Thêm cơ quan ngang bộ để quản lý doanh nghiệp Nhà nước

Sáng 2/4, tại Hà Nội, Đảng ủy khối Doanh nghiệp trung ương tổ chức hội nghị “Đẩy mạnh tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước khối doanh nghiệp trung ương đến năm 2015”. Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Văn Ninh; Trưởng Ban Kinh tế trung ương Vương Đình Huệ đến dự.

Theo ông Nguyễn Văn Ngọc – Phó Bí thư thường trực Đảng ủy khối, Đảng bộ khối có 32 tập đoàn, tổng công ty và ngân hàng, trong giai đoạn 2011 – 2015 có 28 đơn vị thuộc đối tượng cần xây dựng đề án tái cơ cấu. Đến nay toàn bộ 28 đơn vị đều đã hoàn thành xây dựng đề án tái cơ cấu, trong đó có 24 đề án đã được phê duyệt.

Theo đề án, tất cả 24 đơn vị được tổ chức theo mô hình công ty mẹ - công ty con; trong đó có 15 công ty mẹ Nhà nước giữ 100% vốn điều lệ; 9 công ty mẹ cần tiến hành cổ phần hóa. Đến nay có 3 công ty mẹ đã tiến hành cổ phần hóa là Tập đoàn Bảo Việt, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam, Tổng công ty Thép Việt Nam. Các công ty mẹ sẽ cổ phần hóa trong năm 2014 là Tập đoàn Dệt may, Tổng công ty Hàng không. Năm 2015, cổ phần hóa 4 tổng công ty còn lại là Tổng công ty Hàng hải, Tổng công ty Sông Đà, Tổng công ty Đầu tư Phát triển nhà và đô thị, Tổng công ty Công nghiệp Xi măng.

Tổng số doanh nghiệp cần thực hiện thoái toàn bộ vốn nhà nước theo đề án là 642 doanh nghiệp, số đã thực hiện xong là 167 doanh nghiệp với số vốn đã thoái, thu về ngân sách là 7,8 nghìn tỷ đồng. Từ nay đến 2015 còn phải tiếp tục thoái vốn tại 472 doanh nghiệp.

Song song với thực hiện tái cơ cấu, các doanh nghiệp trong khối đã nỗ lực duy trì, phát triển kinh doanh, nâng cao hiệu quả hoạt động. So với năm 2011, tổng doanh thu năm 2013 đã tăng 8,3%; lên 1.804.821 tỷ đồng. Vốn chủ sở hữu tăng 34%, lên 1.034.588 tỷ đồng (tương đướng tăng 263 nghìn tỷ đồng); tổng lợi nhuận tăng 25,7% lên 90.396 tỷ đồng, nộp ngân sách tăng 25,3%, lên 297.023 tỷ đồng. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) giảm nhẹ 0,58% trong 3 năm (từ 2011), đạt 8,74% năm 2013.

Vốn nhà nước đầu tư vào doanh nghiệp trong khối được bảo toàn và tiếp tục phát triển. Nộp ngân sách liên tục tăng: năm 2013 các doanh nghiệp đã nộp trên 297 nghìn tỷ đồng, tương đương 36,6% tổng thu ngân sách nhà nước; góp phần quan trọng hoàn thành kế hoạch thu.

Tiến độ chậm, kết quả hạn chế

Theo ông Nguyễn Văn Ngọc, một số đơn vị triển khai công tác cổ phần hóa rất chậm như Tổng Công ty lương thực miền Bắc, Tổng công ty đường sắt Việt Nam.

Tiến độ TCC, đặc biệt là cổ phần hóa, sắp xếp lại DN còn chậm, kết quả rất hạn chế. Đến nay, trong tổng số 80 DN cần cổ phần hóa mới thực hiện xong 10 DN.

Nguyên nhân khách quan, theo ông Nguyễn Văn Ngọc, là do hầu hết các đề án tái cơ cấu đều mới được phê duyệt (năm 2013 có 18 đề án, năm 2012 có 5 đề án, năm 2011 có 1 đề án). Các cơ chế, chính sách chưa được ban hành kịp thời, đồng bộ. Đồng thời trong 3 năm qua thị trường chứng khoán suy giảm sâu, tình hình kinh tế, tài chính khó khăn, không thuận lợi cho cổ phần hóa, thoái vốn. Nguyên nhân chủ quan là các đơn vị chưa thực hiện quyết liệt, chưa có động lực và thiếu nguồn lực tài chính để thực hiện tái cơ cấu.

Công tác quản trị doanh nghiệp đổi mới còn chậm, tại một số tập đoàn, tổng công ty, năng lực quản trị chưa tương xứng với qui mô, vị trí của đơn vị. Công tác quản lý tài chính, đầu tư, quản trị rủi ro, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí còn lỏng lẻo. Việc thực hiện công khai, minh bạch thông tin, áp dụng công nghệ thông tin và các công cụ hiện đại trong quản trị DN còn yếu. Hiệu quả hoạt động của các DN trong khối chưa cao, tỷ suất lợi nhuận trên vốn (ROE) giảm 0,58% trong trong 3 năm. Một số đơn vị chậm được phê duyệt điều lệ, vốn điều lệ chưa được cấp đủ hoặc qui mô còn nhỏ, không tương xứng với vị trí, nhiệm vụ được giao.

Công tác sắp xếp lại lao động còn nhiều vướng mắc, một số DN như Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy, Tập đoàn CN than khoáng sản Việt Nam, Tập đoàn Điện lực Việt Nam, NH Nông nghiệp và PTNT có số lao động dôi dư cần sắp xếp hàng nghìn người nhưng chưa giải quyết được nên đang ảnh hưởng đến tâm tư, cuộc sống của người lao động và hiệu quả của DN.

Cần một mối quản lý

Trước các khó khăn, vướng mắc trong quá trình cổ phần hóa, quản trị DN, Đảng ủy Khối đề nghị xem xét, sửa đổi Luật Doanh nghiệp, bổ sung các quy định riêng điều chỉnh quản lý và hoạt động của các DNNN hoặc xem xét ban hành luật riêng dành cho DNNN phù hợp với những đặc thù về chủ sở hữu, mục tiêu hoạt động, vị trí, vai trò.

Cụ thể, xem xét sửa đổi Điều 120 Luật Doanh nghiệp vì theo quy định của điều này thì khi sắp xếp sáp nhập các đơn vị thành viên đã cổ phần hóa của các TCT nhà nước thì cổ đông nhà nước không được quyền biểu quyết; việc sáp nhập phụ thuộc hoàn toàn vào quyết định của các cổ đông thiểu số.

Với Chính phủ, bộ ngành, Đảng ủy Khối đề nghi ban hành các cơ chế chính sách và hướng dẫn làm cơ sở cho việc triển khai tái cơ cấu: quy chế quản trị công ty TNHH một thành viên do nhà nước làm chủ sở hữu, nghị định về quản lý người giữ chức danh quản lý tại doanh nghiệp 100% vốn Nhà nước và DN mà Nhà nước nắm trên 50% vốn điều lệ.

Ngoài ra, cũng cần sớm có văn bản pháp lý hướng dẫn cổ phần hóa bộ phận doanh nghiệp của công ty nhà nước đã CPH (hiện mới chỉ có hướng dẫn cho công ty TNHH MTV 100% vốn NN theo Nghị định 59/20111/NĐ-CP ngày 18/7/2011).

Về thoái vốn đối với các khoản vốn đầu tư chéo giữa các tập đoàn, tổng công ty, ngân hàng, cho phép các đơn vị này được mua lại, chuyển nhượng số vốn đang góp theo giá trị sổ sách hoặc tự thỏa thuận, chứ không phải đấu giá qua sàn giao dịch chứng khoán, nhằm rút ngắn thời gian thoái vốn. Đối với một số khoản đầu tư nước ngoài, đề nghị được thoái vốn cho đơn vị chịu trách nhiệm chính của các dự án này, hoặc đơn vị do chính phủ chỉ định.

Đổi mới cơ chế giám sát, kiểm tra đối với DNNN, tập trung vào các nội dung: hoàn thiện khung khổ pháp lý, đổi mới nội dung và cách thức giám sát, nâng cao năng lực và động lực giám sát, về lâu dài cần thống nhất trách nhiệm và đầu mối giám sát về một cơ quan chuyên trách quản lý DNNN của Chính phủ (hiện nay do 5 cơ quan: Bộ KH-ĐT, Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ, Bộ L Đ, TB-XH chủ trì theo lĩnh vực mình phụ trách). Nghiên cứu thành lập 1 cơ quan ngang bộ để thực hiện chức năng đại diện chủ sở hữu Nhà nước, là đầu mối thống nhất quản lý các DNNN và vốn đầu tư NN vào DN.

Ban hành qui định làm rõ hoạt động vì mục tiêu công ích và mục tiêu lợi nhuận của DNNN. Hiện nay, việc hạch toán chung hoạt động giữa 2 mục tiêu này gây méo mó thị trường, méo mó kết quả hoạt động kinh doanh của DN, dễ nảy sinh tiêu cực và kìm hãm sự phát triển.

Bộ Tài chính xem xét có giải pháp, lộ trình cụ thể để cấp đủ vốn điều lệ cho các đơn vị còn thiếu (VTC, Agribank, Vinalines…), đồng thời xem xét bố trí nguồn vốn vay tái cơ cấu dài hạn để đảm bảo nguồn lực tài chính lành mạnh cho các đơn vị có nhu cầu./.