Báo Indonesia: Tại sao Indonesia không vượt được Việt Nam về FDI?

FDI vào Đông Nam Á tăng rất mạnh, nhưng lại không đến Indonesia. Bằng chứng là 33 nhà đầu tư rời khỏi Trung Quốc kể từ tháng 6 do cuộc chiến thương mại leo thang, hầu hết đã chuyển khoản đầu tư của họ sang Việt Nam và, hầu như không ai đến Indonesia.

Vì thu hút FDI là một trong những ưu tiên của Tổng thống Jokowi, phản ứng của ông đối với vấn đề này rất nhanh chóng: yêu cầu tất cả các bộ liên quan đến việc tạo điều kiện cho FDI phải giải quyết vấn đề ngay lập tức. 

Trước hết, có một thực tế là tổng vốn FDI ở Indonesia vẫn đang tăng. Vắng mặt trong danh sách điểm đến FDI mất vài năm vì cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997-1998, Indonesia đã trở lại top 10 điểm đến hàng đầu sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008, nhờ những cải cách của cựu Tổng thống Susilo Bambang Yudhoyono, cũng như triển vọng tăng trưởng kinh tế trong nước được cải thiện.

Tổng thống Jokowi tiếp tục chính sách thân thiện với FDI khi ông nhậm chức vào năm 2014 và dòng vốn FDI vào Indonesia vẫn tiếp tục tăng. Về danh nghĩa, dòng vốn FDI vào Indonesia năm 2018 tăng 7,8 tỷ USD so với mức trung bình hàng năm trong giai đoạn 2008-2016, cao hơn mức tăng của Ấn Độ và Việt Nam so với cùng kỳ (lần lượt là 6,5 và 6,2 tỷ USD). Vì vậy, tại sao lại có ý kiến cho rằng FDI không đến Indonesia?

Hầu hết vốn FDI vào Indonesia trong vài năm qua đã được chuyển sang các lĩnh vực phi sản xuất. 5 lĩnh vực hút FDI hàng đầu ở Indonesia là năng lượng tái tạo, khai thác, hóa chất, bất động sản và kim loại. Sau đó, các lĩnh vực tiếp theo là dịch vụ như khách sạn, công nghệ thông tin và tài chính. Chỉ có một ngành sản xuất  duy nhất - ngành công nghiệp ô tô - đứng thứ 10.

Nói rộng hơn, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào lĩnh vực sản xuất ở Indonesia đã bị thu hẹp trong vài năm qua, trong khi đầu tư nước ngoài vào lĩnh vực sản xuất của Việt Nam đang tăng mạnh. Vì một lý do nào đó, các nhà đầu tư nước ngoài không nhìn thấy thế mạnh của Indonesia trong lĩnh vực sản xuất. Khi họ đến Indonesia, họ bị hút vào tài nguyên thiên nhiên, du lịch và các ngành dịch vụ đang bùng nổ khác. Và những nhà đầu tư sẽ đổ vốn vào công nghiệp ô tô đơn giản để khai thác thị trường nội địa.

Chính những sự thật quan trọng này là nền tảng cho lý do, tại sao 33 nhà đầu tư đó đã bỏ qua Indonesia. Căng thẳng thương mại, về bản chất, ảnh hưởng nhiều nhất đến các ngành sản xuất định hướng xuất khẩu. Vì vậy, khi các nhà đầu tư cần tìm một ngôi nhà mới, họ sẽ đến những nơi cũng định hướng xuất khẩu đầu tiên. Việt Nam đi trước hầu hết các nước Đông Nam Á khác về mặt này vì luôn luôn tán thành một chiến lược tăng trưởng theo định hướng xuất khẩu. Một chính sách thúc đẩy FDI tiến bộ đã thực sự cho thấy hiệu quả.

Việt Nam cũng có một hệ thống giáo dục tốt, có khả năng tạo ra một lượng lớn lao động lành nghề tham gia vào một loạt các ngành sản xuất. Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc nhiều hơn bất kỳ đối thủ nào một phần vì vị trí địa lý.

Ngân hàng Thế giới khuyên chính phủ Indonesia cần phải cho thấy uy tín, sự chắc chắn và tuân thủ chính sách FDI. Đây là điều mà chính phủ đã và đang làm, đó là lý do tại sao FDI đã tăng lên trong vài năm qua.

Nhưng để vượt qua Việt Nam trong việc thu hút vốn FDI vào sản xuất, chính phủ Indonesia sẽ cần nhiều hơn thế. Những thách thức dài hạn vì thị trường lao động không linh hoạt cần được giải quyết. Các trường học và cao đẳng cần tạo ra những sinh viên tốt nghiệp có kỹ năng tốt hơn, có thể phù hợp với nhu cầu của ngành.

Các lĩnh vực định hướng xuất khẩu của Indonesia không chỉ cần một chính sách ưu đãi FDI, cần rất nhiều chính sách tiến bộ để thu hút các nhà đầu tư sản xuất. Trước đây là Trung Quốc, và bây giờ Việt Nam đang là ví dụ về các quốc gia được hưởng lợi từ các chính sách FDI tiến bộ.

Cuối cùng, để đảm bảo các nhà đầu tư đến Indonesia và ở lại đây, chính phủ Indonesia cần đảm bảo tất cả các bộ phận của cơ chế FDI hoạt động trơn tru và đồng bộ theo khuôn khổ phối hợp mạnh mẽ và hiệu quả.