Burevestnik: Siêu vũ khí "vô đối" của Nga có thể bắn tới Mỹ hay là "thảm họa Chernobyl bay"?

Theo trang Firstpost (Ấn Độ), bất chấp nhiều lần thử nghiệm thất bại và những lo ngại về môi trường, loại vũ khí này vẫn được Tổng thống Nga Vladimir Putin ca ngợi là "vô đối trên thế giới".

Theo Firstpost, hai nhà nghiên cứu Mỹ mới đây tuyên bố đã xác định chính xác được địa điểm triển khai tên lửa 9M370 Burevestnik của Nga.

Sử dụng hình ảnh vệ tinh từ Planet Labs, các nhà nghiên cứu đã xác định được một dự án xây dựng liền kề với một cơ sở lưu trữ đầu đạn hạt nhân — được gọi là Vologda-20 và Chebsara — nằm cách Moscow khoảng 475 km về phía bắc. Cơ sở này, trước đây liên quan đến việc tích trữ đầu đạn hạt nhân cho tên lửa trên bộ, hiện có thể là nơi chứa Burevestnik, có khả năng cho phép phóng nhanh tên lửa.

Trong khi đó, các nhà chức trách Na Uy cũng vừa báo cáo phát hiện dấu vết của chất phóng xạ caesium-137 dọc biên giới với Nga. Theo Cơ quan An toàn Hạt nhân và Bức xạ Na Uy (DSA), mức độ phóng xạ cao hơn bình thường, mặc dù chúng không gây nguy hiểm nghiêm trọng cho con người hoặc môi trường. Tuy nhiên, nguồn gốc của xêsi phóng xạ vẫn còn là một mối quan tâm và bí ẩn.

Một trong những mối quan tâm chính đối với cả các chuyên gia Na Uy và quốc tế là mối liên hệ có thể có với một địa điểm thử nghiệm của Nga trên quần đảo Novaya Zemlya. Theo tờ Daily Mail (Anh), địa điểm này được sử dụng để thử nghiệm tên lửa hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân với đầu đạn hạt nhân có tên mã Burevestnik. Địa điểm này, nằm trong khu vực Pankovo, đã thu hút sự chú ý do hoạt động gia tăng trong những tuần gần đây.

Phát ngôn viên DSA Bredo Moller xác nhận rằng mức độ phóng xạ gần biên giới đã thực sự tăng lên từ ngày 9 đến 12/9, nhưng nhấn mạnh rằng mức hiện tại vẫn "rất thấp" và không gây ra mối đe dọa cho người dân.

Trang Barents Observer (Na Uy) cũng lưu ý rằng đã có sự gia tăng hoạt động trên quần đảo Novaya Zemlya. Hình ảnh vệ tinh cho thấy các tàu chuyên dụng di chuyển trong vùng biển ngoài khơi địa điểm thử nghiệm và máy bay vận tải cỡ lớn Il-76 đang hạ cánh định kỳ tại sân bay, được cho là đang thực hiện các hoạt động liên quan đến vụ thử tên lửa Burevestnik. Hiện chưa có tuyên bố chính thức nào từ Nga về vụ thử nghiệm này.

Burevestnik là gì?

Firstpost đưa tin, 9M370 Burevestnik - còn được NATO gọi là SSC-X-9 Skyfall - là một trong những vũ khí gây tranh cãi nhất trong kho vũ khí của Nga. Lần đầu tiên được Tổng thống Putin tiết lộ vào tháng 3/2018, loại tên lửa này được thiết kế để mang đầu đạn hạt nhân và được đẩy bằng động cơ chạy bằng năng lượng hạt nhân, về mặt lý thuyết, nó có tầm bắn không giới hạn.

Theo Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại London, Burevestnik có thể có tầm bắn lên tới 20.000 km, cho phép nó tấn công mục tiêu ở hầu như bất kỳ nơi nào trên toàn cầu từ trong lãnh thổ Nga.

Nhưng có rất ít thông tin về thông số kỹ thuật chính xác của Burevestnik. Người ta tin rằng loại vũ khí này được phóng bằng một tên lửa nhiên liệu rắn nhỏ, sau đó đẩy không khí vào động cơ chứa lò phản ứng hạt nhân thu nhỏ.

Lò phản ứng này làm nóng không khí, cung cấp lực đẩy và cho phép tên lửa bay trên không trong nhiều ngày nếu cần. Các ước tính cho thấy tên lửa dài khoảng 12 m khi phóng, giảm xuống còn 9 m trong khi bay, với phần mũi có hình elip, kích thước khoảng 1 m x 1,5 m.

Các báo cáo chỉ ra rằng Burevestnik có thể được phóng từ các phương tiện Transporter Erector Launcher (TEL) trên mặt đất, chẳng hạn như khung gầm bánh lốp đặc biệt MZKT-7930 8x8.

Với hệ thống đẩy hạt nhân của tên lửa, Burevestnik được dự đoán sẽ nặng hơn đáng kể so với tên lửa hành trình thông thường, nên có thể loại trừ khả năng triển khai trên không như từ các máy bay ném bom Tu-160 hoặc Tu-95MS.

Burevestnik đáng ngại tới mức nào?

Theo báo cáo năm 2020 của Trung tâm Tình báo Không gian và Không quân Quốc gia (NASIC) của Không quân Mỹ, nếu được triển khai thành công, Burevestnik sẽ cung cấp cho Nga một "vũ khí độc đáo có khả năng liên lục địa".

Khả năng bay ở độ cao thấp của tên lửa - từ 50 đến 100 m - và thay đổi hướng bay một cách khó lường có thể giúp nó tránh được các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện tại, và trở thành một sự bổ sung đáng gờm cho kho vũ khí chiến lược của Nga.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia phương Tây vẫn còn hoài nghi về giá trị chiến lược của loại tên lửa này. Một số người cho rằng Burevestnik không tăng cường đáng kể năng lực hạt nhân hiện có của Nga, vốn đã bao gồm khả năng áp đảo hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ.

Những người khác, như cựu quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ Thomas Countryman, chỉ trích loại tên lửa này là "hệ thống vũ khí ngốc nghếch độc nhất vô nhị", nêu rõ nguy cơ xảy ra tai nạn thảm khốc và ô nhiễm phóng xạ dọc theo đường bay của nó.

Theo Firstpost, bất chấp những lo ngại này, quá trình phát triển và triển khai tiềm năng của Burevestnik không bị hạn chế bởi hiệp ước New START - thỏa thuận kiểm soát vũ khí cuối cùng còn lại giữa Mỹ và Nga, dự kiến sẽ hết hạn vào năm 2026.

Nga đã đình chỉ việc tham gia các cuộc đàm phán để gia hạn hiệp ước, làm dấy lên lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân không kiểm soát. Các chuyên gia cho rằng Moscow có thể sử dụng Burevestnik như một con bài mặc cả trong bất kỳ cuộc thảo luận kiểm soát vũ khí nào trong tương lai.

Burevestnik liệu có thành công?

Mặc dù có tiềm năng ấn tượng, loại tên lửa này đã gặp phải những vấn đề về mặt kỹ thuật và kết quả thử nghiệm thiếu thuyết phục. Theo báo cáo của tổ chức phi lợi nhuận Sáng kiến Đe dọa Hạt nhân (NTI) có trụ sở tại Washington, kể từ năm 2016, ít nhất 13 cuộc thử nghiệm đã được tiến hành, với chỉ 2 lần thành công một phần.

Thất bại đáng chú ý nhất xảy ra vào năm 2019, khi một vụ nổ trong nỗ lực cứu vãn một cuộc thử nghiệm tên lửa thất bại đã dẫn đến rò rỉ bức xạ ở Biển Trắng của Nga, khiến ít nhất năm chuyên gia hạt nhân Nga thiệt mạng, Reuters đưa tin. Tình báo Mỹ vào thời điểm đó đã cho rằng rằng vụ việc có thể là một phần của cuộc thử nghiệm Burevestnik.

Theo Firstpost, vụ việc này nêu bật những rủi ro nghiêm trọng về môi trường và an toàn do loại tên lửa này gây ra, khiến nó được đặt biệt danh là "thảm họa Chernobyl bay" (ám chỉ tới thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất trong lịch sử xảy ra ở phía bắc Ukraine vào năm 1986).

Burevestnik có thể được triển khai không?

Firstpost đưa tin, Burevestnik là một phần của bộ vũ khí chiến thuật tiên tiến rộng hơn mà Nga đã và đang phát triển, bao gồm Tên lửa đạn đạo liên lục địa Sarmat (ICBM), Phương tiện lướt siêu thanh Avangard (HGV) và Phương tiện không người lái dưới nước có vũ khí hạt nhân Poseidon (UUV). Những cái gọi là "siêu vũ khí" này nhằm mục đích tăng cường khả năng răn đe hạt nhân của Nga và nâng cao vị thế quân sự toàn cầu của nước này.

Tuy nhiên, quá trình phát triển Burevestnik gặp phải nhiều thách thức, cả về mặt kỹ thuật và ngoại giao.

Trong khi Tổng thống Putin tuyên bố rằng tên lửa này là "vô đối trên thế giới", thì hồ sơ thử nghiệm đầy vấn đề của nó và những rủi ro vốn có của động cơ hạt nhân đã khiến nhiều chuyên gia phương Tây đặt câu hỏi liệu tên lửa này có bao giờ được đưa vào sử dụng hay không, với một số người ước tính rằng việc triển khai vẫn có thể mất một thập kỷ nữa.

Trong khi đó, quá trình phát triển Burevestnik tiếp tục làm phức tạp thêm các nỗ lực kiểm soát vũ khí quốc tế. Khi hiệp ước New START sắp hết hạn, việc đưa các hệ thống chiến thuật mới như Burevestnik vào các cuộc đàm phán trong tương lai sẽ là một vấn đề quan trọng.