Vì sao Việt Nam chưa là nước xuất khẩu chè hàng đầu?

Chưa được thế giới công nhận

Các sản phẩm chè của Việt Nam đã được xuất khẩu đi hơn 100 nước trên thế giới, với nhiều chủng loại chè phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, giá trị của ngành chè nước ta còn thấp. Theo số liệu từ Bộ NN&PTNT, khối lượng xuất khẩu chè của Việt Nam trong 3 tháng đầu năm 2017 ước tính đạt 26.000 tấn, tương ứng với giá trị 38 triệu USD, tăng 12,6% về khối lượng và tăng 6,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2016. Trong khi đó, giá chè xuất khẩu bình quân 2 tháng đầu năm ở mức 1.472 USD/tấn.

Từ lâu, chè đã được trồng rộng rãi ở Việt Nam, cung cấp việc làm cho hơn 354.000 nông dân, đóng góp lớn vào quá trình phát triển nông thôn và giảm bớt đói nghèo. Hiện nay, Việt Nam cũng là nước sản xuất chè lớn thứ 7 và xuất khẩu chè lớn thứ 5 trên thế giới với 124.000 ha diện tích trồng chè và hơn 500 cơ sở sản xuất chế biến, công suất đạt trên 500.000 tấn chè khô mỗi năm.

Tuy nhiên, đáng chú ý là tới nay Việt Nam vẫn chưa được thế giới ghi nhận là nước sản xuất và xuất khẩu chè hàng đầu. Giới chuyên gia cho rằng nguyên nhân là do đa phần chè xuất khẩu Việt Nam vẫn chủ yếu xuất sang thị trường dễ tính, chưa nhiều sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào thị trường yêu cầu chất lượng cao như EU, Mỹ...

Sản phẩm chè Việt Nam vẫn được khách hàng thế giới biết đến về khả năng cung cấp khối lượng lớn, giá rẻ và chất lượng xuất khẩu trung bình. Ngoài ra, các nhà sản xuất và xuất khẩu chè Việt Nam cũng đang phải đối mặt với nhiều thách thức về chi phí sản xuất, công nghệ chế biến, tiêu chuẩn chất lượng, quảng bá, xây dựng thương hiệu.

Trong khi đó, cách thức trồng, chế biến chè hiện có một số khâu không tuân thủ tiêu chuẩn nên rất khó đảm bảo chất lượng, chưa kể tới chuyện tranh mua, tranh bán nguyên liệu là một trong những bất cập của ngành sản xuất chè.

Theo Hiệp hội chè Việt Nam, trước đây, nông dân thu hái chè búp tươi khoảng 20 lá, nhưng nay người dân cắt cả cành, không theo tiêu chuẩn chung. Quy chuẩn về nguyên liệu, máy móc, vệ sinh an toàn thực phẩm ở nhiều nhà máy chè vẫn là vấn đề bất cập.

Ông Nguyễn Hữu Tài - Chủ tịch Hiệp hội chè Việt Nam cho biết, mỗi năm, ngành chè phải chịu thiệt hại hàng trăm tỉ đồng do ngành chè chưa thực hiện được đúng luật tiêu chuẩn, quy chuẩn về nguyên liệu, cách thức chế biến, tiêu thụ do nhà nước ban hành.

Phải tham gia chuỗi giá trị

Trước thực trạng trên, giới chuyên gia kiến nghị thách thức lớn trước mắt của Việt Nam là phải thay đổi được hình ảnh này bằng cách tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị.

Mới đây, tại Hội nghị phát triển ngành chè bền vững lần thứ 5 do Ban Chỉ đạo phát triển ngành chè phối hợp với Bộ NN&PTNT và Hiệp hội chè Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, một trong những mục tiêu chính được đặt ra của ngành chè Việt Nam là phải tiếp tục thúc đẩy các hộ trồng chè trên cả nước tham gia vào chuỗi cung ứng chè bền vững và chất lượng.

Theo mục tiêu của Hiệp hội chè, đến hết năm 2017 sẽ đào tạo, tập huấn và hỗ trợ kỹ thuật cho 15 nhà máy cùng 16.500 nông hộ trồng chè trên cả nước về nông nghiệp bền vững, với sản lượng đạt chứng nhận khoảng 15 nghìn tấn, tiếp cận được thị trường thế giới và cung ứng cho Tập đoàn Unilerver Việt Nam.

Ngoài ra Hiệp hội cũng cho biết, trong năm 2017 sẽ xây dựng và áp dụng mô hình Agri Team (đội bảo vệ thực vật tập trung) nhằm giúp doanh nghiệp kiểm soát việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật tại vùng trồng chè, đồng thời thường xuyên cập nhật các thay đổi về quy định dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tại các thị trường lớn và các vấn đề liên quan đến kỹ thuật nông nghiệp.

Hiệp hội cũng sẽ phối hợp với Tổ chức phát triển bền vững Hà Lan (IDH) để nâng cao chất lượng sản xuất chè Việt Nam, phù hợp với các tiêu chuẩn thế giới thông qua cải thiện chất lượng của cả chuỗi giá trị từ sản xuất – chế biến – chứng nhận – tiêu thụ, từ đó nâng cao lợi ích của tất cả các thành phần tham gia chuỗi.