Xử lý 12 dự án thua lỗ hàng nghìn tỉ đồng: Không thể để thất thoát tài sản quốc gia!

Những “xác chết biết đi”

Theo chỉ đạo của Ban chỉ đạo Chính phủ về xử lý các tồn tại, yếu kém của các dự án nghìn tỉ thuộc các doanh nghiệp do ngành công thương quản lý, Bộ Công Thương đã yêu cầu Vụ Kế hoạch phối hợp với các đơn vị liên quan báo cáo cho bộ trước ngày 10.2.2017 về 12 dự án kém hiệu quả, có nguy cơ đóng cửa, phá sản, bao gồm Nhà máy sản xuất xơ sợi Đình Vũ, dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam, dự án Nhà máy gang thép Thái Nguyên giai đoạn 2, Nhà máy nhiên liệu sinh học Bio-Ethanol Dung Quất, Đạm Hà Bắc, Đạm DAP Lào Cai, DAP Hải Phòng, Ethanol Bình Phước, Ethanol Phú Thọ, Nhà máy đóng tàu Dung Quất, dự án liên doanh giữa đối tác mỏ Quý Sa và Nhà máy gang thép Lào Cai.

Trao đổi với phóng viên Báo Lao Động, TS Lê Đình Ân - nguyên Giám đốc Trung tâm Dự báo kinh tế - xã hội (thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư) - chỉ ra: Đây là bài học sâu sắc cho công tác hoạch định chiến lược, chủ trương đầu tư nhưng không chú trọng đến hiệu quả, không dự báo dài hạn các yếu tố tác động đến dự án để xảy ra tình trạng dự án vừa đi vào hoạt động đã thua lỗ (như Gang thép Thái Nguyên), thậm chí có dự án thua lỗ nặng nề ngay trong quá trình xây dựng buộc phải đóng cửa (3 dự án nhiên liệu sinh học Ethanol)…

TS Lê Đăng Doanh - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư (Bộ KHĐT) - gọi những dự án thua lỗ nghìn tỉ này là “những xác chết biết đi”. Ông ví von, với những “xác chết biết đi” này, rõ ràng, cơ quan chủ quản là Bộ Công Thương cũng phải có trách nhiệm. Cần có sự phân loại rõ ràng để “cứu”, với những dự án còn “cứu” được thì dứt khoát phải tìm nhà đầu tư bán phần vốn nhà nước, chuyển đổi chủ sở hữu để hoạt động hiệu quả, còn với những dự án thua lỗ mất vốn thì buộc phải “đem bán và đem chôn”... Đây là vốn nhà nước, là tiền thuế của dân, phải chỉ ra đích danh cá nhân, tập thể chịu trách nhiệm chứ không thể nói lỗ là “hòa cả làng”.

3 nhóm giải pháp để xử lý

TS Nguyễn Minh Phong - một chuyên gia kinh tế - rất thống nhất với quan điểm: Cần làm ngay là tiến hành rà soát lại các một cách nghiêm túc và khách quan cả 12 dự án. “Đặt lên bàn cân” tất cả các nguyên nhân, bóc tách, làm rõ đâu là nguyên nhân khách quan, chủ quan, đâu là trách nhiệm thuộc tập thể và cá nhân; đặc biệt, cần làm rõ sự cần thiết và đánh giá tác động hai mặt của dự án, từ đó đưa ra các phương án xử lý, giải quyết phù hợp; tập trung vào các giải pháp xử lý hiệu quả và khả thi nhất về tài chính, thị trường và quản trị doanh nghiệp. Theo đó, ông chia 12 dự án thành 3 nhóm khác nhau theo cấp độ cần thiết để xử lý:

Thứ nhất, nhóm quan trọng, nên duy trì, nhưng chuyển dự án Nhà máy đóng tàu Dung Quất theo cơ chế kết hợp kinh tế với quốc phòng, trước mắt giao cho quân đội quản lý, đồng thời chuyển đổi mục đích đầu tư và cơ chế quản lý dự án Nhà máy gang thép Thái Nguyên (giai đoạn 2) sang thực hiện chủ yếu sản xuất thép đặc chủng, chuyên cung cấp cho đóng tàu, chế tạo vũ khí, thiết bị quân sự và tàu cá biển lớn, cũng như thép cao cấp phục vụ phát triển kinh tế, nhất là kinh tế biển đáp ứng nhu cầu đóng tàu vươn khơi hiện đang nóng và những ngành công nghiệp cơ khí chế tạo và hỗ trợ có nhu cầu ngày càng cao, có triển vọng xuất khẩu.

Thứ hai, nhóm cần thiết, đối với các dự án về sản xuất đạm và nhà máy nhiên liệu sinh học Bio-Ethanol thì xử lý theo những nguyên nhân cụ thể, với tinh thần tiếp tục duy trì, thúc đẩy cổ phần hóa và đồng bộ các giải pháp nhằm cải thiện hoạt động của chúng, đáp ứng nhu cầu tương lai ngày càng tăng của đất nước, tiến tới xuất khẩu.

Thứ ba, nhóm linh hoạt, với các dự án khác có thể linh hoạt xử lý cụ thể theo từng dự án đúng tinh thần bảo đảm cơ chế thị trường và không để thất thoát tài sản quốc gia, khuyến khích thực hiện cổ phần hóa và các hoạt động M&A, thậm chí cho phá sản hoàn toàn theo kiểu “thà đau một lần còn hơn kéo dài”, gây lãng phí nguồn lực quốc gia…

Đồng tình với giải pháp phân loại để xử lý, TS Lê Đình Ân nhấn mạnh vẫn cần phải tính toán đến sự cần thiết trong dài hạn, không vì nể nang mà “cứu” những dự án không hiệu quả rồi một vài năm sau lại phải gánh. Với những dự án đã vực dậy cần có biện pháp chuyển đổi công nghệ phù hợp, tái cơ cấu đầu tư và chuyển đổi chủ sở hữu để thay đổi phương thức quản trị doanh nghiệp. “Về lâu dài, cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý và đổi mới cơ chế quản lý nhằm siết chặt kỷ cương và nâng cao chất lượng quản lý đầu tư công, chống các hành vi lạm dụng, cơ hội chủ nghĩa và tham nhũng chính sách trong quản lý các hoạt động đầu tư công nói riêng, quản lý kinh tế nhà nước nói chung, ngăn chặn ngay từ đầu không cho phép lặp lại và “đẻ thêm” những dự án thua lỗ nghìn tỉ kiểu như vậy” - TS Nguyễn Minh Phong chốt lại.