Bao giờ thanh khoản "tỷ đô" trở lại?

Khớp lệnh của VN-Index rơi về vùng hơn 11.000 tỷ đồng - thấp nhất một năm qua

Chốt phiên giao dịch ngày 23/5, VN-Index đã giảm 20% so với đỉnh chỉ trong chưa đầy hai tháng, có thời điểm VN-Index giảm tới 24% so với đỉnh. Giảm mạnh, thua lỗ khiến nhà đầu tư chán nản nhưng thanh khoản lao dốc mới là mối lo ngại hàng đầu của nhà đầu tư lúc này. Bởi lẽ, thua lỗ ngắn hạn có thể là tạm thời, nhưng mức thanh khoản "tỷ đô" như cuối năm 2021 và đầu năm 2022 thì họ không biết bao giờ mới trở lại. Hiện VN-Index đang chỉ giao dịch loanh quanh 11.000-13.000 tỷ đồng/mỗi phiên, thấp hơn mức 30.000 - 40.000 tỷ cuối năm 2021.

Tại đại hội cổ đông thường niên năm 2022 diễn ra mới đây, Chủ tịch SSI Nguyễn Duy Hưng cho hay, những phiên giao dịch cuối năm 2021 là những phiên giao dịch trong mơ của những người làm chứng khoán. Con số 14.000-17.000 tỷ đồng tuy giảm đi so với trước nhưng vẫn là con số lý tưởng dù rằng nhiều người so với cuối năm 2021 thấy có gì đó rất khủng khiếp.

Ông Hưng đánh giá, thanh khoản giảm như vậy thì sẽ ảnh hưởng đến các công ty chứng khoán, nhưng không thể lấy các điều kiện trong mơ như trên để áp vào đời thực mãi được. Con số 14.000-17.000 tỷ đồng/phiên vẫn là con số trong mơ.

Thị trường vừa có nhịp hồi phục gần 100 điểm nhưng thanh khoản lại không hồi phục tương ứng. Ba phiên giao dịch gần nhất, VN-Index có giá trị khớp lệnh rơi về hơn 11.000 tỷ đồng - thấp nhất trong vòng hơn 1 năm qua. Giờ đây mức thanh khoản 14.000-17.000 tỷ/phiên mà Chủ tịch SSI nêu cũng là mức lý tưởng của nhà đầu tư.

Dù thị trường vừa có cú hồi gần 100 điểm nhưng thanh khoản không hồi theo

Rất khó để quay trở lại thanh khoản 1 tỷ USD/phiên giao dịch

Nói về thanh khoản lao dốc mạnh những ngày qua, ông Viecente Nguyen - CIO AFC Vietnam Fund cho rằng việc thanh khoản quay lại mốc trên dưới 1 tỷ USD/ngày là gần như không thể trong thời gian ngắn hoặc nếu có cũng chỉ là đột biến 1 vài phiên chứ không thể là xu hướng.

Ông lý giải, vào thời điểm thanh khoản bùng nổ trên dưới 1 tỷ USD/ngày thì việc đóng góp của dòng tiền đầu cơ là rất đáng kể. Đó là chưa tính đến việc giá trị danh mục gia tăng cũng làm cho giá trị thanh khoản phi mã. Nhưng khi dòng tiền đầu cơ bị siết dẫn tới việc bán tháo trên thị trường chứng khoán để hoàn trả các khoản trái phiếu thì một lượng lớn dòng tiền đã bị rút ra khỏi thị trường chứng khoán. Điều đó làm cho thanh khoản giảm sút một cách đáng kể. Hơn nữa, sau hàng loạt các vụ bắt bớ liên quan đến thao túng thị trường chứng khoán thì các đội lái hầu như không còn dám manh động như trước. Các giao dịch qua lại, tay trái tay phải cũng giảm đi rõ rệt để trả lại bản chất của giao dịch.

"Thanh khoản hiện tại có vẻ mang tính bản chất hơn nhiều sau khi loại trừ đi hai yếu tố là dòng tiền đầu cơ và giao dịch qua lại lẫn nhau. Do đó, để thấy được một phiên thanh khoản tỷ USD thì chúng ta cần phải có thời gian và những yếu tố nội tại tăng trưởng như số lượng nhà đầu tư tiếp tục tăng lên và lợi nhuận doanh nghiệp tăng cao giúp giá trị danh mục cải thiện từ đó gia tăng giá trị thanh khoản", ông Vicente Nguyen cũng lưu ý, đi đôi với thanh khoản giảm này đó chính là chỉ số VN-Index đi ngang. Khi đó dòng tiền từ những cổ phiếu đầu cơ sẽ rơi vào trạng thái chán nản và từ bỏ thay vào đó là sự dịch chuyển dòng vốn từ đầu cơ sang đầu tư giá trị, chấp nhận nắm giữ dài hạn và tăng trưởng bền vững. Khi đạt trạng thái cân bằng, các cổ phiếu giá trị sẽ bay cao mạnh mẽ. Chính vì vậy hãy bắt đầu quan tâm đến những công ty phát triển bền vững, tăng trưởng mạnh mẽ và được định giá thấp. Đó sẽ là những động lực chính giúp danh mục của bạn tăng trưởng trong dài hạn.

Thanh khoản sẽ cải thiện khi quá trình giảm quy mô nợ diễn ra xong

Ông Bùi Văn Huy - Giám đốc môi giới Công ty Chứng khoán TP.HCM (HSC) cho biết, thời gian qua với nhiều người, đà rơi có phần vô lý khi thị trường giảm quá nhanh và mức định giá thị trường đã trở nên hấp dẫn. Bối cảnh thế giới và trong nước không quá thuận lợi nhưng cũng khó tưởng tượng chỉ trong 6-7 tuần mà có lúc VN-Index đã rơi gần 400 điểm.

"Là một người cũng tham gia thị trường, tôi cũng băn khoăn để tìm câu trả lời về điều này để liệu cách vận động hiện tại theo mô hình lý thuyết nào, để có thể nhìn vào yếu tố nào để đánh giá đúng, dự báo về cách vận động của thị trường. Tôi có đọc lại một bài báo viết về thị trường chứng khoán Mỹ hồi đầu năm trên một trang tin uy tín của nước ngoài "This Time Is Different – The Fed's Next 'Minsky Moment" và liên tưởng thấy rằng Việt Nam đang diễn ra một Minsky Moment (khoảnh khắc Minsky) giai đoạn sớm. Ở đó các chính sách trong thời gian qua, rất kiên quyết, kịp thời, dù có tác động đến việc thị trường chứng khoán rơi nhanh, nhưng có thể ngăn chặn những bất ổn thậm chí còn lớn hơn trong tương lai", ông Huy nói.

Vị chuyên gia này lý giải, Hyman Minsky (1919 – 1996), một người theo trường phái Keynes, nổi tiếng với lý thuyết về sự ổn định bất ổn (stability is unstable). Theo Minsky, có một khoảnh khắc mà ở đó hệ thống tài chính di chuyển từ trạng thái ổn định sang trạng thái bất ổn (thường được gọi là khoảnh khắc Minsky). Nói cách khác, khoảnh khắc Minsky là khi các nhà đầu tư sử dụng nợ vay buộc phải bán các tài sản của mình để hoàn trả nợ vay, dẫn đến một sự sụt giảm mạnh trên thị trường tài chính. Ở bất kỳ chu kỳ tín dụng hoặc kinh doanh nào thì khoảnh khắc Minsky là điểm mà ở đó các nhà đầu tư bắt đầu gặp khó khăn về dòng tiền do vòng xoáy nợ nần gây ra do việc tài trợ các khoản đầu tư mang tính rủi ro cao. Ở điểm này, làn sóng bán mạnh diễn ra dẫn đến việc suy giảm thanh khoản và sự sụt giảm bất ngờ của thị trường tài chính.

Thị trường đầu cơ giá lên trong suốt thời gian qua được xây dựng trên nền tảng lớn của nợ vay. Chính sách siết chặt thị trường trái phiếu và thanh tra, xử lý các sai phạm trong lĩnh vực chứng khoán, cùng với đó là những bất ổn từ thị trường thế giới khiến Khoảnh khắc Minsky được kích hoạt. Khi điều này diễn ra, thị trường sẽ rơi mạnh, ra khỏi các tư duy thông thường của thị trường chứng khoán do làn sóng giảm quy mô nợ (Deleveraging) của các doanh nghiệp, nhà đầu tư tổ chức và cá nhân.

Đối với thị trường trái phiếu, số liệu trong tháng 4 đã cho thấy, tháng 4/2022, khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ lao dốc 33% so với cùng kỳ. Còn tính từ đầu năm đến cuối tháng 4, tổng khối lượng mua lại trước hạn là 24.700 tỷ đồng, tăng 17,9% so với cùng kỳ. Làn sóng này có thể còn tiếp tục trong quý 2.

Đối với vay nợ margin trên thị trường cổ phiếu, theo số liệu của Fiinpro, trong quãng thời gian dài khoảng 10 năm trở lại đây, dư nợ margin đã tăng nhanh hơn quy mô thị trường rất nhiều. Cú sụp 2018 không khiến dư nợ margin giảm nhiều mà sau đó còn tăng mạnh khi kênh cho vay kỹ quỹ cổ phiếu trở thành kênh tín dụng của nhiều cá nhân quy mô lớn. Đặc biệt từ khi làn sóng nhà đầu tư F0 gia nhập thị trường, dư nợ margin càng tăng mạnh, ngoài vay margin, nhiều nhà đầu tư đã vay nợ ngân hàng và huy động ở nhiều nguồn khác trước khi đầu tư vào thị trường cổ phiếu. Điều này đã tạo sự bất ổn tiềm tàng. Khi thị trường rơi sâu, làn sóng chủ động giảm margin để giảm áp lực nợ trong thị trường cổ phiếu nếu tiếp tục diễn ra sẽ là áp lực đối với thị trường. Số liệu cho vay ký quỹ quý 2 sẽ cho thấy rõ hơn bức tranh.

"Còn đối với thị trường cơ sở, để thị trường ngừng rơi và thanh khoản cải thiện, quá trình giảm quy mô nợ (Deleveraging) của các doanh nghiệp, nhà đầu tư tổ chức và cá nhân trên cả thị trường cổ phiếu và trái phiếu cần diễn ra xong", ông Huy nhận định.

Doanh nghiệp ồ ạt mua lại trái phiếu trước hạn để giảm quy mô nợ

Theo Bộ Tài chính, hoạt động mua lại trái phiếu trước hạn tiếp tục được các doanh nghiệp thực hiện với khối lượng lớn. Nếu như cả quý 1/2022, khối lượng mua lại trước hạn là 12.800 tỉ đồng thì tính đến cuối tháng 4, tổng khối lượng trái phiếu mua lại trước hạn là 24.700 tỉ đồng, tăng 17,9% so với cùng kỳ năm 2021. Đặc biệt, khối lượng trái phiếu được mua lại trong tháng 4 là 11.900 tỉ đồng, tương đương khối lượng mua lại trong cả quý 1/2022.

Bộ Tài chính cũng cho biết, một số doanh nghiệp đã phát hành trái phiếu chủ động thực hiện công bố thông tin bất thường hoặc đính chính thông tin đã công bố về mục đích và phương án sử dụng vốn trái phiếu gửi cho Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Đồng thời, sau Chỉ thị số 01/CT-BTC của Bộ Tài chính, các doanh nghiệp phát hành và tổ chức tư vấn đã thực hiện rà soát lại điều kiện và hồ sơ phát hành trước khi triển khai chào bán mới. Theo đó, khối lượng phát hành trong 2 tuần đầu tháng 5 tiếp tục giảm, đạt 5.200 tỉ đồng, chỉ tương đương 1/3 khối lượng phát hành cùng kỳ năm 2021...