Bách Hóa Xanh và bài toán lợi nhuận trong thị trường 70 tỷ USD

Nhận thấy tiềm năng lớn từ thị trường thực phẩm có quy mô 70 tỷ USD nhưng còn manh mún, Thế Giới Di Động (MWG) đã đặt cược lớn vào chuỗi Bách Hóa Xanh kể từ năm 2017. Bắt đầu với nhiều gian nan, chưa kể đối mặt với nhiều ý kiến trái chiều phía dư luận, Bách Hóa Xanh của "đại gia" điện máy này đã từng rơi vào bế tắc, cổ phiếu MWG theo đó cũng điều chỉnh theo chiều giảm dần của niềm tin nơi nhà đầu tư.

Tuy nhiên, kể từ sự thay đổi trong chiến lược lựa chọn vị trí mở cửa từ tháng 4/2018, doanh thu của các cửa hàng Bách Hóa Xanh đã cải thiện, khoảng cách giữa doanh thu và chi phí trực tiếp chưa bao gồm chi phí khấu hao đang dần thu hẹp.

Áp lực chi phí gia tăng cùng việc mở rộng quy mô

Với điểm sáng ấy, Bách Hóa Xanh đến nay đang lặp lại câu chuyện của Thế Giới Di Động chuỗi ngày manh nha, tức mọc lên rầm rộ, theo kế hoạch Công ty sẽ "chốt" con số 500 cửa hàng đến cuối năm nay. Đi cùng với lộ trình tăng độ phủ, Bách Hóa Xanh phải gia tăng áp lực đối với bài toán tăng chi phí, bởi công tác cải thiện biên lợi nhuận bán lẻ thực phẩm thực tế không phải dễ dàng, và với Thế Giới Di Động giai đoạn mở rộng lại càng khó hơn thế.

Mục tiêu cho 4 tháng cuối năm, Bách Hóa Xanh cho biết sẽ đẩy mạnh mở mới hướng đến mốc 500 cửa hàng, chủ yếu tại khu vực phía Đông (quận 2, 9 và Thủ Đức), phía Nam (quận 4, 7, 8, Bình Chánh và Nhà Bè) của Tp.HCM, và các tỉnh lân cận như Bình Dương, Long An, Đồng Nai, Bến Tre, Tiền Giang.

Trong chiến lược trên, Bách Hóa Xanh cũng tự nhìn nhận được việc mở rộng kinh doanh tiến vào các khu vực sầm uất hơn cũng như triển khai thêm các trung tâm phân phối (bao gồm kho trữ lạnh thực phẩm) làm tăng chi phí hoạt động chuỗi từ đây đến cuối năm 2018. Tuy nhiên, đây là nền tảng cần thiết cho sự phát triển mạnh mẽ của chuỗi trong thời gian tới, Bách Hóa Xanh khẳng định.

Thực tế trên thế giới, bán lẻ thực phẩm là một lĩnh vực hấp dẫn nhờ quy mô thị trường lớn, tăng trưởng ổn định và không chịu ảnh hưởng bởi chu kỳ kinh tế. Tuy nhiên, sự ít khác biệt của mặt hàng thực phẩm cùng độ phân mảnh cao của thị trường khiến cho cạnh tranh trong ngành là rất gay gắt. Các nhà bán lẻ thường phải duy trì biên lợi nhuận khá mỏng, và Bách Hóa Xanh không ngoại lệ.

Theo ghi nhận, việc tối ưu chi phí và thay đổi cơ cấu mặt hàng đã giúp biên lợi nhuận gộp tại cửa hàng của Bách Hóa Xanh tăng trưởng đáng kể, từ 12% cả năm 2017 lên 14% trong quý 1 và 16% trong quý 2 năm 2018. Mặc dù vậy, chuỗi này vẫn còn một chặng đường dài phải đi, để trước mắt là đạt tới mức hòa vốn và xa hơn là đóng góp lớn vào doanh thu/lợi nhuận của Thế Giới Di Động như đã được kỳ vọng.

Nguồn: VDSC.

Những cách để cải thiện biên lợi nhuận cho Bách Hóa Xanh

Trong báo cáo mới đây, Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) có liệt kê một số cách mà các chuỗi bán lẻ lớn trên thế giới áp dụng để cải thiện lợi nhuận, trong đó bao gồm khả năng có thể áp dụng tại Việt Nam của Bách Hóa Xanh.

(1) Tăng giá bán: Việc này không phải dễ dàng đối với mặt hàng có tính đồng nhất cao như thực phẩm, thường thì việc tăng giá bán sẽ dẫn đến mất khách hàng vào tay đối thủ cạnh tranh. Chiến lược này sẽ chỉ hiệu quả khi nhà bán lẻ có lợi thế về thị phần hoặc sản phẩm khác biệt. Đơn cử như chuỗi Whole Foods tại Mỹ luôn duy trì được biên lợi nhuận gộp cao (34%) so với ngành (trên 20%) nhờ đi đầu trong ngành hàng organic.

Tại Việt Nam, tiêu chuẩn phổ biến nhất vẫn là VietGAP, trong khi thực phẩm organic còn là khái niệm rất mới mẻ và chưa phổ biến. Thực phẩm bán tại các cửa hàng nhìn chung không có nhiều khác biệt nên việc bán giá cao hơn mặt bằng chung sẽ khó có thể thành công.

Tuy vậy, Bách Hóa Xanh vẫn có thể tăng giá bán vì giá tại đây đang thấp hơn thị trường. Cụ thể, chuỗi này áp dụng chiến lược giá rẻ để thu hút khách hàng vào giai đoạn ban đầu với mặt bằng giá thực phẩm thấp hơn từ 10-30% so với các đối thủ chính như CoopFood hay SatraFood. Trong các năm tới, giá cả tại Bách Hóa Xanh sẽ tăng dần nhưng vẫn sẽ được giữ thấp hơn các chuỗi khác nhờ lợi thế quy mô và quản lý chi phí hiệu quả.

Nguồn: VDSC.

(2) Tăng cơ cấu thực phẩm tươi: Một thực tế là các chuỗi bán lẻ có cơ cấu mặt hàng càng thiên về thực phẩm thì có biên lợi nhuận càng cao. Đối với Bách Hóa Xanh, việc điều chỉnh cơ cấu mặt hàng đã mang lại cải thiện trong biên lợi nhuận. Hiện nay khoảng 1/3 doanh thu toàn chuỗi tới từ thực phẩm tươi, con số này là 50% ở riêng các cửa hàng tiêu chuẩn. Trong thời gian tới, Công ty sẽ tiến hành mở rộng nhiều cửa hàng nhỏ (<150 m2) để bố trí thêm gian hàng thịt/cá tươi và mở thêm nhiều cửa hàng tiêu chuẩn (150-200 m2). Qua đó, VDSC kỳ vọng tỷ lệ doanh thu đến từ thực phẩm tươi sẽ tiếp tục được tăng lên và gia tăng biên lợi nhuận của toàn chuỗi.

(3) Mở rộng cửa hàng: Cửa hàng lớn hơn sẽ phục vụ được nhiều loại hàng hóa hơn và gia tăng giá trị hóa đơn của mỗi khách hàng. Qua quan sát, diện tích lớn cho phép bố trí thêm quầy hàng thực phẩm mà không phải hy sinh khu vực hàng tiêu dùng là yếu tố chính giúp cho lượng khách đến các cửa hàng Bách Hóa Xanh tiêu chuẩn (150-200 m2) cao hơn đáng kể so với những cửa hàng nhỏ khác (50-150m2). Ngoài tìm mặt bằng mới, Thế Giới Di Động có thể chuyển đổi các cửa hàng Thế Giới Di Động và Điện Máy Xanh mini thành Bách Hóa Xanh trong bối cảnh thị trường hàng điện tử đang dần bão hòa.

Kỳ vọng lợi thế từ mô hình "Thịt tươi cá lội"

Trở lại với Bách Hóa Xanh, trong tháng 8 năm 2018, chuỗi ghi nhận tổng doanh thu của 405 cửa hàng đạt trên 420 tỷ đồng. Mức doanh thu tính bình quân cho các cửa hàng khai trương trước ngày 1/8/2018 đạt trên 950 triệu đồng/cửa hàng.

Thế Giới Di Động cho biết, sau nhiều thử nghiệm, Bách Hóa Xanh đã chuẩn hóa mô hình "thịt tươi, cá lội" để sẵn sàng nhân rộng trong thời gian tới. Các cửa hàng Bách Hóa Xanh đang hoạt động với mô hình chuẩn (từ 160-200m2) đạt mức doanh thu trung bình trên 1,1 tỷ đồng/tháng.

Song song với nỗ lực gia tăng số lượng cửa hàng, Bách Hóa Xanh cho biết sẽ tiếp tục nâng cấp hàng chục cửa hàng từ mô hình cũ (không có "thịt tươi, cá lội") lên mô hình chuẩn và một số cửa hàng từ quy mô chuẩn lên quy mô lớn. Đồng thời, Bách Hóa Xanh sẽ xem xét ngừng hoạt động đối với những cửa hàng không có tiềm năng nâng cấp lên mô hình chuẩn hoặc không đạt ngưỡng doanh thu tối thiểu để hòa vốn EBITDA tại cửa hàng, nhằm tránh ảnh hưởng đến mục tiêu chung của toàn chuỗi.

Như vậy, Bách Hóa Xanh đã áp dụng 2 trong 3 biện pháp khả thi trên, trong đó mô hình "thịt tươi cá lội" được thị trường đánh giá là lợi thế so với nhiều đối thủ hiện nay.

Về mô hình "Thịt tươi cá lội", Thế Giới Di Động cho biết tại mỗi siêu thị Bách Hóa Xanh sẽ lắp đặt một hệ thống hồ cá nước ngọt đơn giản, trong mỗi hồ sẽ nuôi 1 loại cá nước ngọt quen thuộc như cá diêu hồng, cá kèo, cá lóc… các con cá này đều còn sống, bơi lội khỏe mạnh trong hồ nước sạch (cá lội).

Nguồn: Website Bách Hóa Xanh.

Còn về "Thịt tươi", tức thay vì cắt và để sẵn trong các khay nhỏ, thịt tại Bách Hóa Xanh được để nguyên khối lớn, trưng bày trên kệ, khách hàng mua bao nhiêu lấy/cắt bấy nhiêu.

Nguồn: Website Bách Hóa Xanh.

Thách thức tại tỷ lệ hư hao

Ngoài ra, VDSC còn dẫn chứng hai biện pháp giúp cải thiện biên lợi nhuận, liên quan đến tỷ lệ hư hao cũng như nhà cung cấp, thực tế là thách thức dài hạn cho Bách Hóa Xanh. Chi tiết:

(4) Giảm tỷ lệ hư hao: Hàng bán không hết phải bỏ đi sẽ bào mòn biên lợi nhuận vốn đã mỏng của các nhà bán lẻ, nhất là đối với các mặt hàng thực phẩm tươi thường có vòng đời rất ngắn. Đây là vấn đề cố hữu trong ngành thực phẩm. Giải pháp phổ biến nhất là giảm giá đối với thực phẩm để qua ngày hoặc không đạt yêu cầu về hình thức.

Do đang trong giai đoạn thử nghiệm để tìm ra cơ cấu hàng hóa phù hợp, tỷ lệ hàng tươi sống phải bỏ đi của Bách Hóa Xanh là khá cao, từ 2-3%, VDSC nhấn mạnh. Tuy nhiên đây cũng là sự đánh đổi của Bách Hóa Xanh trong giai đoạn ban đầu để đảm bảo cung cấp đủ hàng hóa cần thiết và thu hút được nhiều khách hàng mới.

(5) Tăng số lượng mua trên mỗi nhà cung cấp: Điều này sẽ mang lại chiết khấu cao hơn cho nhà bán lẻ, giảm giá thành và tăng lợi nhuận. Việc mua từ quá nhiều nhà cung cấp sẽ gia tăng chi phí quản lý và vận chuyển, cũng như thường phải trả giá cao hơn để thỏa các điều kiện về đơn hàng tối thiểu. Chiến lược này hiệu quả nhất tại các nước có nền nông nghiệp phát triển nhờ quy mô lớn của các hộ chăn nuôi/trồng trọt. Tại Việt Nam, hoạt động sản xuất nông nghiệp còn manh múng và mức độ tự động hóa chưa cao khiến cho mỗi đại lý hay hộ nông dân chỉ có thể cung cấp một số lượng hạn chế các loại nông sản.

Với Bách Hóa Xanh, việc mở rộng quy mô đồng nghĩa với việc phải gia tăng số lượng nhà cung cấp, khiến cho lợi thế về quy mô bị hạn chế so với mảng kinh doanh điện thoại, vốn chỉ làm việc với vài nhà sản xuất điện thoại lớn, VDSC ghi nhận.