Bí mật loại dưa hấu thượng hạng xuất hiện từ 100 năm trước

Mới đây, một blogger có tên SeedHunter đã chia sẻ trên MXH Weibo về việc anh đã thành công trong việc trồng được một quả dưa hấu thượng hạng có từ 100 năm trước.

Theo như anh chàng blogger chia sẻ loại dưa này tuy có mùi thơm nhưng vỏ dày, cùi nhỏ, vị sần sật và độ ngọt chỉ ở mức trung bình.

"Chính xác đây là quả dưa hấu mà tôi đã từng trồng được. Nó có khối lượng khoảng 30 kg nhưng có tới 20kg là vỏ dưa", anh nói.

Được biết, loại dưa hấu này có tên là Stone Mountain Watermelon, được lai tạo ở Georgia, Hoa Kỳ vào năm 1923 và nhanh chóng trở thành giống dưa hấu bán chạy nhất trong những năm 1930 và 1940.

Tuy nhiên, do bị lai tạo quá nhiều nên dưa hấu Shishan gần như tuyệt chủng, nên rất khó được nếm thử.

Việc biến dưa hấu từ một loại quả có vị như đắng như khổ qua thành một loại quả giải khát trong mùa hè không chỉ là một thành tựu mới trong 100 năm qua, mà ít ai biết rằng con người đã thuần hóa dưa hấu từ hàng nghìn năm trước.

Từ loại quả không ngon nhưng vẫn được ưa chuộng và lịch sử trải qua gần 4000 năm của trái dưa hấu

Vào thời cổ đại, dưa hấu không đỏ cũng không ngọt, thậm chí còn có vị đắng. Cucurbitacin do dưa hấu tạo ra là chất gây độc tế bào, một cơ chế bảo vệ quan trọng để thực vật tồn tại và sinh sản trong tự nhiên, đồng thời là nguồn gốc của vị đắng của chúng.

Dưa hấu dược liệu (Citrullus colocynthis) ngày nay vẫn còn vị đắng, và người ta sử dụng nó để chiết xuất cucurbitacin làm dược liệu và sử dụng chúng làm nhiên liệu sinh học.

Còn loại dưa hấu (Citrullus amarus), không có màu đỏ cũng không ngọt, mặc dù không có vị đắng thường được dùng làm thức ăn gia súc.

Ngoài ra, giống dưa hấu được trồng (Citrullus lanatus) mà chúng ta hiện đang ăn đã được chọn lọc để không có vị đắng .

Thật khó để kiểm chứng dưa hấu trồng mất đi vị đắng từ khi nào, nhưng dưa hấu đã xuất hiện trong đời sống con người từ rất sớm.

Dưa hấu dược liệu dùng để làm thuốc có ruột trắng và vị đắng đặc trưng.

Ở phía Tây Nam Libya, các nhà nghiên cứu đã phát hiện hạt dưa hấu có niên đại 5.000 năm . Năm 1500 TCN, dưa hấu cũng xuất hiện ở Sudan. Trong lăng mộ của pharaoh Tutankhamun ở Ai Cập, các nhà khảo cổ cũng tìm thấy hạt dưa hấu vào khoảng năm 1330 trước Công nguyên.

Trong quá trình thuần hóa dưa hấu, con người cũng đã truyền bá dưa hấu từ Châu Phi đến mọi nơi trên thế giới. Ngay từ năm 2000 sau Công nguyên, người dân ở Thung lũng sông Nile đã bắt đầu thử nghiệm trồng dưa hấu, sau đó, dưa hấu xuất hiện ở khu vực Địa Trung Hải.

Đến thời La Mã (31 trước Công nguyên đến 476 sau Công nguyên), việc trồng dưa hấu đã phát triển mạnh ở Bắc Phi và Châu Âu.

Trong các bản thảo thảo dược từ năm 1300 đến năm 1375, quả dưa hấu nhỏ và tròn, quả dưa hấu ở hình trên bên trái và hình dưới bên phải là hai giống khác nhau, độ rộng của các đường da khác nhau.

Sau đó, những người thực dân châu Âu đầu tiên cũng mang dưa hấu đến châu Mỹ. Vào năm 800 sau Công nguyên và năm 1100 sau Công nguyên, dưa hấu lần lượt được du nhập vào Ấn Độ và Trung Quốc, rồi dần dần lan rộng ra toàn châu Á.

Người dân thời kỳ đó cũng tin rằng dưa hấu có đặc tính chữa bệnh. Mọi người, bao gồm cả Aristotle, không chỉ sử dụng dưa hấu như một loại thuốc lợi tiểu, mà còn đặt phần vỏ ướt, lạnh lên đầu trẻ em bị say nắng để giúp chúng hạ nhiệt .

Theo Harry Paris, một nhà làm vườn tại Tổ chức Nghiên cứu Nông nghiệp Israel, sự phổ biến nhanh chóng của dưa hấu trên khắp thế giới không chỉ do yếu tố thương mại quốc tế, mà còn do dưa hấu có độ ẩm cao có thể được sử dụng làm một loại nước ngọt trong quá trình vận chuyển đường dài.

Vậy lúc đó dưa hấu trông như thế nào? Hình ảnh chi tiết rõ ràng sớm nhất về quả dưa hấu là một bản thảo về thuốc thảo dược (Melones palestini ul' Saracenici của Tractatus de herbis), được vẽ vào khoảng năm 1300 và được bảo quản tại Thư viện Anh ở London.

Trong cùng thế kỷ, các bản thảo khác mô tả về dưa hấu cũng cho thấy đặc điểm của quả dưa hấu nhỏ và tròn vào thời điểm đó, và các sọc có độ rộng khác nhau tương ứng với hai giống trồng khác nhau.

Kể từ đó, dưa hấu đã liên tục được trồng và cải thiện. Chúng ta không biết người ta ăn dưa hấu to, ngọt vào năm nào, nhưng trong bản thảo năm 1395 (Melones dulces of the Tacuinum sanitatis), có thể thấy rằng những người nông dân trồng dưa bắt đầu trồng dưa hấu đỏ.

Dưa hấu đỏ đã xuất hiện trong các bức tranh vào năm 1395.

Trong các bức tranh từ thế kỷ 17 đến thế kỷ 19, thậm chí chúng trông không thể phân biệt được với dưa hấu ngày nay.

Người thời đó không chỉ ăn dưa hấu mà còn nấu rượu, điều này cho thấy dưa hấu thời bấy giờ đã là một loại trái cây có hàm lượng đường cao

Tranh tĩnh vật của nghệ sĩ Tây Ban Nha Luis Egidio Meléndez năm 1771.

Tranh tĩnh vật của nghệ sĩ người Đức Leopold Zinnögger năm 1835.

Bức tranh dưa hấu từ năm 1864 của họa sĩ Mihail Ștefănescu Natura tĩnha với trái cây.

Trong bản thảo, quả dưa hấu nhỏ và tròn, trên vỏ màu xanh lá cây có những sọc hẹp sẫm màu. Lá của dưa hấu được gấp dọc theo chiều dọc và các tua được phân nhánh.

Do gen quy định ruột đỏ có liên quan đến gen quy định hàm lượng đường trong dưa hấu nên khi người dân có ý thức canh tác dưa hấu có độ ngọt cao thì thịt dưa dần chuyển sang màu đỏ.

Vì sao dưa hấu được trồng trong cùng thời lại khác nhau đến như vậy?

Do hạn chế bởi công nghệ canh tác lúc bấy giờ nên chất lượng dưa hấu trồng ở các vùng khác nhau có thể khác nhau, dưa hấu có chất lượng tốt chưa chắc đã di truyền ổn định nhờ công nghệ nhân giống.

Các điều kiện trồng trọt, bao gồm nhiệt độ, ánh sáng, thụ phấn,... cũng sẽ ảnh hưởng đến hương vị của dưa hấu. Lúc đó người ta dễ mua dưa hấu vỏ dày, không ngọt, rỗng ruột, có lẽ người nghệ nhân mới mua phải trái dưa cong queo, chẻ đôi ngày tháng như vậy.

Dưa hấu Shishan do blogger trồng lần này có vỏ dày, cùi nhỏ, có thể do chất lượng giống không ổn định hoặc điều kiện trồng trọt chưa đáp ứng yêu cầu giống .

Trên thực tế, bao gồm dưa hấu Shishan, người dân 100 năm trước đã bắt đầu trồng một số giống dưa hấu nổi tiếng với vị ngọt và mọng nước, chẳng hạn như Sugar Baby, Charleston Grey và Kelunsheng (Sugar Baby) ở Hoa Kỳ (CrimsonSweet),...

Mahendra Dia, một nhà nghiên cứu tại Khoa Khoa học Làm vườn tại Đại học Bang North Carolina, và những người khác đã đo hàm lượng đường của những giống dưa hấu này và phát hiện ra rằng hàm lượng đường trung bình của dưa hấu Shishan là khoảng 9,14°Bx, trong khi hàm lượng đường của hầu hết các loại khác các loại có thể đạt tới 10-12°Bx, tương đương với hàm lượng đường trong dưa hấu hiện có trên thị trường.

Tranh tĩnh vật của họa sĩ người Nga Victor Abashin với chủ đề dưa hấu 1904-1917.

Ngày nay, theo Tổ Chức Nông Lương Liên Hiệp Quốc (Food and Agricultural Organisation of the United Nations), dưa hấu đứng hàng thứ năm trong số mười loại trái cây tốt nhất trên thế giới.

* Tác dụng của dưa hấu

1. Giúp tăng cường hệ miễn dịch

Dưa hấu chứa hàm lượng vitamin C cao giúp tăng cường hệ miễn dịch, là yếu tố tạo ra các mô liên kết mới giúp vết thương nhanh lành.

2. Phòng ngừa ung thư

Lycopene trong dưa hấu có thể phòng ngừa bệnh ung thư – đặc biệt là ung thư đường tiêu hóa. Bên cạnh đó, dưa hấu có chứa Cucurbitacin E – hợp chất có tác dụng ức chế sự phát triển của khối u và ngăn ngừa hiện tượng di căn của tế bào ung thư.

3. Tốt cho da và tóc

Hàm lượng nước dồi dào trong dưa hấu có thể duy trì độ ẩm lý tưởng cho làn da. Từ đó giúp duy trì làn da ẩm mượt, mịn màng và hạn chế nguy cơ bong tróc, thô ráp. Dưa hấu còn giúp tóc mọc nhanh, cải thiện tình trạng chẻ ngọn và gãy rụng nhờ vitamin A có chứa trong dưa hấu.

Trong khi đó, vitamin C kích thích cơ thể tạo ra collagen – một loại protein có khả năng nâng đỡ mô da, duy trì độ chắc khỏe cho mái tóc và hạn chế nguy cơ hình thành nếp nhăn.

4. Giúp chống oxy hóa và bảo vệ cơ thế

Nhờ chứa nhiều chất chống oxy hóa nên dưa hấu rất tốt cho cơ thể. Dưa hấu có khả năng ngăn ngừa mức độ ảnh hưởng của gốc tự do, làm chậm quá trình thoái hóa và bảo vệ các cơ quan trong cơ thể.