Roman Abramovich - vị tỷ phú lạc trôi giữa những "làn đạn": Bị phương Tây đóng băng tài sản nhưng đang chạy đua cho hòa bình ở Ukraine

Khi xe tăng Nga vượt qua biên giới Ukraine hôm 24/2, Financial Times dẫn nguồn tin cho biết Tổng thống Nga Vladimir Putin đã triệu tập cuộc họp với các nhà tài phiệt hàng đầu đất nước tại Điện Kremlin. Thời điểm đó, Roman Abramovich đang có mặt miền nam nước Pháp, nơi ông sở hữu biệt thự Château de la Croë nằm bên bờ biển Antibes. Ông vội vã đến Moscow trên máy bay riêng nhưng quá muộn.

Sau đó, Abramovich được bố trí để có một cuộc gặp riêng với Tổng thống Putin. Các nguồn thạo tin cho biết, vị tỷ phú đã xin lỗi ngài Tổng thống vì sự chậm trễ của mình. Abramovich cũng không quên đưa ra những ý tưởng, quan điểm để họ có thể chấm dứt xung đột ở Ukraine.

Cũng theo các nguồn thạo tin, ông Putin đã nghe những gì Abramovich nói. Cuối cùng, Tổng thống Nga gửi lời chúc phúc cá nhân cho Abramovich, người sẽ đóng vai trò trung gian hòa giải của các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine.

Ở thời điểm hiện tại, mối quan hệ giữa Nga và phương Tây đang tụt xuống mức rất thấp trong lịch sử. Chính bởi lẽ đó, những nhà tài phiệt có quan hệ tốt với phương Tây chắc chắn sẽ không được lòng Điện Kremlin. Tuy nhiên, Abramovich có thể là một ngoại lệ.

Sau cuộc gặp với Tổng thống Putin, Abramovich đã có một cuộc phiêu lưu điên cuồng, di chuyển như con thoi giữa các bên nhằm tìm ra giải pháp hòa bình cho Ukraine. Bên cạnh đó, ông cũng phải bảo vệ khối tài sản khổng lồ của mình trước các lệnh trừng phạt của phương Tây.

Chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine đã thực sự làm xáo trộn cuộc sống của Abramovich, người vốn rất kín tiếng. Tại phương Tây, Abramovich đã xây dựng hình ảnh của mình rất cẩn thận nhưng nó không giúp ông tránh khỏi các lệnh trừng phạt. Vương quốc Anh đã buộc Abramovich phải rao bán câu lạc bộ Chelsea và đưa 2 siêu du thuyền vượt vùng biển rộng lớn để tị nạn ở Thổ Nhĩ Kỳ.

Chưa hết, Abramovich cũng phải chuyển quyền quản lý ít nhất 2 quỹ đầu tư của mình cho các đơn vị liên kết. Người ta cũng cho rằng Abramovich đang cố rút một lượng tiền lớn từ các nhà quản lý tài sản toàn cầu. Cổ phiếu Evraz, nhà sản xuất thép niêm yết tại London và là tài sản công nghiệp chính còn lại của ông, bị đình chỉ giao dịch sau khi giảm 85% trong năm nay.

Tuy nhiên, cả thế giới đều phải công nhận rằng tài sản không phải mối quan tâm duy nhất của Abramovich ở thời điểm hiện tại. Ông đang tiến hành chính sách ngoại giao con thoi của riêng mình, vốn không làm mất lòng bất cứ bên nào trong mớ bòng bong những căng thẳng hiện nay.

Tháng qua, ông đã bay đi, bay lại giữa Moscow, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ để giúp "môi giới" các cuộc đàm phán. Thậm chí, ông đã tới Kiev ít nhất 2 lần để gặp và trao đổi với Tổng thống Volodymyr Zelensky. Vai trò quá lớn của Abramovich trong việc tìm kiếm các giải pháp hòa bình đã khiến ông bị đầu độc. Rất may, vụ việc không gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe của Abramovich cũng như quyết tâm của ông.

Trong vòng đàm phán mới nhất giữa Nga và Ukraine diễn ra tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, Abramovich đã ngồi cùng đoàn đàm phán Nga và trò chuyện với Tổng thống nước chủ nhà Recep Tayyip Erdogan. Công chúng cũng đã chính thức được biết về sự góp mặt của tỷ phú gốc Do Thái trong các cuộc đàm phán hòa bình dù vai trò của ông thường xuyên thay đổi.

Tuy nhiên, trong quá trình này, Abramovich cũng đã đảo ngược hình ảnh mà ông muốn xây dựng. Hai thập kỷ qua, Abramovich luôn không bao giờ nói rằng ông là người thân tín của Tổng thống Putin. Tuy nhiên, sự hiện diện của ông trong các cuộc đàm phán, thậm chí còn đối thoại với Tổng thống Erdogan, cho thấy vị tỷ phú này rất được Điện Kremlin tin tưởng.

Bản thân ông Dmitry Peskov, người phát ngôn Điện Kremlin, cũng nhấn mạnh Abramovich không phải thành viên chính thức của đoàn đàm phán Nga nhưng đang giúp đỡ trong "một số cuộc tiếp xúc nhất định giữa Nga và Ukraine". Tổng thống Ukraine Zelensky thì trực tiếp đề nghị Mỹ không trừng phạt Abramovich vì vai trò của ông trong việc thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình dù vẫn tỏ ra nghi ngờ mục đích thực sự của nhà tài phiệt.

Những người chỉ trích cho rằng Abramovich đang sử dụng các cuộc đàm phán để cứu vãn tài sản mà ông sở hữu ở nước ngoài. Người phát ngôn của Abramovich thì từ chối bình luận. Ông Peskov cũng từ chối nói về cuộc gặp giữa vị tỷ phú này và Tổng thống Putin.

Trong khi đó, những người thân cận nói rằng mục tiêu lớn nhất của nhà tài phiệt là chấm dứt chiến tranh. Họ không phủ nhận có thể tồn tại mục tiêu kép nhưng nhấn mạnh vào việc Abramovich là người duy nhất đang nỗ lực tìm lại hòa bình cho Ukraine.

Abramovich luôn là kẻ tức thời. Sinh năm 1966 với cha mẹ là người Do thái ở Saratov, cách thủ đô Moscow khoảng 800km về phía nam, Abramovich mồ côi khi mới lên 3. Khi còn trẻ, Abramovich tham gia kinh doanh và đến đầu những năm 1990 thì đặt chân vào lĩnh vực dầu mỏ.

Một cuộc gặp gỡ tình cờ năm 1994 với Boris Berezovsky, một nhà tài phiệt có quan hệ thân thiết với tổng thống Boris Yeltsin lúc bấy giờ, đã thay đổi cuộc đời ông mãi mãi. Với các mối quan hệ, họ mua được công ty dầu khí Sibneft với mức giá khoảng 200 triệu USD. Đây cũng là thỏa thuận sinh lời nhất trong giai đoạn mà nước Nga chịu nhiều khủng hoảng sau khi Liên Xô tan vỡ.

Abramovich và Berezovsky đều thuộc nhóm thân cận với tổng thống Yeltsin nhưng dưới thời ông Putin, vận may của họ nhanh cóng lụi bại. Việc ông Putin, người trở thành tổng thống năm 2000, thay đổi các chính sách khiến giới tài phiệt tìm cách tháo chạy khỏi đất nước. Riêng Abramovich lại đi ngược lại và tỏ ra trung thành với Điện Kremlin. Ông giữ chức thống đốc Chukotka trong 8 năm.

Trong khi đó, Berezovsky công khai đối đầu với ông Putin, bán cổ phần của mình trong một đài truyền hình chính cho Abramovich và bỏ trốn khỏi đất nước để thót mộ cuộc điều tra hình sự về các giao dịch kinh doanh của mình.

Abramovich vốn là người khá kín tiếng trước công chúng. Ông và ông Putin được cho là đã phát triển các mối quan hệ, dù ngay cả những người thân cận cũng đều tỏ ra ngạc nhiên mà mức độ tin tưởng ông Putin dành cho nhà tài phiệt này.

Năm 2005, sự trung thành của Abramovich nhận được phần thưởng xứng đáng. Khi các nhà tài phiệt từng gây dựng cơ đồ trong những năm 1990 lần lượt phải đối mặt với các cuộc điều tra, thậm chí là ngồi tù, Abramovich thoát nạn ngoạn mục khi tập đoàn dầu khi quốc doanh Gazprom đồng ý mua lại Sibneft với giá 13 tỷ USD. Thương vụ này đưa Abramovich một bước thành tỷ phú trong khi ông trùm dầu mỏ lớn nhất của Nga Mikhail Khodorkovsky bị ngồi tù.

Ngay cả trước thương vụ Gazprom mua lại Sibneft, Abramovich có vẻ đã muốn xây dựng một cuộc sống mới ở phương Tây. Năm 2003, ông mua lại Chelsea với giá 150 triệu bảng, một thỏa thuận khiến ông trở thành cái tên nổi tiếng ở Anh. Trong lần trả lời phỏng vấn hiếm hoi, Abramovich nói qua một người phiên dịch rằng: "Thật dễ chịu khi ở đây. Bạn cảm thấy thoải mái và không có cảm giác bị ai đó theo dõi. Tôi nghĩ mọi người sẽ dành cho tôi sự chú ý trong 3-4 ngày tới nhưng rồi họ sẽ quên tôi là ai. Và tôi thích điều đó".

Abramovich đã chi 200 triệu mua bất động sản ở Vương quốc Anh, bao gồm dinh thự 15 phòng ngủ ở Kensington Palace Gardens, nơi trước đây là đại sứ quán Liên Xô. Vị tỷ phú Nga còn đầu tư cho nghệ thuật cũng như góp nửa tỷ USD cho các hoạt động của người Do thái….

Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực của tỷ phú Nga, ông cũng không bao giờ có thể hòa nhập vào phương Tây. Người ta cho rằng Abramovich có đặc quyền đối với nhiều lĩnh vực kinh doanh ở Nga mà những người khác không được phép tham gia. Mối quan hệ chưa được chứng thực giữa Abramovich và Tổng thống Putin cũng khiến phương Tây e ngại.

Dẫu vậy, không phải Abramovich không có thành tựu. Năm 2012, vị tỷ phú này đã chiến thắng một trong những vụ kiện lớn nhất ở Vương quốc Anh khi một thẩm phán tối cao ra phán quyết bất lợi cho nguyên đơn Berezovsky, người đã kiện Abramovich đòi 6,5 tỷ USD tiền bồi thường thiệt hại về cổ phần đang tranh chấp trong Sibneft. Thẩm phán nhận thấy Abramovich "cẩn thận và trung thực" trong khi Berezovsky cố tình "không trung thực".

Năm 2014, khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea, hàng chục người thân cận với ông Putin bị trừng phạt nhưng không quốc gia phương Tây nào động đến Abramovich. Một quan chức Anh thừa nhận nước này luôn để mắt tới tỷ phú Nga nhưng chẳng có động thái quyết liệt nào được đưa ra cho tới gần đây.

Năm 2018, Vương quốc Anh đã trì hoãn phê duyệt đơn xin gia hạn thị thực của Abramovich, khiến ông phải quay xe và nhập tịch Israel. Những khoản đóng góp khổng lồ của Abramovich cho nguồn cội – người Do thái, giúp ông rất có tiếng nói tại Israel.

Tuy nhiên, vận may với Abramovich không kéo dài mãi. Hồi tháng 3, ông đã chính thức bị phương Tây trừng phạt dù Mỹ chưa làm điều tương tự. Câu lạc bộ Chelsea cũng bị tước khỏi quyền định đoạt của Abramovich. Thương vụ rao bán câu lạc bộ hàng đầu nước Anh cũng nhanh chóng đổ bể ngay cả khi ông tuyên bố số tiền thu được sẽ được dùng để hỗ trợ người tị nạn Ukraine.

Phương Tây muốn áp đặt các biện pháp trừng phạt để kéo các tỷ phú Nga khỏi Tổng thống Putin nhưng nó đã phản tác dụng. Khi tài sản ở châu Âu bị phong tỏa, họ sẽ chẳng còn cách nào khác ngoài việc gắn bó chặt chẽ hơn với Điện Kremlin. Abramovich tất nhiên không ngoại lệ.

Khi thương vụ với Chelsea đổ bể, Abramovich đã đưa 2 trong số các siêu du thuyền của mình, chiếc Eclipse và Solaris, đến Thổ Nhĩ Kỳ để tìm bến cảng an toàn. Chiếc Eclipse đã phải thực hiện chuyến đi 28 ngày xuyên Đại Tây Dương từ Sint Maarten ở Caribe để đến Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, Chính quyền Antiguan xác nhận 2 chiếc du thuyền khác đang neo đậu ở hòn đảo Caribe này thuộc sở hữu của Abramovich và họ đang xem xét có giữ chúng theo lệnh trừng phạt của Vương quốc Anh hay không.

Trong khi tài sản vẫn gặp nguy hiểm, Abramovich cũng chưa thể gặt hái được thành tựu gì từ các cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine. Xung đột vẫn tiếp tục diễn ra và vị tài phiệt Nga có thể phải tiếp tục nỗ lực nhằm môi giới thành công một giải pháp để các bên xuống thang căng thẳng, chấm dứt xung đột.