Bạn thuộc tuýp "sư tử, kiến hay chó dẫn đường" trong thị trường lao động? Nếu câu trả lời là loại sở hữu 2 khía cạnh quan trọng này, xin chúc mừng vì sự nghiệp nhất định rộng mở

Xu hướng sự nghiệp của bạn là gì?

Nhiều người quan niệm rằng chuyên môn sâu sẽ giúp nâng cao uy tín, thăng tiến nhanh trong công việc và tăng thu nhập. Còn những người có kỹ năng tổng quát, không chuyên về bất cứ ngành nghề gì thường bị loại bỏ bởi sự xuề xòa, không thực sự tạo thêm giá trị.

Tuy nhiên, sự tiến bộ nhanh chóng của công nghệ và sự thay đổi của thị trường lao động khiến quan niệm này dần trở nên mơ hồ. Sự phức tạp ngày nay đòi hỏi người lao động phải có khả năng phát triển trong mọi tình huống, mọi lĩnh vực. Và những người này được gọi là tổng quát viên.

Tổng quát viên (Generalist) là người có kĩ năng, kiến thức và kinh nghiệm tổng quát trên nhiều lĩnh vực. Các nhà tổng quát viên thường có thể làm nhiều việc khác nhau và cực kỳ hữu ích trong nền kinh tế tự do. Tuy nhiên, họ sẽ không thực sự thực hiện được những nhiệm vụ đòi hỏi tính chuyên môn cao.

Đối lập với tổng quát viên là chuyên viên (Expert). Người có kĩ năng và kiến thức tập trung vào duy nhất một lĩnh vực. Ví như lập trình viên chỉ làm việc trong một chương trình duy nhất. Lợi ích của việc trở thành một chuyên gia là tên thương hiệu của bạn. Mọi người biết đến với bạn để giải quyết một vấn đề liên quan đến chuyên môn của bạn. Nhược điểm là nếu dự án bao gồm bất cứ điều gì ngoài chuyên môn của bạn, bạn có thể sẽ phải chuyển nó cho người khác – một tổng quát viên.

Liệu quyết định nghề nghiệp hiện tại có giúp bạn trụ vững trước những biến đổi sắp tới?

Để biết mình thuộc xu hướng nào, hãy nhắm mắt lại và hình dung thị trường việc làm như một thế giới hoang dã. Trong vương quốc đó, bạn chọn là loài động vật nào? Kiến – thợ xây chăm chỉ, sư tử – chúa tể sơn lâm hay chó kéo xe – bạn đồng hành kiêm dẫn đường?

Nếu đáp án của bạn là sư tử thì bạn chính là dạng chuyên viên điển hình. 

Chuyên viên tựa như chúa tể quyền uy, cai trị muôn loài bằng tài năng và sức mạnh vượt trội. Giữa những cánh rừng bao la, sư tử luôn nhận được ánh nhìn ngưỡng mộ và sự chú ý từ các loài khác. Thế nhưng, lần cuối cùng bạn thấy một chú sư tử là ở đâu? Có phải là một lần dạo chơi trong… sở thú?

Thực tế là sư tử chỉ phát huy sức mạnh trong một môi trường cụ thể. Khi thế giới thay đổi thì những chú sư tử không thể thích nghi được, chúng bị giam trong những chiếc lồng và dần trở nên tuyệt chủng. Khó thích ứng với sự thay đổi là nhược điểm lớn nhất của sư tử hay chuyên viên.

Chúa tể quyền uy chính là biểu tượng cho chuyên viên.

Tương tự, chuyên viên là người có kỹ năng chuyên sâu trong một lĩnh vực cụ thể. Họ là ngôi sao hàng đầu trong lĩnh vực của mình, là người đầu tiên được mọi người "nhớ mặt gọi tên" khi cần giải quyết công việc mang tính phức tạp.

Thế nhưng điều gì sẽ xảy ra khi môi trường công việc chuyển đổi hay khi họ được đề cử lên vị trí quản lý? Khi đó chuyên viên phải đối mặt với "cái lồng giam" của mình, đó chính là "sự bắt buộc thay đổi". Kết quả là vì sự thiếu linh hoạt và chậm thích ứng, họ phải đối mặt với nguy cơ bị đào thải.

Nếu chuyên viên là những chú sư tử thì tổng quát viên sẽ như loài kiến. 

Kiến có mặt ở hầu khắp mọi nơi trên hành tinh. Kiến chính là ví dụ về một tổng quát viên hoàn hảo. Chúng có khả năng sống sót và thích ứng trong nhiều điều kiện môi trường. Chúng có thể xây tổ, vận chuyển thức ăn và hoạt động tập thể một cách có hiệu quả.

Thế nhưng thực tế là một chú kiến đơn độc thì chẳng thể xây dựng nên những tường thành vĩ đại và càng không thể đưa con người lên đến mặt trăng. Chúng chỉ có thể hoàn thành công việc khi có sự phối hợp nhuần nhuyễn từ số đông.

Một kiến làm chẳng nên non, ba kiến chụm lại nên hòn núi cao. Tương tự, tổng quát viên không thể "một mình một ngựa" tạo nên kỳ tích.

Tương tự, tổng quát viên có thể được xem là những người phi-xuất-chúng với khả năng "đội nhiều chiếc mũ". Họ có khả năng làm đủ tốt ở đa dạng các lĩnh vực khác nhau nhưng không chuyên sâu cụ thể về một công việc nào. Nếu không có sự trợ giúp từ chuyên gia, các tổng quát viên không thể hoàn thành công việc của mình.

Tương lai thuộc về những tổng quát viên hay chuyên viên?

Có một câu nói rằng: "Đối với một người đàn ông cầm búa, mọi thứ trông giống như những chiếc đinh". Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu người đàn ông đó có một cái búa, một cái tua-vít và một cái cờ-lê? Anh ấy có thể sử dụng tua-vít vào việc gì? Hay cờ-lê có thể là một công cụ hiệu quả hơn không? Và cuối cùng, việc sử dụng những công cụ này có thể khuyến khích sự hiểu biết tốt hơn về một vấn đề.

Điều này không có nghĩa là chuyên môn sâu là vô ích. Mang theo một cái búa không phải là một vấn đề. Chỉ là thế giới của chúng ta đang thay đổi quá nhanh nên những người có nhiều công cụ hơn thì làm việc sẽ dễ dàng hơn, được ưa chuộng hơn. Để có được điều đó trong thế giới ngày nay, điều quan trọng là phải nhanh nhẹn và linh hoạt.

Ngoài ra, tại thời điểm hiện nay, tổng quát viên đang dần chiếm thế thượng phong trong xu hướng nghề nghiệp. Điều này xảy ra bắt nguồn từ các nguyên nhân chính sau đây:

- Sự phát triển của nền kinh tế giới đòi hỏi người lao động phải linh hoạt với sự thay đổi và có hiểu biết đa dạng trên nhiều lĩnh vực để cạnh tranh tốt hơn.

- Sự thay thế của công nghệ khiến các chuyên viên phải phát triển song song những lĩnh vực khác để trụ lại tổ chức. Theo dự đoán của hơn 1900 chuyên gia công nghệ, 50% công việc sẽ bị thay thế bởi robot vào năm 2030.

- Sự tăng cường liên thông giữa nhiều lĩnh vực (kinh tế, văn hóa, xã hội, chính trị…) đòi hỏi người lao động phải có cái nhìn bao quát để dự báo trước những tác động qua lại và linh hoạt chuyển đổi nhằm phát triển hay duy trì lợi thế cạnh tranh của tổ chức.

- Xu hướng giảm nhân lực nhưng giữ nguyên khối lượng công việc yêu cầu người lao động phải trở nên tổng quát hóa và gánh vác nhiều hơn những lĩnh vực ngoài chuyên môn. NBC, Huffpost, ESPN, Google... cũng có tên trong làn sóng cắt giảm này.

Sự thay đổi là điều không thể tránh khỏi. Thay đổi là điều bất biến. – Benjamin Disraeli.

Mặc dù trong thời điểm hiện tại, tổng quát viên đang chiếm ưu thế. Nhưng sự biến động của thị trường việc làm và nhu cầu ngày càng cao về đội ngũ chuyên gia trong các lĩnh vực khoa học, kinh tế nhất định có thể làm thay đổi cục diện này. Vậy đâu là hướng đi đúng đắn nhất cho người lao động khi tham gia vào thị trường lao động? Làm một Tổng quát viên hay một Chuyên viên? Hay tìm phương án kết hợp cả hai yếu tố này…

Lời giải cho bài toán xu hướng nghề nghiệp chính là chuyên-tổng quát viên

Thế giới luôn luôn thay đổi. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo được dự đoán sẽ loại bỏ 40% công việc vào năm 2035. Các công việc trong tương lai đòi hỏi nhân viên phải có sự sáng tạo, linh hoạt và học tập không ngừng để thích nghi với thị trường luôn đổi mới.

Để tồn tại và phát triển trong tương lai, thay vì là chú sư tử tung hoành giữa cánh rừng hay những con kiến cần mẫn khắp các ngóc ngách, hãy trở thành chú chó dẫn đường. Nó là sự kết hợp hoàn hảo giữa sư tử và kiến. Chúng đủ thông minh, mạnh mẽ và sở hữu nhiều đặc tính đa năng như dễ thích nghi và thấu hiểu con người.

Chó dẫn đường chính là điển hình của mẫu nhân viên T-shaped (kết hợp cả hai chuyên-tổng quát viên). Một chuyên-tổng quát viên là người không ngừng học tập và trao dồi kỹ năng để phát triển cả chiều ngang và chiều sâu.

Nét ngang trên cùng của chữ T là một bộ kỹ năng chung. Điều này cung cấp cho người lao động một phạm vi hiểu biết và khả năng rộng. Chẳng hạn như trong tiếp thị là các kỹ năng tiếp thị chung. Bên dưới là nét dọc cho phép người lao động đi sâu vào một chuyên môn cụ thể. Như phương tiện truyền thông xã hội hoặc phân tích tiếp thị và trở thành chuyên gia trong lĩnh vực đó.

Với sự kết hợp các kỹ năng này, bạn có thể khẳng định bản thân như một người hiểu và có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ khác nhau. Nhưng cũng có thể thực hiện thành thạo các nhiệm vụ trong một lĩnh vực chuyên môn xác định. Bạn có được những điều tốt nhất của cả hai khía cạnh là một tổng quát viên và một chuyên gia. Điều này giúp bạn dễ dàng phát triển và tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp cho bản thân hơn.

Nhờ tập trung phát triển một lĩnh vực cụ thể, họ có thể tìm ra những bí quyết trong chuyên môn mà không bị giới hạn ở mức hiểu biết bao quát như các tổng quát viên. Mặt khác, với khả năng bao quát các vấn đề, họ có thể tạo nên các kết nối trong công việc mà một chuyên viên đơn thuần không thể làm được.

Tổng hợp theo CNBC và Medium