Nếu không vượt qua được điều này, 20 năm nữa người Việt vẫn thua cả Thái Lan hiện nay

“Việt Nam hiện đang ở một ngã ba đường mang tính quyết định. Những quyết sách vào thời điểm hiện nay có ý nghĩa quan trọng đối với việc có đạt được khát vọng tăng nhanh thu nhập trong dài hạn hay không?” – là câu hỏi được đặt ra trong Báo cáo Việt Nam 2035: “Hướng tới Thịnh vượng, Sáng tạo, Công bằng và Dân chủ”.

Mức tăng trưởng GDP bình quân đầu người sẽ phải đạt 7% mỗi năm từ nay đến năm 2035, thì Việt Nam mới có thể đạt được khát vọng là đuổi kịp Hàn Quốc ở những năm 2000. Hơn thế, Việt Nam còn có cơ hội để vượt lên các nước láng giềng như Indonesia và Philippines.

Tương lai sẽ "kém sắc hồng" nếu chúng ta cữ mãi "lẹt đẹt" năng suất

Còn nếu như mức tăng trưởng chỉ “lẹt đẹt” ở mức 4%, thì 20 năm nữa Việt Nam mới chỉ đạt gần bằng mức Thái Lan hay Bra-xil như hiện nay và khó có thể bắt kịp với các nước láng giềng có mức thu nhập trung bình cao.

Do đó, dù có tăng trưởng nhanh, nhưng đại đa số đều khó có khả năng thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình nếu như năng suất bị đình trệ. Và bức tranh của Việt Nam hay nói cách khác, tương lai của người Việt Nam sẽ tiếp tục trở nên “kém sắc hồng” theo nhận định của Báo cáo Việt Nam 2035 nếu không cải thiện năng suất lao động.

Thực tế là đằng sau thành tựu tăng trưởng ấn tượng của Việt Nam từ năm 1990 là những dấu hiệu đáng lo ngại khi tăng trưởng GDP đã giảm 1 điểm phần trăm so với thập kỷ 1990.

Sự giảm sút này không chỉ do môi trường xấu đi từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008-2009, mà còn do sự sụt giảm về tăng năng suất lao động bắt đầu từ cuối những năm 1990 và sự gia tăng lực lượng lao động trong giai đoạn sau năm 2000.

Trong khi đó, nhìn vào thành phần đóng góp tăng năng suất, thì vốn vẫn có vai trò lớn. Bên cạnh đó là sự chuyển dịch cơ cấu từ ngành nông nghiệp sang các ngành công nghiệp và dịch vụ.

Ngược lại, tăng trưởng năng suất nhân tố tổng hợp (TFP), nhân tố đóng góp chính cho tăng trưởng năng suất lao động trong những năm 1990, đã sụt giảm mạnh trong giai đoạn sau năm 2000 và tăng trưởng năng suất lao động đã giảm ở hầu hết các khu vực.

Hàn Quốc đã từng vô vọng... còn Việt Nam thì sao?

So sánh với Hàn Quốc cách đây hơn 35 năm, vào đầu thập kỷ 1980, nước này cũng có cùng trình độ phát triển như Việt Nam như hiện nay. Thế nhưng, Hàn Quốc đã tăng năng suất lao động đáng kể, dựa trên một chương trình cải cách thể chế tổng thể và dài hạn hơn.

Đơn cử như nước này đã tập trung ổn định kinh tế vĩ mô, hiện đại hóa nông nghiệp, đặc biệt là cải thiện năng lực cạnh tranh và giảm điều tiết thị trường… để tăng năng suất. Một số biện pháp dài hạn hơn như đẩy mạnh giáo dục đại học, nghiên cứu & phát triển, đô thị hóa cũng được thực hiện.

So sánh giữa Hàn Quốc với Việt Nam, Chủ tịch Ngân hàng Thế giới ông Jim Young Kim cũng cho rằng, với xuất phát điểm giống như Hàn Quốc, nếu Việt Nam hoàn toàn nỗ lực trong cải cách, đặc biệt là giải quyết nút thắt về năng suất lao động, thì Việt Nam hoàn toàn có thể làm được nhiều hơn.

“Hàn Quốc từng được xem là trường hợp vô vọng khi nhiều chuyên gia nghĩ rằng Hàn Quốc không có cơ hội để phát triển. Tương tự, cách đây 25 năm với tỷ lệ nghèo đói ở mức 50%, mọi người không nghĩ có hy vọng gì ở Việt Nam. Nhưng chúng ta thấy một câu chuyện kỳ diệu khác” – Chủ tịch WB nhìn nhận.

Vẫn chưa là quá muộn để người Việt có thể tăng thu nhập gấp 3 lần và hơn thế nữa…

Tuy nhiên, trong giai đoạn phát triển tiếp theo, dự báo tác động đối với tăng trưởng kinh tế nói chung của mỗi một nhân tố nêu trên sẽ giảm mạnh hơn so với tác động lên xu hướng năng suất. Thêm vào đó, bối cảnh kinh tế thế giới sẽ kém thuận lợi hơn nhiều so với thời kỳ trước khủng hoảng tài chính toàn cầu.

Do đó, theo nhận định của các chuyên gia, lợi thế của Việt Nam hiện nay là vẫn còn đủ thời gian để tái khởi động tăng năng suất lao động mà không ảnh hưởng tới mục tiêu tăng thu nhập vào năm 2035.

Theo Báo cáo Việt Nam 2035, cần phải hành động ngay với các kế hoạch ngắn hạn, trung hạn và dài hạn, cụ thể:

Trước mắt, việc ưu tiên hàng đầu là tăng cường nền tảng vi mô của nền kinh tế thị trường để chặn đà suy giảm tăng năng suất. Trên cơ sở tạo điều kiện cho sự tham gia mạnh hơn và hiệu quả hơn của khu vực tư nhân.

Về trung hạn, cần hướng vào mục tiêu hỗ trợ công cuộc tái cơ cấu và làm sâu sắc hơn tiến trình hội nhập toàn cầu bằng cách hiện đại hóa và thương mại hóa khu vực nông nghiệp, nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu và xây dựng thể chế kinh tế vĩ mô vững chắc và tin cậy hơn.

Về dài hạn, trọng tâm là khuyến khích học tập và sáng tạo, thúc đẩy tích tụ đô thị và đảm bảo phát triển bền vững về môi trường.