Xử lý nợ xấu: Cần hỗ trợ pháp lý cho ngân hàng

Nguy cơ nợ xấu tăng cao

Trong bối cảnh trên, để kiểm soát nợ xấu, góp phần bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng, NHNN đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ như tăng cường công tác giám sát tình hình hoạt động của TCTD, nhất là hoạt động cấp tín dụng, trong đó đặc biệt là cấp tín dụng đối với các lĩnh vực tiềm ẩn rủi ro; kiểm soát, xử lý, thu hồi nợ xấu và chất lượng tín dụng của TCTD; thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ và giữ nguyên nhóm nợ theo quy định tại Thông tư số 02... Song song với đó NHNN tiếp tục chỉ đạo các TCTD tăng trưởng tín dụng an toàn, hiệu quả; thường xuyên kiểm tra, giám sát và đánh giá việc sử dụng vốn vay, khả năng trả nợ của khách hàng, đồng thời chủ động rà soát thiệt hại của khách hàng để tiếp tục thực hiện cơ cấu lại thời hạn trả nợ, giữ nguyên nhóm nợ theo quy định và áp dụng các chính sách nhằm hỗ trợ khách hàng hồi phục sản xuất kinh doanh, đặc biệt là các khách hàng chịu ảnh hưởng bởi cơn bão số 3, lũ lụt, sạt lở đất trong thời gian gần đây...

Tính đến cuối tháng 10/2024, tỷ lệ nợ xấu nội bảng (không bao gồm 5 ngân hàng đang kiểm soát đặc biệt) ở mức 1,96%; nợ xấu nội bảng, nợ bán Công ty Quản lý tài sản các TCTD Việt Nam (VAMC) chưa xử lý và nợ tiềm ẩn thành nợ xấu (không bao gồm 5 ngân hàng đang kiểm soát đặc biệt) chiếm tỷ lệ 3,28% so với tổng dư nợ.

Dù đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp nhưng nợ xấu vẫn có xu hướng tăng trong bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế. Ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa tài chính – ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi bày to lo ngại, bên cạnh các khoản nợ xấu hiện hữu, nợ xấu tiềm ẩn cũng là một mối lo ngại cho các ngân hàng. Nhiều khoản vay được cơ cấu lại trong giai đoạn khó khăn có nguy cơ chuyển thành nợ xấu nếu kinh tế không có sự phục hồi nhanh chóng. Điều này tạo ra áp lực lớn cho các ngân hàng trong việc kiểm soát chất lượng tín dụng và duy trì thanh khoản.

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng cũng băn khoăn về việc các TCTD phải đối diện với nợ xấu tiềm ẩn rủi ro trong bối cảnh Nghị quyết 42 hết hiệu lực, công tác thu hồi nợ xấu gặp nhiều khó khăn, nhiều khách hàng thiếu hợp tác, TCTD không được quyền thu giữ tài sản, cá biệt có khách hàng cố tình không trả nợ… làm ảnh hưởng đến quá trình tái cơ cấu và xử lý nợ xấu.

Về phía cơ quan điều hành, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cũng chia sẻ nợ xấu đã xử lý được một bước quan trọng nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với an toàn, hiệu quả hoạt động của các TCTD. Nợ xấu hiện đang tập trung chủ yếu ở các TCTD yếu kém, tuy nhiên chưa thể xử lý nhanh được do nhiều khoản nợ liên quan đến vụ án, hồ sơ pháp lý chưa hoàn chỉnh và khả năng trích lập dự phòng rủi ro của TCTD còn nhiều hạn chế. Còn thiếu các cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích các nhà đầu tư trong nước và ngoài nước tham gia xử lý TSBĐ và mua bán nợ xấu; thị trường mua bán nợ chưa thực sự phát triển.

Giải pháp toàn diện để xử lý nợ xấu hiệu quả

Ở góc độ ngân hàng, Tổng giám đốc Agribank Phạm Toàn Vượng cũng bày tỏ lo lắng đối với vấn đề xử lý nợ xấu, dù đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp nhưng nợ xấu vẫn có xu hướng tăng trong bối cảnh khó khăn chung của nền kinh tế và gần đây là tác động của cơn bão số 3. Điều này khiến việc thực hiện mục tiêu đưa tỷ lệ nợ xấu, nợ tiềm ẩn trở thành nợ xấu xuống dưới 3% gặp rất nhiều thách thức. Theo đó, Agribank mong muốn Chính phủ và các cấp có thẩm quyền tạo cơ chế, quy định phù hợp về xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu, hỗ trợ các TCTD về cơ sở pháp lý để xử lý các vướng mắc trong công tác xử lý tài sản để thu hồi tối đa nợ xấu phát sinh.

Để xử lý hiệu quả và kiểm soát nợ xấu trong thời gian tới, ông Nguyễn Quang Huy đề xuất một số giải pháp toàn diện. Đó là các ngân hàng cần nâng cao tiêu chí xét duyệt khoản vay, dựa trên phân tích toàn diện năng lực tài chính và dòng tiền của khách hàng. Việc đảm bảo chất lượng tín dụng ngay từ đầu là yếu tố then chốt để giảm thiểu nguy cơ nợ xấu trong tương lai. Việc đảm bảo chất lượng tín dụng từ đầu là yếu tố cốt lõi để ngăn ngừa nợ xấu. Đồng thời, ngân hàng nên ứng dụng công nghệ hiện đại như Big Data và trí tuệ nhân tạo (AI) để nhận diện sớm các khoản vay tiềm ẩn rủi ro, từ đó đưa ra biện pháp xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, ngân hàng cần tham gia sâu hơn vào quá trình tái cấu trúc doanh nghiệp, hỗ trợ khách hàng hồi phục hoạt động sản xuất kinh doanh. Việc đưa các khoản nợ trở lại nhóm đủ tiêu chuẩn không chỉ giảm áp lực tài chính mà còn giúp duy trì mối quan hệ đối tác lâu dài. “Thay vì chỉ là “nhà cho vay”, các ngân hàng nên trở thành đối tác chiến lược, cung cấp các gói giải pháp tư vấn toàn diện cho doanh nghiệp, từ phân tích cơ hội đầu tư đến quản trị rủi ro và tối ưu hóa dòng tiền. Mặt khác, ngân hàng hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh cũng là một cách tạo dòng tiền ổn định, giảm nguy cơ nợ xấu phát sinh”, ông Huy khuyến nghị.

Đặc biệt, Việt Nam cần xây dựng hành lang pháp lý thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường mua bán nợ. Điều này không chỉ tăng tính thanh khoản mà còn giảm áp lực xử lý nợ cho các ngân hàng. Việc cung cấp thông tin minh bạch về tài sản đảm bảo và các khoản nợ xấu, giúp thị trường hoạt động hiệu quả và tăng niềm tin từ các nhà đầu tư. “Với các giải pháp toàn diện và đồng bộ, ngành Ngân hàng hoàn toàn có thể vượt qua thách thức hiện tại, không chỉ kiểm soát được nợ xấu mà còn thúc đẩy sự phát triển ổn định và bền vững của hệ thống tài chính quốc gia”, ông Nguyễn Quang Huy kỳ vọng.

Định hướng giải pháp đối với vấn đề nợ xấu, NHNN cho biết, thời gian tới sẽ thể chế hóa một số quy định và xây dựng kế hoạch tổng thể để đảm bảo thực hiện được các giải pháp, mục tiêu của Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021-2025”. Bên cạnh đó, tập trung thực hiện phương án xử lý các TCTD yếu kém, triển khai cơ cấu lại các NHTM được kiểm soát đặc biệt theo chỉ đạo của các cấp có thẩm quyền; Đẩy mạnh xử lý nợ xấu, nâng cao chất lượng tín dụng, ngăn ngừa, hạn chế tối đa nợ xấu mới phát sinh.

Để tạo thuận lợi hơn nữa trong việc xử lý nợ xấu, NHNN đề xuất luật hóa một số quy định của Nghị quyết số 42/2017/QH14 trong việc xử lý nợ xấu và xử lý tài sản bảo đảm nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các TCTD, tổ chức mua bán nợ. “Chính phủ cho tiếp tục luật hóa những nội dung quy định tại Nghị quyết 42 của Quốc hội nhằm tháo gỡ khó khăn cho các TCTD trong công tác thu hồi nợ cũng như mua bán và xử lý nợ xấu. Bộ Tư pháp và Tòa án Nhân dân tối cao xem xét rà soát Bộ Luật dân sự 2015, Luật Phá sản 2014 để sửa đổi, bổ sung theo hướng nâng cao trách nhiệm dân sự đối với người đi vay và cho phá sản với các doanh nghiệp yếu kém không còn khả năng phục hồi, giảm gánh nặng cho nền kinh tế”, Phó Thống đốc Đào Minh Tú kiến nghị.

Xử lý nợ xấu không chỉ là bài toán nội tại của các ngân hàng mà còn đòi hỏi sự hỗ trợ từ Chính phủ và các cơ quan chức năng. Luật hóa Nghị quyết 42, hoàn thiện các quy định pháp luật và thúc đẩy thị trường mua bán nợ là những bước đi cấp thiết để đảm bảo an toàn cho hệ thống tài chính quốc gia.