu chí khác nhau. VinFuture theo đánh giá của tôi là rất khác biệt so với những giải thưởng hiện tại. Trước hết, việc lựa chọn những nghiên cứu khoa học, đổi mới công nghệ theo tiêu chí giải quyết những thách thức toàn cầu là cách tiếp cận vấn đề mới. Ngoài ra, VinFuture cũng ưu tiên những nghiên cứu của các nhà khoa học tại các nước đang phát triển, các nhà khoa học nữ hay lĩnh vực nghiên cứu mới.

Chúng ta cần nhìn nhận, sự ra đời của VinFuture không đơn thuần là thế giới có thêm một giải thưởng, mà là có thêm một ngọn lửa khoa học thắp lên ở nhiều nơi, từ đó tạo sự đổi thay cho cả nhân loại.

- Ông nghĩ gì khi có ý kiến cho rằng, Việt Nam vẫn là nước khó khăn, khoa học công nghệ còn nhiều hạn chế. Thế nhưng, Giải thưởng VinFuture lại hướng tới mục tiêu toàn cầu thay vì chung tay với khoa học Việt?

Tôi lại không thắc mắc điều ấy bởi khoa học là không giới hạn. Một nghiên cứu của nhà khoa học Việt Nam được áp dụng trong nước để giúp bà con nông dân, nhưng cũng có thể giúp những người dân ở châu Phi hay nhiều nước đang phát triển khác thoát khỏi nạn đói, đảm bảo an ninh lương thực. Ngược lại, đó cũng là câu chuyện từ thế giới tới người Việt Nam.

Vingroup và người sáng lập VinFuture có thể lập ra nhiều quỹ tặng cho nhà khoa học Việt Nam nhưng họ tặng VinFuture cho cả thế giới vì lẽ ấy. Điều ấy thể hiện tầm vóc, sự trưởng thành và hội nhập của Việt Nam. Trước đây, Việt Nam còn khó khăn, chưa đóng góp được nhiều cho thế giới nhưng dần dần, chúng ta đã trưởng thành và ngày càng thể hiện vai trò toàn cầu, thậm chí là đi đầu. Giải thưởng VinFuture cũng chính là minh chứng cho xu thế tiên phong ấy.

VinFuture hội đủ yếu tố để trở thành "điều tốt đẹp được cả thế giới mong chờ"

Với một giải thưởng mới ra đời, chưa thể có tiếng tăm ngay, ông có lo điều ấy sẽ khiến nhiều nhà khoa học, nhất là những người nổi tiếng, ngần ngại tham gia không? Thực tế,  ai cũng muốn được ghi nhận với những gì lớn lao, mang tính biểu tượng chứ không phải chỉ vì giá trị giải thưởng đó.

Điều ấy không đáng lo bởi khoa học là nơi không có sự phân biệt. Không có giải thưởng lâu đời nào sánh bằng một giải thưởng lớn nhất trong cuộc đời người làm khoa học, đó là "Làm khoa học đem lại gì cho cuộc sống, cho cộng đồng". Bởi thế, một giải thưởng dù ai tổ chức, có thâm niên nhiều năm hay không đều không quan trọng bằng sứ mệnh và mục tiêu cuối cùng là gì. Nếu đó là vì những điều tốt đẹp cho cả nhân loại, không gì có thể ngăn chúng toả hương. Tôi tin điều ấy sẽ đến với VinFuture.

Điều gì khiến ông tin tưởng VinFuture sẽ hoàn thành được sự mệnh cao đẹp của mình, đó là tạo ra những thay đổi tích cực trong cuộc sống của con người bằng việc đổi mới khoa học công nghệ?

Trước hết, như tôi nói trước đó, tiêu chí của Giải thưởng rất rõ ràng, đặc biệt, bao gồm công trình xuất sắc, trên bình diện toàn thế giới và cả những ưu tiên cho tới những đối tượng thiệt thòi. Cộng với việc có một hội đồng gồm nhiều nhà khoa học, phát minh uy tín hàng đầu thế giới từng đoạt giải Nobel, A.M.Turing hay MilliniumTechnology và cách làm nghiêm túc, công bằng, kỉ luật, VinFuture sẽ chọn được những công trình xứng đáng và dần tạo dựng uy tín.

Nhiều giải thưởng tầm cỡ trên thế giới khởi đầu cũng từ một cá nhân rồi dần dần có được sự quan tâm như hiện tại. VinFuture tất nhiên cần thời gian để mọi người làm quen và công nhận. Thế nhưng, với tất cả những yếu tố trên, cùng với sự đồng hành của người sáng lập Giải thưởng và Vingroup, tôi tin rằng trong tương lai, VinFuture sẽ là Giải thưởng - đúng hơn là điều tốt đẹp - mà hàng năm cả thế giới đều mong chờ.

Ông đánh giá thế nào về cơ hội của các nhà khoa học người Việt ở giải thưởng này?

Trí tuệ, sự sáng tạo của các nhà khoa học Việt Nam không hề thua kém bất kì nước nào. Tuy nhiên, chúng ta gặp khó khăn vì điều kiện, hạ tầng, trang thiết bị. Thế nhưng, tất cả những thứ ấy đều có thể khắc phục nếu được đầu tư, hỗ trợ. Chúng ta nhìn từ những thành công của Việt Nam và các nhà khoa học Việt Nam trong lĩnh vực Nông nghiệp, lĩnh vực viễn thông,… hay như sự phát triển nhanh chóng của ô tô VinFast thì thấy rõ ràng không có gì là không thể. Tất cả quyết định bởi cách tiếp cận, bởi việc dám nghĩ dám làm hay không.

Xin cảm ơn ông!