Cần hiểu rõ về số “ước” và “thực tế” trong thống kê XNK

Số “ước” và “thực tế”

Vừa qua, dư luận đưa ra trường hợp “vênh” số liệu thống kê hoạt động XNK trong tháng 1-2014. Trong khi Bộ Công Thương đưa ra con số nhập siêu 100 triệu USD, thì số liệu từ Tổng cục Hải quan cho thấy thực chất tháng 1, cả nước lại xuất siêu 1,444 tỉ USD.

Theo Tổng cục Hải quan, từ trước đến nay, hàng tháng từ ngày 20 đến 23, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) chủ trì cuộc họp liên bộ (Bộ Kế hoạch & Đầu tư, Bộ Công Thương, Ngân hàng Nhà nước, Tổng cục Thống kê và Tổng cục Hải quan) để ước tính số liệu (gọi là số ước liên bộ) XNK hàng hoá của tháng phục vụ các phiên họp thường kì của Chính phủ.

Số ước liên bộ hàng tháng này được xây dựng trên cơ sở số thực tế 15 ngày đầu của tháng do cơ quan thống kê của Tổng cục Hải quan cung cấp cộng thêm số liệu ước tính (của liên bộ, ngành) trong nửa cuối của tháng đó.

Do đó, con số được liên bộ đưa ra sẽ luôn có từ “ước” và được Tổng cục Thống kê công bố theo quy định. Các Bộ KH&ĐT, Bộ Công Thương… cũng sử dụng con số ước tính này. Số ước liên bộ này cũng được Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ thông báo sau khi kết thúc các phiên họp thường kì của Chính phủ. Đồng thời, số liệu ước liên bộ cũng được Cục Công nghệ thông tin và thống kê Hải quan báo cáo bằng văn bản để chuẩn bị cho lãnh đạo Tổng cục Hải quan, lãnh đạo Bộ Tài chính họp thường kì Chính phủ để thống nhất số liệu trong các cuộc họp.

Cụ thể trường hợp tháng 1 nêu trên, liên bộ ước tính kim ngạch XK cả nước 10,3 tỉ USD và NK 10,4 tỉ USD dẫn đến ước nhập siêu 100 triệu USD.

Nhưng căn cứ thống kê (sơ bộ) thực tế trên lượng hàng hóa XNK của Tổng cục Hải quan thì kim ngạch XK cả nước trong tháng 1-2014 đạt 11,46 tỉ USD và NK 10,016 tỉ USD, như vậy con số xuất siêu là 1,444 tỉ USD.

Con số thống kê vênh nhau là bởi một số liệu do liên bộ ước tính và một số liệu là từ thống kê thực tế của Tổng cục Hải quan.

Khi nào có số liệu chính thức?

Theo Quyết định 15/2014/QĐ-TTg về chế độ báo cáo thống kê, tổng hợp áp dụng đối với bộ, ngành vừa được Thủ tướng Chính phủ kí ban hành, Tổng cục Hải quan đang chịu trách nhiệm thực hiện báo cáo thống kê liên quan đến hoạt động XNK hàng hóa của Việt Nam theo các phân tổ mặt hàng XNK; phân tổ NK hàng tiêu dùng; phân tổ DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI); phân tổ nước/vùng lãnh thổ, phân tổ loại hình kinh tế; phân tổ tỉnh/thành phố; thuế XNK theo địa bàn tỉnh/thành phố…

Đại diện Tổng cục Hải quan cho biết, hàng tháng, Tổng cục Hải quan công bố số liệu thực tế về hàng hóa XNK tại chuyên mục “Thống kê hải quan” tại Cổng thông tin điện tử Tổng cục Hải quan www.customs.gov.vn.

Số liệu thực tế do Tổng cục Hải quan công bố có độ trễ khoảng 10 đến 15 ngày sau khi kết thúc tháng (ví dụ, số liệu thống kê thực tế về hoạt động XNK tháng 2 sẽ được công bố trong khoảng từ ngày 10 đến 15- 3).

Nhưng đây cũng chưa phải là số liệu chính thức cuối cùng vì Tổng cục Hải quan công bố số liệu XNK theo 3 trạng thái gồm: Thông tin sơ bộ, thông tin điều chỉnh và thông tin chính thức.

Trong đó, số liệu hàng tháng là số liệu sơ bộ. Số liệu điều chỉnh 6 tháng đầu năm được thực hiện vào cuối tháng 9 hàng năm. Số liệu chính thức được chốt vào cuối tháng 4 và tháng 9 năm sau. Như vậy, phải đến tháng 4 và tháng 9-2014 mới có số liệu chính thức về hoạt động XNK của năm 2013.

Căn cứ quy định và các phân tích trên cho thấy, số ước của liên bộ mang tính chất tham khảo còn số liệu chính thức là do Tổng cục Hải quan công bố và các cơ quan, đơn vị nên căn cứ vào số liệu thống kê thực tế này của cơ quan Hải quan.

Theo T.Bình